اینترنت در ایران طبقه‌بندی می‌شود؟!
باید فیلترینگ را در شرایطی قرار دهیم که افرادی که ظرفیت لغزش دارند با محدودیت مواجه شوند.
اعتراض‌ها، نظرسنجی‌ها و استدلال‌های کارشناسی، هیچ‌کدام نتیجه ندادند و ظاهرا طبقه‌بندی اینترنت در ایران به تدریج در حال اجراست. این طرح که با اینترنت کودک و نوجوان کلید خورده، قرار است با عنوان «اینترنت تخصصی» به اقشار دیگر جامعه هم گسترش پیدا کند.
وزیر ارتباطات روز شنبه از راه‌اندازی اینترنت کودک و نوجوان در آینده نزدیک خبر داد و تاکید کرد که فهرست سفید هم آماده است.
مروری بر وضعیت اینترنت، قطعی‌ها و اختلالات مکرر آن در ماه‌های اخیر، اعمال قفل کودک بر اینترنت و همزمانی این اتفاقات با اصرار برخی از نمایندگان مجلس، شورای عالی فضای مجازی و حتی رئیس قوه‌قضائیه در روز‌های اخیر مبنی بر تحقق کامل شبکه ملی اطلاعات، نگرانی‌های مردم از اجرای خاموش و بی‌سر و صدای طرح صیانت را بیشتر کرده است.
اعمال قانون به بهانه تخصصی کردن اینترنت
در شرایطی که کاربران در ماه‌های اخیر و همچنان به تداوم اختلالات و افت کیفیت اینترنت معترض هستند، وزیر ارتباطات بار‌ها بر اجرای طرح تخصصی کردن اینترنت برای اعمال قانون بر فضای مجازی تاکید و البته اعلام کرده بود که این طرح هیچ ارتباطی با طرح صیانت ندارد.
در مقابل، اما گسترش نگرانی‌ها از اعمال محدودیت‌های بیشتر، نقض حریم خصوصی کاربران و نظارت بر نوع محتوای مورد استفاده آنها، نشان داد که هر چند طبقه‌بندی اینترنت از دیدگاه مسوولان ارتباطی با طرح صیانت ندارد، اما در حقیقت اقدامی در همان راستاست.
زارعپور با تاکید بر لزوم همکاری دستگاه‌های دیگر برای اجرای اینترنت کودک، در گفتگو با خبرگزاری فارس گفته است: «مصوبه‌ای در شورای عالی فضای مجازی وجود دارد که می‌گوید دستگاه‌ها باید در ارائه یک محیط ایمن برای حضور بچه‌ها در فضای مجازی همکاری کنند.»
او به جزئیات طرح اینترنت کودک هم اشاره کرده و گفته است: «طی برنامه‌ای که مدنظر است سیم‌کارت‌ها با وارد کردن کدی در حالت کودک قرار می‌گیرند که در این حالت یک لیست سفید وجود دارد و کودک فقط به سایت‌های خاصی دسترسی خواهد داشت. علاوه بر این‌ها، ابزار‌های دیگری هم طراحی شده است که در اختیار والدین قرار می‌گیرند.»
با این همه واکنش کاربران به نظرسنجی که سخنگو و مدیر سابق مرکز روابط عمومی وزارت ارتباطات در شبکه اجتماعی توییتر برگزار کرد، به وضوح نشان داد که اکثر کاربران با اجرای طرح اینترنت کودک و نوجوان مخالف هستند.
مهدی سالم در جریان یک نظرسنجی در حساب کاربری توییترش از کاربران خواست تا اعلام کنند که با استفاده از اینترنت ایمن برای مراقبت از فرزندان‌شان در فضای مجازی، موافق هستند یا خیر و تنها چند ساعت بعد از انتشار این پست، اکثر کاربران با اعلام مخالفت خود و در واکنش به این نظرسنجی، فرهنگ‌سازی و آموزش به والدین برای استفاده از ابزار‌های کنترلی موجود در سیستم‌عامل‌ها، نرم‌افزارها، شبکه‌های مجازی و گوشی‌های موبایل را روشی بهتر و موثرتر برای محافظت از فرزندان‌شان دانستند.
