کارنامه نوروزی رسانه ملی

سنجش میزان استقبال مخاطبان از برنامه‌های تلویزیون به‌ویژه در مناسبت‌هایی مانند نوروز، ماه مبارک رمضان و... همواره مورد توجه رسانه‌ها بوده است.

با این حال تقریبا هیچ زمانی آمار دقیق و درستی از میزان بینندگان برنامه‌های تلویزیونی در دسترس رسانه‌ها نیست تا بر اساس آن ضعف‌ها و قوت‌های برنامه‌های ویژه، مناسبتی و روزمره تلویزیون را بسنجند. با این حال هر بار سازمان صدا وسیما آمارهایی را از مراکز پژوهشی خود منتشر و طبق آن میزان استقبال از برنامه‌های مختلف را در بازه‌های زمانی مختلف اعلام می‌کند.

پس از پایان تعطیلات نوروزی، مرکز تحقیقات و افکارسنجی صدا و سیما نتایج نظرسنجی خود از بینندگان برنامه‌های تلویزیونی را منتشر کرد. طبق این نظرسنجی مخاطبان رسانه ملی به میزان ۳/ ۸۳ درصد از برنامه‌های ویژه نوروز استقبال کرده‌اند. اینکه منظور مرکز افکارسنجی از مخاطبان رسانه ملی دقیقا چه کسانی است و تعداد این مخاطبان چند نفر است در گزارشی که منتشر شده، اعلام نشده است. تنها اعلام شده است که این نظرسنجی از افراد بالای ۱۲ سال در تهران و ۳۲ شهر دیگر که دارای مراکز صدا وسیما هستند، انجام شده است.

نتایج نظرسنجی صداوسیما
طبق گزارشی که خبرگزاری صدا وسیما بلافاصله پس از پایان تعطیلات ۱۳ روزه سال نو منتشر کرده است، در میان برنامه‌های تحویل سال، «بهار نارنج» به تهیه‌کنندگی احسان علیخانی با ۱/ ۴۳ درصد مخاطب و ۸/ ۸۵ درصد رضایت مخاطبان در رتبه نخست قرار گرفته است. ویژه برنامه تحویل سال «دورهمی» و «یک یک» در رتبه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. در میان مجریان شبکه‌های مختلف رسانه ملی احسان علیخانی با جلب نظر ۴۱ درصد از مخاطبان رسانه ملی عنوان بهترین مجری را به خود اختصاص داد.

مهران مدیری نیز برای دورهمی و علی ضیا برای یک یک عنوان دوم و سوم را از آن خود کردند. سریال پایتخت ۵ نیز باز هم خوش درخشید و با ۷/ ۷۵ درصد بیننده و ۴/ ۹۲ درصد رضایت مخاطبان پربیننده‌ترین سریال نوروز ۹۷ شد. سریال‌های دیوار به دیوار ۲، مجموعه کلاه قرمزی و تعطیلات رویایی نیز به ترتیب در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند.

برنامه مردان آهنین که پس از سال‌ها به جعبه جادویی نوروز بازگشته بود با ۴/ ۳۴ درصد مخاطب و ۹/ ۸۳ درصد رضایت مخاطبان بهترین مسابقه نوروز ۹۷ شد. مسابقه‌های کودک شو و دستپخت هم عنوان دوم و سوم را به خود اختصاص دادند. در ایام نوروز کمتر کسی بود که مهمان دورهمی مهران مدیری نشده باشد. این برنامه با ۸/ ۶۵ درصد مخاطب و ۹۵ درصد رضایت مخاطبان عنوان بهترین برنامه ترکیبی نوروز ۹۷ را به خود اختصاص داد. طبق نظرسنجی‌های انجام شده میزان رضایت مخاطبان رسانه ملی از این رسانه در نوروز ۹۷ بیش از ۸۰ درصد بوده است. البته همان‌طور که گفته شد صرف اعلام درصد، نمی‌تواند اطلاعات کافی از میزان استقبال مردم از برنامه‌های صدا وسیما را ارائه کند. از این نظر ممکن است این سوال پیش بیاید که برای مثال استقبال بیش از ۶۵ درصدی مخاطبان از برنامه دورهمی به چه جامعه آماری مربوط است و تعداد آن چقدر است.

