تصاویر؛ نوک‌نهنگ لایارد یا دندان‌بلند؛ نهنگی با دندان‌هایی شبیه عاج فیل، قد ۶ متری و وزن ۱۰۰۰ کیلویی که زندگی مخفی دارد و کمتر دیده می‌شود

نوک‌نهنگ لایارد، که با نام نوک‌نهنگ دندان‌بلند نیز شناخته می‌شود، یکی از شگفت‌انگیزترین و اسرارآمیزترین گونه‌های نوک‌نهنگان در جهان است. این نهنگ به دلیل دندان‌های منحصر‌به‌فرد و جثه بزرگ خود شهرت یافته و توجه دانشمندان حیات‌وحش را به خود جلب کرده است.

نام این گونه به افتخار ادگارد لئوپولد لایارد، بنیان‌گذار موزه ملی آفریقای جنوبی در کیپ‌تاون، انتخاب شد. او نگاره‌هایی از جمجمه این نهنگ را به جان ادوارد گری در موزه بریتانیا ارسال کرد و در نهایت گری در سال ۱۸۶۵ این گونه را به‌طور رسمی رده‌بندی و نامگذاری کرد.

ویژگی‌های ظاهری نوک‌نهنگ لایارد

نوک‌نهنگ لایارد از نظر شکل بدن شباهت زیادی به دیگر نوک‌نهنگان دارد، اما برخی ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد آن را از سایر گونه‌ها متمایز می‌کند. مهم‌ترین ویژگی این گونه، دندان‌های استثنایی نرهاست. دندان‌های نر‌ها به شکل تسمه‌ای و بلند رشد می‌کنند و طول برخی از آنها به ۳۰ تا ۳۴ سانتی‌متر می‌رسد. این دندان‌ها با زاویه تقریباً ۴۵ درجه از فک بیرون آمده و دو دندان عاج‌مانند دیگر نیز از درون دهان نمایان می‌شوند که احتمالاً در نبرد‌ها و رقابت‌های بین نر‌ها نقش دارند. نکته جالب این است که دندان‌های عظیم آنها حتی بزرگ‌تر از اندازه طعمه‌های معمولشان است، ولی دلیل این تناقض هنوز به‌طور کامل مشخص نشده است.

بدن نوک‌نهنگ لایارد کشیده و استوانه‌ای است و پوزه آن نسبتاً بلند و باریک است. خط دهانی نهنگ صاف و منظم است و رنگ بدن آن در میان نوک‌نهنگان بی‌نظیر است؛ بیشتر سطح بدن سیاه یا خاکستری تیره است و بخش‌هایی از نوک، شکم و ناحیه اندام‌های تناسلی سفید رنگ دیده می‌شوند. الگوی رنگی بدن جوان‌تر‌ها متفاوت است و آنها معمولاً بدن تیره در بالا و روشن در زیر دارند. جای زخم‌های ناشی از حمله کوسه‌ها نیز اغلب روی بدن نهنگ‌های بالغ مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده سختی زندگی در اعماق اقیانوس است.

جثه و طول عمر

طول نر‌های بالغ نوک‌نهنگ لایارد حدود ۵.۹ متر و طول ماده‌ها ۶.۲ متر است. وزن آنها بین یک تا ۱.۳ تن متغیر است و به همین دلیل بزرگ‌ترین گونه در سرده خود به شمار می‌روند. طول بچه‌های تازه متولد شده نیز می‌تواند بیش از ۲.۸ متر باشد که اندازه‌ای قابل توجه برای آغاز زندگی محسوب می‌شود. این نهنگ‌ها برخلاف ظاهر ترسناک دندان‌های نرها، رژیم غذایی نسبتا آرامی دارند و عمدتاً ماهی مرکب، ماهی‌های عمقی و گاهی سخت‌پوستان کوچک را شکار می‌کنند.