با تمام این‌ها و دو روز بعد از زمان برگزاری این نظرسنجی، مهدی سالم در توییتی از احتمال ورود روبات‌ها به این نظرسنجی، دستکاری و ایجاد خطا خبر داد و دیگر آن را معیار خوبی برای سنجش آرای کاربران ندانست.
مدتی بعد هم نخستین نشانه‌های اجرای طرح طبقه‌بندی اینترنت با اعلام برداشتن فیلترینگ اینترنت برای اساتید و اعضای هیات علمی برخی دانشگاه‌های خاص، بروز کردند. به این ترتیب و درست در روز‌هایی که کاربران به اعمال قفل کودک بر اینترنت معترض بودند، یکی از اعضای کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه از برداشتن فیلترینگ اینترنت برای بعضی گروه‌ها خبر داد و این اقدام را حرکت در مسیری برای توسعه اینترنت بدون فیلتر دانست.
جواد حسینی‌کیا در این مورد گفت: «برخلاف برخی نگاه‌هایی که درباره فیلترینگ وجود دارد، در حال برداشتن فیلترینگ اینترنت برای اساتید و اعضای هیات علمی برخی دانشگاه‌های خاص هستیم. این طرح در مقطعی کوتاه و به شکل آزمایشی اجرا می‌شود و در گام بعدی، برای اساتید کل دانشگاه‌های کشور اجرا خواهد شد.»
او با بیان اینکه تا پیش از بررسی و اجرایی شدن طرح صیانت از فضای مجازی، کمیته تعیین مصادیق مجرمانه نقش کلیدی را در کشور برعهده دارد، گفت: «باید فیلترینگ را در شرایطی قرار دهیم که افرادی که ظرفیت لغزش دارند با محدودیت مواجه شوند.
امروز درباره یکسری افراد با توجه به سن و جایگاه علمی که دارند، این احساس وجود دارد که اگر اینترنت آزاد در اختیار آنها قرار بگیرد، این گروه به سمت استفاده نادرست از فضای مجازی نمی‌روند؛ این افراد مصداق کسانی هستند که مبتلا به دیابت هستند و خودشان در برابر استفاده از شیرینی پرهیز می‌کنند.»
به دنبال آن یکی دیگر از حامیان اصلی اجرای طرح صیانت هم از اعمال محدودیت بر دسترسی به اینترنت دفاع کرد و گفت: «وضع هر محدودیتی لزوما بد نیست و حتی جنگل هم قانون دارد.»
مجید نصیرایی، سخنگوی کمیسیون فرهنگی مجلس درباره اعمال قفل کودک بر اینترنت به پایگاه خبری انتخاب گفت: «این همه شهید داده شد و مردم این همه فشار را دارند تحمل می‌کنند برای این نظام. اینکه عزیز شما در فضای مجازی در معرض چه محتوا و آموزشی قرار دارد، برای‌تان مهم نیست؟»
محدودیت یا توسعه شبکه ملی اطلاعات
در نخستین ساعات اعمال قفل کودک بر اینترنت، بعضی کارشناسان اعلام کردند که ممکن است این اتفاق در اثر یک اشتباه فنی به دنبال فعال‌سازی اینترنت امن برای سیم‌کارت‌های کودک رخ داده باشد و بعضی دیگر هم احتمال دادند که این اقدام از سوی شرکت زیرساخت و در راستای اجرای پروژه شبکه ملی اطلاعات، انجام شده باشد؛ احتمالی که با توجه به اجرای آزمایشی طرحی در خوزستان برای هدایت کاربران به آدرس‌های مربوط به پروژه‌های تحت مالکیت همراه اول و ترویج ابزار‌های اینترنت ملی و موتور جست‌وجوی بومی، چندان هم دور از ذهن به نظر نمی‌رسید.