همزمان با انتشار این نظرسنجی عبدالعلی علی‌عسکری رئیس سازمان صدا وسیما نیز در دیدار نوروزی با مدیران و کارکنان صداوسیما اعلام کرد امسال یکی از پرمخاطب‌ترین نوروزهای رسانه ملی به لحاظ تعداد مخاطبان بوده است. علی‌عسکری گفت: رسانه ملی با همه سختی‌هایی که در جذب مخاطب امروز دارد، توانست جذابیت و تنوع خوبی در برنامه‌ها و تولیدات ایجاد و درصد فراوانی از مردم را جذب برنامه‌های خود کند.

نظرات کارشناسان
رسانه‌های خبری در یکی، دو روز گذشته به بهانه انتشار این نظرسنجی نظر جمعی از کارشناسان را درباره برنامه‌های تلویزیونی منتشر کرده‌اند. در ادامه به مرور برخی نظرهای رضا درستکار و بهزاد صدیقی که هر دو منتقد سینما و تلویزیون هستند، درباره محبوب‌ترین برنامه‌های نوروزی تلویزیون خواهیم پرداخت.

ویژه‌برنامه‌های تحویل سال
درستکار: برنامه‌های سال تحویل شبکه‌های یک و دو قافیه را به شبکه سه باختند، ولی معنی این سخن این نیست که برنامه احسان علیخانی خوب بود بلکه اتفاقا او هم درجا زد. در همه این برنامه‌ها از مهمانان سوالاتی پرسیده شد که در طول سال نیز پرسیده می‌شود و هیچ رنگی از بهار و تغییر دیده نشد و عنصر سواد، مهم‌ترین عنصر غایب در آنها بود. من فیلمی از محمدرضا شجریان دیدم که مربوط به‌ویژه برنامه تحویل سال در چندین سال گذشته بود و حالا ما در صداوسیما از شجریان به بهنام بانی رسیده‌ایم. کسی با بانی عناد ندارد اما انتخاب او برای چنین لحظاتی غلط است.

برای خواندن دعای تحویل سال در آن لحظات بهتر بود از یک فرد جامع‌الشرایط و مقبول همه آحاد ملت استفاده می‌شد. راه مقابله با شبکه‌های من و تو و بی بی سی فارسی این نیست که برخی افراد را به خط مقدم بفرستیم که حتی نمی‌توانند از روی صدای خودشان هم یک بار لب بزنند. تلویزیون به سراغ سلبریتی‌هایی می‌رود که نحوه لباس پوشیدن، عملکرد و سوادشان کمتر نسبتی با مردم کشور دارد.

صدیقی: صرف‌نظر از اینکه برنامه‌ها از چه شبکه‌هایی پخش می‌شوند باید لحظات شاد برای آنها هم در اجرا و هم موقعیت‌ها و همچنین مهمانانی که دعوت می‌شوند صورت بگیرد. حال قرار نیست که ما از فرهنگ غربی تقلید کنیم ولی اگر مقایسه‌ای با لحظه تحویل سال میلادی داشته باشیم، می‌بینیم که چقدر آنها آزادی عمل دارند؛ البته فرهنگ آنها متفاوت است. اما به نظرم برنامه‌های تحویل سال می‌تواند جذاب‌تر و شادتر اتفاق بیفتد به شرط اینکه سختگیری نشود و همه چیز از قبل برای عوامل کلاسه شده نباشد. برنامه‌ها باید از این حالت صرف گفت‌وگویی دربیاید و جذاب شود.

