چرا حیوانات مناطق گرمسیری این‌قدر «رنگارنگ» هستند؟
بسیاری از حیوانات مناطق گرمسیری به دلایل مختلفی رنگارنگ هستند، از جمله دلایلی که شاید انتظارش را نداشته باشید.
فرادید| از رنگ‌های چشم‌نواز رنگین‌کمانی طوطی‌ها در جنگل‌های بارانی گرفته تا درخشش خیره‌کننده‌ی زرد، نارنجی و آبی در صخره‌های مرجانی، حیات وحش رنگارنگ به‌وفور در زیست‌بوم‌های گرمسیری دیده می‌شود. اما چه چیزی در این محیط‌ها سبب شده جانوران ساکن آن‌ها چنین رنگ‌های چشمگیری را در طول تکامل کسب کنند؟
به گزارش فرادید، به‌شکل کلی، حیوانات از رنگ برای برقراری ارتباط استفاده می‌کنند. این ارتباط می‌تواند با اعضای هم‌گونه باشد، مثلاً برای جذب جفت. همچنین می‌تواند نوعی هشدار به شکارچیان باشد تا نشان دهد حیوان رنگی سمی است یا می‌تواند برای استتار و فرار از شکارچیان باشد.
دلایل و روش‌های استفاده از رنگ میان گونه‌ها و محیط‌های مختلف بسیار متفاوت است. پرندگان معمولاً رنگدانه‌هایی مانند کاروتنوئیدهای قرمز، نارنجی و زرد را از رژیم غذایی‌شان دریافت می‌کنند و از این رنگ‌های قوی برای جذب جفت یا نشان دادن سلطه استفاده می‌کنند. در مقابل، ماهیان و نرم‌تنان از ساختارهای میکروسکوپی پیچیده درون سلول‌های خود استفاده می‌کنند تا نور را خم کرده و بشکنند و با این کار رنگشان را برای استتار تغییر دهند. چه در خشکی و چه در دریا، شرایط خاص مناطق گرمسیری نقش بزرگی در شکل‌گیری این سازگاری‌های تکاملی ایفا کرده‌اند.
میان تنوع یک جامعه‌ی زیستی و میزان رنگ یا تنوع رنگی گونه‌های مختلف، همبستگی وجود دارد. اگر در جامعه‌ای بسیار متنوع مانند جنگل‌های بارانی زندگی کنید، باید بتوانید افراد هم‌گونه را شناسایی کنید، چون تعامل با گونه‌های دیگر می‌تواند بسیار پرهزینه باشد، مثلاً در زمینه‌ی تولیدمثل.
پرندگان به‌ویژه به حس بینایی برای درک دنیای اطراف خود وابسته‌اند. شمار زیاد گونه‌های پرنده در این محیط سبب رقابت شدید برای جلب توجه می‌شود و در نتیجه، تنوع فوق‌العاده‌ی رنگ‌ها و الگوهایی که در طوطی‌ها، مرغ‌های مگس‌خوار، توکان‌ها و دیگر پرندگان گرمسیری دیده می‌شود، به‌وجود آمده است. با این حال، ما باید در تفسیر این رنگ‌ها و الگوهای رنگی همیشه محتاط باشیم. نحوه‌ی درک ما از رنگ ممکن است با نحوه‌ی درک آن توسط حیوانات دیگر متفاوت باشد.
این موضوع به‌ویژه در سیستم‌های دریایی بیشتر صدق می‌کند. به دلیل نحوه‌ی عبور نور در آب، رنگ قرمز بسیار سریع جذب می‌شود و از دید ما پنهان می‌شود و همین سبب می‌شود این رنگ در کمال تعجب، برای استتار در اعماق دریا مناسب باشد. به‌شکل مشابه، الگوهای درخشانی که برای انسان‌ها نمایشی به نظر می‌آیند، به ماهی‌های کوچک کمک می‌کنند در آب‌های شفاف صخره‌های مرجانی از چشم شکارچیان پنهان بمانند.
ماهی‌های صخره‌ای مقدار زیادی رنگ آبی و زرد دارند، اما بسیاری از ماهی‌ها این رنگ‌ها را نمی‌بینند. این رنگ‌ها تضاد نوری شدیدی دارند، بنابراین ماهی‌ها از آن برای شکستن خطوط بدن خود استفاده می‌کنند تا استتار بهتری داشته باشند.
تنوع زیاد و دید خوب در زیستگاه‌های گرمسیری، فشارهای تکاملی قوی برای ظاهری رنگارنگ ایجاد می‌کند، اما دلیل فیزیولوژیکی هم برای این فراوانی رنگی در جانوران نزدیک خط استوا وجود دارد. تولید رنگ چه از راه رنگ‌دانه و چه با ساختارهای میکروسکوپی، نیازمند صرف انرژی است؛ چیزی که در محیط‌های خشن‌تری مانند توندرا یا بیابان به‌سختی یافت می‌شود.
زیستگاه‌های گرمسیری معمولاً غنی‌تر هستند. شرایط آب‌وهوایی ملایم‌تر، غذا بیشتر و انرژی بیشتری در دسترس است و این تأثیر زیادی بر فیزیولوژی جانوران دارد. در چنین شرایطی، گونه‌های مختلف می‌توانند انرژی بیشتری صرف تولید رنگ کنند، چون هزینه‌ی فیزیولوژیکیِ رنگارنگ بودن کاهش می‌یابد.
«رنگ» چه مزیت تکاملی آن، جذب جفت باشد و چه استتار از شکارچی، در جانوران به‌شکل جدایی‌ناپذیر با محیط زندگی‌شان گره خورده است، از پرندگان درخشان جنگل‌های بارانی گرفته تا ماهی‌های نقره‌ایِ کم‌رنگ اعماق دریا. زیست‌بوم پیچیده و متنوع مناطق گرمسیری ترکیب ایده‌آلی از رقابت و منابع طبیعی فراهم کرده که سبب این انفجار شگفت‌انگیز از رنگ‌های زنده شده است.
مترجم: زهرا ذوالقدر