از طرفی درست در روزی که کاربران ایرانی با محدودیت جدیدی برای دسترسی به اینترنت و نتایج جست‌وجوی گوگل مواجه شدند، اعضای شورای عالی فضای مجازی در جلسه‌ای بر راه‌اندازی مرورگر‌ها و موتور‌های جست‌وجوی بومی تاکید کردند و خواستار پیشرفت بیشتر پروژه شبکه ملی اطلاعات تا پایان سال جاری شدند.
یک هفته بعد از اعمال قفل کودک بر اینترنت و ایجاد محدودیت‌های مرتبط با آن، نایب‌رئیس اول مجلس هم بر ضرورت ایجاد اینترنت امن تاکید کرد و در اختتامیه نخستین کنفرانس بین‌المللی «رسانه، ارتباطات و حکمرانی سایبری» گفت: «حتی اگر قانون بد باشد باید قانونی شکل بگیرد. مدیریت مجازی در دست کسانی است که حکمرانی را که نه غربی و شرقی است و در جمهوری اسلامی ایران جریان دارد، برنمی‌تابند. راهکار این است که ما تحقق شبکه ملی اطلاعات را داشته باشیم.»
علی نیکزاد اینترنت امن را مشخصا اینترنتی دانست که شبکه ملی اطلاعات داشته باشد و در این مورد گفت: «در بحث اینترنت امن می‌گوییم لازم نیست اطلاعات کشور به سرور‌های خارجی برود و برگردد. نظر ما داشتن اینترنت اخلاق‌مدار بر مبنای ارزش‌های اسلامی است. استفاده از اینترنت سن مجاز خودش را دارد. ما هم دنبال همین موضوعات هستیم و حکم حضرت آقا بر همه واجب است.»
رئیس قوه‌قضائیه هم در بازدید از مرکز ملی تبادل اطلاعات سازمان فناوری اطلاعات ایران، بر تحقق کامل و سریع شبکه ملی اطلاعات تاکید کرد. محسنی‌اژه‌ای گفت: «هر مقدار هزینه‌کرد در بخش ایجاد شبکه ملی اطلاعات و توسعه زیرساخت‌ها در این عرصه، به منزله یک سرمایه‌گذاری محسوب می‌شود و چنانچه این مهم تحقق نیابد، در آینده هزینه‌های زیادی به کشور تحمیل می‌شود.»
از طرفی، مردم همچنان از افت سرعت و کیفیت اینترنت به‌شدت ناراضی هستند و حتی یکی از نمایندگان مجلس توجیهات فعلی را نامناسب و ناکافی دانسته است. جلال رشیدی کوچی، نماینده مردم مرودشت در گفتگو با پایگاه خبری انتخاب گفته است: «اینکه تمام ایرانیان را زیر سن قانونی در نظر بگیریم و این گزینه را فعال کنیم، قطعا باعث افزایش استفاده از راه‌های دور زدن امن اینترنت و استفاده از فیلترشکن‌ها می‌شود.»
او وزیر ارتباطات را مسوول پاسخگویی به این وضعیت دانست و چند روز بعد هم عیسی زارعپور از برنامه وزارت ارتباطات برای بی‌نیاز کردن مردم از فیلترشکن‌ها و توسعه شبکه ملی اطلاعات خبر داد و گفت:
«ما در وزارت ارتباطات برنامه داریم سرویس‌های مورد نیاز مردم راه‌اندازی شود تا استفاده از فیلترشکن به حداقل برسد. شبکه ملی اطلاعات مبانی روشن و طرح مصوب دارد و ما اکنون تمام امکانات وزارت ارتباطات را بسیج کرده‌ایم تا استقرار کامل شبکه ملی اطلاعات محقق شود. شبکه ملی اطلاعات چیزی جز یک شبکه پرسرعت، با کیفیت و امن نیست که انواعی از محتوا‌ها و خدمات عمدتا بومی و با کیفیت روی آن عرضه می‌شود.»