پایتخت ۵
درستکار: من پیش از این از مخالفان سرسخت «پایتخت» بودم چون نوعی سطحی‌نگری را در این سریال می‌دیدم اما در فصل پنجم با یک سریال سرزنده روبه‌رو هستیم که از همه سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیون در این مدت جلوتر بود. «پایتخت» با تمام ضعف‌های گاه و بیگاهش که در اجرا دارد، باز هم موفق بوده و زبان کمدی و لحن طنز سازنده ارتباط با مخاطب را پیدا کرده است. «پایتخت» فضای به روزی دارد و مخاطب، طنز آن را باور می‌کند علاوه‌بر اینکه می‌تواند در انتقال پیام نیز موفق باشد.

سریال موفق شده رفتاری سازنده را در نقد فرهنگ در پیش گیرد و طبعا موجد نوعی رضایتمندی در مخاطب شده است. این آینه‌ای که سریال به همین رفتارها گرفته، هم عملکرد سرگرم‌کننده داشته و هم می‌تواند جنبه آموزش‌دهندگی و اثرگذاری در فرهنگ عمومی پیدا کند.

صدیقی: وقتی که سوژه کم می‌شود در کار زیاده‌گویی و اضافه‌گویی بیشتر به چشم می‌خورد و منجر به کش‌دار شدن یک موقعیت می‌شود که در سری پنجم سریال پایتخت نیز این اتفاق افتاده است. با این حال دیالوگ‌ها و شخصیت‌پردازی در این سریال خوب بود و بازیگران خیلی خوب توانسته‌اند نقش خود را ایفا کنند و بیشتر اینهاست که مخاطب را به دیدن کار ترغیب می‌کند. البته مسائلی مانند موضوع داعش به صورت باسمه‌ای و تصنعی به آن اشاره می‌شود و اساسا ترکیه به آن شکل برای مخاطب ایرانی تعریف و تصور می‌شود که به نظرم نیاز نبود. منطق تغییر لوکیشن از ایران به ترکیه تعریف شده و درست نیست.

دورهمی
درستکار: ما باید بدانیم که قرار نیست همه ایده‌ها و اهداف در برنامه‌ای مثل «دورهمی» خلاصه شود. نمی‌توان با یک سوال «عاشق شدی؟» همه خواسته‌های مخاطبان را برآورده کرد. مردم به خوراک فکری و فرهنگی متنوع نیاز دارند درحالی‌که «دورهمی» رویکردی سطحی به مسائل دارد و تلویزیون هم با همین سیاست پیش می‌رود و همه ارزش‌های هنری را نازل کرده است. این گونه برنامه‌ها از کیفیت بسیار پایینی برخوردارند و به همین دلیل است که مخاطب به دنبال شبکه‌های ماهواره‌ای می‌رود. به روز نبودن و امروزی نبودن سازندگان باعث شده این برنامه‌ها نازل باشند و حتی با حضور سلبریتی‌ها جذابیتی نداشته و دمده به نظر برسند.

صدیقی: این برنامه جزو برنامه‌های خوب تلویزیون است و من همیشه آن را دنبال می‌کنم ولی احساس می‌کنم سوال‌ها و سوژه‌ها می‌توانست جدیدتر باشد. سوژه‌هایی که آقای مدیری راجع‌به آن صحبت می‌کند، سوژه‌های بدی نیست اما می‌تواند درباره سوژه‌هایی که کمتر بیان می‌شوندصحبت شود یا به‌صورت طنز تا در قالب گفته‌های مدیری.

اما سوال‌ها خیلی تکراری هستند و هربار از مهمان‌ها پرسیده می‌شود و حتی خود بازیگران گاهی اوقات با کنایه از این سوال‌ها خواستار این هستند که گذر کنند. چند سالتونه، سوال پیش پاافتاده‌ای است که جایش اصلا در تلویزیون نیست. مصاحبه‌ای که با بازیگران دنیا انجام می‌شود خیلی جذاب و متفاوت است و مخاطب را به‌راحتی جذب می‌کند، به‌دلیل اینکه پرسش‌هایی که پرسیده می‌شود مطلوب است.