پلاستیک چطور وارد مغزتان می‌شود؟

فرادید| میکروپلاستیک‌ها همه جا هستند، اما هیچکس به درستی نمی‌داند که وقتی وارد بدن می‌شوند، چه خطر‌هایی را می‌توانند متوجه ما کنند.

به گزارش فرادید به نقل از اشپیگل، رزماری وارینگ، سم‌شناس بریتانیایی، هشدار می‌دهد که اقیانوس‌های ما سرشار از این مواد خواهند شد.

اشپیگل: آلودگی پلاستیکی محیط زیست، ظاهراً به سطح اپیدمیک رسیده است. از جمله مواردی که به خصوص موجب نگرانی است، ذرات میکروپلاستیک ریز هستند. آیا این‌ها می‌توانند تهدیدی را متوجه سلامت انسان کنند؟

وارینگ: به نظرم ما باید احتمال قطعی مواجه هستیم. مشکل اساسی با پلاستیک این است که ماهیتی غیرقابل نابودی دارند. آن‌ها تجزیۀ زیستی نمی‌شوند، بلکه به ذرات کوچکتر و کوچکتر تبدیل می‌شوند و در نهایت به خرده‌های میکروسکوپی تبدیل می‌شوند. این خرده‌ها می‌توانند از طریق تنفس یا گوارش وارد بدن شوند. ما دقیقاً نمی‌دانیم که سر از کجا در می‌آورند، اما در برخی از حیوانات دریایی، شاهد جمع شدن این ذرات در مغز، کبد و دیگر بافت‌های بوده‌ایم. این می‌تواند یک معضل باشد.

این ذرات از کجا می‌آیند؟

میکروپلاستیک‌ها از منابع بسیاری ناشی می‌شوند، مثلاً از تجزیۀ تکه‌های بزرگتر، سایش تایر‌های لاستیکی، مواد آرایشی و بافت منسوجات مصنوعی. تخمین زده شده که شستشوی ۵ کیلوگرم منسوجات پلی‌استر، تا ۶۰۰۰۰۰۰ ذرۀ میکروسکوپی منسوجات مصنوعی را آزاد می‌کند. از راه روان‌آب‌های سطحی، فرآیند‌های تولید، کشاورزی یا تاسیسات تصفیۀ فاضلاب، اکثر این‌ها سر از محیط زیست، مثلاً رودخانه‌ها، در می‌آورند و نهایتاً به دریا‌ها می‌رسند. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهند که تا سال ۲۰۲۵، ۲۵۰ میلیون تن پلاستیک در اقیانوس‌ها وجود خواهد داشت.

انسان‌ها چطور در معرض میکروپلاستیک‌ها قرار می‌گیرند؟

پالیده‌خوران، نظیر صدف سیاه، ظاهراً به کمال میل میکروپلاستیک‌ها را وارد بدن خود می‌کنند، چرا که هم‌اندازۀ طعمه‌های مورد علاقۀشان هستند. تخمین زده شده که مصرف‌کنندگان اروپایی صدف، بالقوه ۱۱۰۰۰ میکروپلاستیک را در سال وارد بدن خود می‌کنند. از ذرات پلاستیک بسیاری که در محیط زیست وجود دارند، بخش زیادی در اتمسفر زمین است و با باد جابجا می‌شود. وقتی که هوا را تنفس می‌کنید، ذرات پلاستیک هم تنفس می‌شوند. مثلاً، نمک و شکر نیز گزارش شده که آلوده به پلاستیک هستند، همچنین عسل و آبجوی آلمانی. تحلیل آب لوله‌کشی و آب بطری‌شده نشان می‌دهد که بخش بزرگی از آب نوشیدنی حاوی ذرات پلاستیک است.

وقتی پلاستیک وارد بدن می‌شود، چه اتفاقی می‌افتد؟

این موضوع بستگی زیادی به اندازۀ مادۀ پلاستیکی تجزیه شده دارد. ذرات بزرگتر به راحتی جذب نمی‌شوند. اکثر این‌ها ظاهراً بدون آسیب چندانی از بدن دفع می‌شوند. در حال حاضر این باور وجود دارد که ذرات بزرگتر، به عمق دستگاه‌های بدن نفوذ نمی‌کنند و تنها ممکن است به صورت موضعی و محدود موجب تحریک یا فرسایش بافت شوند. در مقابل، ذرات کوچکتر که به آن‌ها نانوپلاستیک گفته می‌شود، وضعیتشان به کل فرق می‌کند.