رفتار و سبک زندگی                        

نوک‌نهنگ لایارد به دلیل زیست در مناطق دورافتاده و اعماق دریا، رفتاری مخفی و اسرارآمیز دارد. به گزارش راز بقا این گونه معمولاً گروه‌های کوچک شامل یک ماده و بچه یا گاهی چند نر را تشکیل می‌دهد و گروه‌های بزرگتر نادر هستند. نهنگ‌های لایارد به‌طور ویژه توانایی غواصی در عمق‌های زیاد را دارند و می‌توانند برای مدت طولانی زیر آب بمانند. این توانایی به آنها امکان می‌دهد تا به شکار ماهی مرکب در اعماق دسترسی پیدا کنند و از رقابت با دیگر شکارچیان اجتناب کنند.

یکی از شگفتی‌های این نهنگ، نحوه شکار آن است. دندان‌های عظیم نر‌ها که دهان را تقریباً می‌بندند، باعث شده است که شکار به روش مکش انجام شود؛ یعنی نهنگ طعمه را با فشار منفی به داخل دهان می‌کشد، نه با گاز گرفتن یا خرد کردن آن. به همین دلیل دندان‌ها بیشتر جنبه نمایشی و رقابتی دارند و احتمالا نقش مهمی در نمایش قدرت و نبرد‌های میان نر‌ها ایفا می‌کنند.

گستره زیست و جمعیت

نوک‌نهنگ لایارد بیشتر در نیم‌کره جنوبی و در عرض‌های جغرافیایی ۳۰ درجه جنوبی تا نزدیکی قطب جنوب زندگی می‌کند. گزارش‌هایی از یافتن نهنگ‌ها یا مشاهدات زنده آنها در آب‌های نیوزیلند، استرالیا، جنوب آفریقا، جنوب آرژانتین، تیرا دل فوئگو، جنوب شیلی، جزایر فالکلند و اروگوئه وجود دارد. به گزارش راز بقا با این حال، بیشتر مشاهدات مربوط به نهنگ‌های مرده‌ای است که بر ساحل افتاده‌اند و دیدن زنده آنها بسیار دشوار است. به دلیل زیست در اعماق و مناطق دورافتاده، اطلاعات دقیق درباره جمعیت این گونه محدود است و بسیاری از محققان معتقدند که تعداد واقعی آنها ممکن است کمتر از حد انتظار باشد.

تهدید‌ها و اهمیت حفاظتی

نوک‌نهنگ لایارد با تهدید‌های متعددی روبروست. تور‌های ماهیگیری، گیر کردن در تجهیزات انسانی، آلودگی صوتی در دریا، فعالیت‌های لرزه‌ای و پلاستیک‌های دریا از جمله تهدید‌های بالقوه برای زندگی این نهنگ‌ها هستند. با وجود اینکه وضعیت حفاظتی آنها در فهرست IUCN به «کمترین نگرانی» طبقه‌بندی شده است، اما داده‌های موجود بسیار محدود و ناقص است و مطالعه بیشتر برای حفاظت از این گونه ضروری به نظر می‌رسد.

اهمیت علمی نوک‌نهنگ لایارد

مطالعه نوک‌نهنگ لایارد می‌تواند به درک بهتر تکامل نوک‌نهنگان، سازگاری پستانداران دریایی با محیط‌های عمیق و سرد و رفتار‌های اجتماعی نادر کمک کند. دندان‌های منحصر‌به‌فرد و خمیده، سبک شکار مکشی و زندگی مخفی در اعماق، ویژگی‌هایی هستند که این گونه را از دیگر نوک‌نهنگان متمایز می‌کنند. شناخت بهتر این نهنگ‌ها می‌تواند نقش مهمی در حفاظت از اکوسیستم‌های دریایی و حفظ تنوع زیستی داشته باشد.

نوک‌نهنگ لایارد، با دندان‌های بلند و خمیده، بدن کشیده و رنگ خاص خود، یکی از اسرارآمیزترین گونه‌های نوک‌نهنگان است. زندگی مخفیانه آن در اعماق اقیانوس و ویژگی‌های بدنی منحصر‌به‌فرد، این نهنگ را به موجودی جذاب و شگفت‌انگیز تبدیل کرده است. مطالعه و حفاظت از نوک‌نهنگ لایارد نه تنها به درک بهتر دنیای زیر آب کمک می‌کند، بلکه یادآور تنوع و پیچیدگی بی‌نظیر حیات‌وحش در کره زمین است.

منبع: راز بقا