نانوپلاستیک‌ها به ذرات کوچکتر از ۰.۰۰۱ (یک هزارم) میلیمتر گفته می‌شود.

هر قدر اندازۀ ذرات پلاستیک کوچکتر باشد، احتمال اینکه از موانع بیولوژیک نظیر غشای سلولی عبور کنند بیشتر است. آنچه می‌دانیم این است که نانوذرات به طور عام می‌توانند با پروتئین‌ها، لیپیدها، و کربوهیدرات‌ها در بدن تداخل کنند (واکنش دهند). نانوذرات حتی می‌توانند از سد خونی مغزی بگذرند و ظاهراً می‌توانند بر سیستم عصبی مرکزی تاثیر بگذارند. گزارش‌هایی از تغییرات رفتاری در میگو و ماهیانی که در معرض نانوپلاستیک‌ها وجود داشته‌اند، از این فرضیه پشتیبانی می‌کنند. ذرات پلاستیک باعث شدند که ماهی آرامتر غذا بخورند و کمتر در محیط اطراف خود گشت بزنند.

سلول‌های مغز انسان نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند؟

در حال حاضر شواهد قطعی در این مورد که نانوپلاستیک‌ها به بافت مغزی انسان نفوذ می‌کنند وجود ندارد، چه برسد به اینکه روی رفتارش تاثیر بگذارند. اما گزارش شده که ذرات پلاستیک موجب فشار اکسیداتیو در خطوط سلولی انسان می‌شوند. این امر بالقوه می‌تواند باعث تعدادی مشکل از جمله فساد یا تحریک بافت شود و این احتمال را پیش بیاورد که فردی با تراکم زیاد آلودگی پلاستیکی در سیستم عصبی مرکزی ممکن است دچار ناراحتی‌هایی شود. برای نمونه، ارتباط میان افسردگی با مسمویت نانوذره‌ای در سیستم عصبی مرکزی دیده شده است. ذرات پلاستیک حتی ممکن است آغازگر تشکیل پلاک شوند و احتمال آلزایمر را بالا ببرند. اینکه ذراتی در مغزتان باشند، هرگز خبر خوبی نیست.

برخی پژوهشها، قابلیت ذرات پلاستیک در جذب سطحی، متراکم شدن و آزادسازی آلاینده‌های زیست‌محیطی را مورد تاکید قرار داده‌اند. آیا این امر خطرناک است؟

ذرات کوچک پلاستیک، نسبت سطح به حجم بالایی دارند و به راحتی به دیگر آلاینده‌های دریایی، نظیر آلاینده‌های اورگانیک مقاوم ملحق می‌شوند و توده‌های میکروپلاستیک متراکم را پدید می‌آورند. سپس این توده‌ها را دارید که خیلی هم از ساحل دور نیستند، و پر از چیز‌هایی هستند که شما نمی‌خواهید، و بالقوه حیوانات دریایی آن‌ها را مصرف می‌کنند. این ترکیب بالقوه از عامل‌های میکروبی و شیمیایی می‌تواند خطر را برای مصرف‌کنندۀ ماهی، خرچنگ و صدف‌هایی که آلوده هستند را افزایش دهد.

آیا نگران هستید که خطر این پدیده برای سلامت انسان مورد غفلت قرار گرفته، دست کم گرفته شده یا به درستی فهمیده نشده است؟

اگر شدیداً نگران بودم، صدف یا میگو نمی‌خوردم، اما همچنان گهگاهی می‌خورم. با این حال، نیاز به انجام تحقیقات بیشتری وجود دارد. ما به اندازۀ کافی راجع به خطرات بالقوۀ میکروپلاستیک‌ها برای سلامتی نمی‌دانیم. محض احتیاط، میزان پلاستیکی که در محیط زیست رها می‌شود بایستی به میزان چشمگیری کاهش یابد. ما نیازمند تصفیۀ فاضلابی هستیم که میکروپلاستیک‌ها را حذف کند تا سر از رودخانه‌ها و دریا درنیاورند. ما باید پلاستیک را از اقیانوس خارج کنیم. اما حتی با وجود تلاش هماهنگ جهانی، افزایش میزان میکروپلاستیک‌ها در محیط زیست وجود ادامه خواهد داشت، و پرسش اساسی این است: تاثیر این موضوع بر سلامت انسان چیست؟ پاسخ نگران‌کنندۀ این پرسش این است که واقعاً هیچکس نمی‌داند!