آیا جنگ اسرائیل و ایران به پایان رسید؟

پس از حمله موشکی ایران به پایگاه العدید آمریکا در قطر، ترامپ مدعی شد که میان ایران و اسرائیل آتش‌بس برقرار شده است؛ ادعایی که با میانجی‌گری قطر و آمریکا و ارسال پیام‌هایی میان تهران و واشنگتن تقویت شد. با این حال، مقامات ایرانی اعلام کردند توافقی در کار نیست و هرگونه توقف عملیات منوط به توقف تجاوز اسرائیل خواهد بود. تحلیلگران تأکید دارند آتش‌بس فعلی نه به معنای پایان مناقشه، بلکه نشانه شکست راهبردی اسرائیل است.

به گزارش فرارو، در واکنش به اقدام خصمانه و نقض صریح قوانین بین‌المللی از سوی ایالات متحده آمریکا، که با حمله به تأسیسات هسته‌ای غیرنظامی ایران همراه بود، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با راهبری قرارگاه مرکزی خاتم‌الانبیاء (ص) و براساس تصمیم شورای عالی امنیت ملی، عملیاتی با عنوان «بشارت فتح» را آغاز کرد. در این عملیات که با رمز «یا اباعبدالله الحسین (ع)» انجام شد، پایگاه مهم العدید در خاک قطر، که پایگاه مرکزی نیروی هوایی و مرکز راهبردی ارتش آمریکا در منطقه به شمار می‌آید، هدف حمله موشکی قرار گرفت.

بر اساس گزارش آکسیوس، در جریان حمله موشکی ایران به پایگاه العدید در قطر، دونالد ترامپ به همراه تیم امنیت ملی‌اش از جمله پیت هگست، وزیر دفاع و ژنرال دن کین، رئیس ستاد مشترک در کاخ سفید نشستی اضطراری برگزار کرد. یک مقام ارشد پنتاگون در گفت‌وگو با آکسیوس اظهار داشت: «حمله امروز با موشک‌های بالستیک کوتاه و میان‌برد که از ایران شلیک شده بودند، پایگاه هوایی العدید را هدف قرار داد.

العدید؛ قلب تپنده استراتژی هوایی آمریکا در خاورمیانه

پایگاه هوایی العدید در قطر، یکی از مهم‌ترین مراکز نظامی ایالات متحده در خاورمیانه است. این پایگاه که در جنوب غربی دوحه و در منطقه‌ای بیابانی واقع شده، در قلب استراتژی‌های نظامی آمریکا در منطقه قرار گرفته است. العدید میزبان بزرگ‌ترین ناوگان هوایی ایالات متحده در این بخش از جهان است؛ با بیش از ۱۰۰ فروند هواپیما که شامل جنگنده‌ها، بمب‌افکن‌ها، پهپادهای پیشرفته و هواپیماهای شناسایی می‌شود. این پایگاه به عنوان مرکز هماهنگی عملیات هوایی در کشورهای عراق، سوریه، افغانستان و سایر نقاط در منطقه شناخته می‌شود. هواپیماهایی چون اف ۱۵، اف ۱۶، بی ۵۲، بی ۱، اف ۲۲ و پهپادهای پیشرفته همگی در این پایگاه حضور دارند. همچنین، انواع هواپیماهای ترابری و سوخت‌رسان نیز پشتیبانی لجستیکی ماموریت‌ها را تأمین می‌کنند.

در راستای تقویت توان دفاعی خود در منطقه، ایالات متحده انواع سامانه‌های پیشرفته دفاع هوایی از جمله سامانه‌های ضد موشکی تاد و پاتریوت را در پایگاه العدید قطر مستقر کرده است. این سامانه‌ها برای رهگیری و انهدام موشک‌های بالستیک به‌کار گرفته می‌شوند. همچنین، تجهیزاتی پیشرفته برای شناسایی و جمع‌آوری اطلاعات نیز در این پایگاه نصب شده که به‌طور دائم پرتاب‌های احتمالی موشکی از سوی ایران را رصد می‌کنند.

پایگاه العدید زیر ضربه ایران؛ پیام واضح به هر تجاوز آینده

تحلیل‌گران و کارشناسان نظامی بر این عقیده هستند که حمله موشکی ایران به پایگاه العدید قطر، ابعاد قابل‌توجهی دارد. این پایگاه که به عنوان مرکز اصلی فرماندهی هوایی آمریکا در غرب آسیا شناخته می‌شود، هدفی بسیار حساس و استراتژیک به شمار می‌رود. انتخاب آن از سوی ایران، پیامی واضح به واشنگتن و متحدانش داشت: «در صورت تهدید، ایران آماده است مستقیماً به مراکز کلیدی پاسخ دهد.» 

تحلیلگران بر این عقیده هستند: « واکنش تهران کمتر از دو روز پس از حمله آمریکا به تاسیسات هسته‌ای‌اش، از قدرت پاسخ‌دهی سریع و عزم ایران در پاسخ به تجاوز حکایت دارد. این واکنش به‌طور ضمنی هشداری بود به کشورهای میزبان نیروهای آمریکایی که حضور پایگاه‌های نظامی آمریکا ممکن است نه‌تنها امنیت ایجاد نکند، بلکه خطرات بیشتری را به‌همراه داشته باشد.» نکته قابل توجه دیگر آن است که تهران به جای هدف‌گیری پایگاه‌های آمریکایی در عراق یا سوریه، مستقیماً خلیج فارس را انتخاب کرد تا دامنه پیام خود را فراتر از میدان‌های نبرد منطقه‌ای گسترش دهد و تبعات بالقوه جهانی ادامه جنگ را به نمایش بگذارد.

دنی سیترینویچ کارشناس ارشد موسسه مطالعات امنیت ملی معتقد است: « حمله موشکی ایران به پایگاه العدید یک رویدادی بی سابقه است که نشان می دهد ایران با تسلیم شدن و پذیرش دیکته ها و تحمیل های ایالات متحده فاصله زیادی دارد. در واقع مطمئنا چنین اقدامی بعید است بدون تایید بالاترین مقامات انجام شده باشد و نشانه ها حاکی از کارکرد منظم فرایند تصمیم گیری کلان در ایران است.» وی تاکید می کند: « در واقع ایران تمایلی به ورود به درگیری مستقیم با دولت آمریکا ندارد و هدف اصلی آن حفظ موازنه بازدارندگی با ایالات متحده و تمرکز بر مقابله با اسرائیل است. در واقع ایران نمی توانست نسبت به حمله مستقیم آمریکا به خاک خود بی تفاوت بماند.»

تریتا پارسی: ایران با حمله به العدید، به‌دنبال بازدارندگی قاطع بود

تریتا پارسی، کارشناس ارشد اندیشکده کوئینسی معتقد است: در جریان حمله موشکی ایران به پایگاه العدید، ایالات متحده احتمالا انتظار داشت ایران به سوریه، عراق یا شاید بحرین حمله کند؛ اما تهران ترجیح داد پایگاه آمریکا در قطر را هدف قرار دهد. بدیهی است این اقدام پیامدهای مهمی بر روابط ایران با کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس خواهد داشت و همچنین بر روابط این کشورها با ایالات متحده تاثیرگذار است. در واقع ایران با این اقدام به دولت ترامپ نشان داد که آماده است فراتر و شدیدتر از آن چه او انتظار دارد، واکنش نشان دهد.

تریتا پارسی در ادامه تاکید می کند: یک سناریو مشابه حملات سال ۲۰۲۰ به پایگاه آمریکا در عراق وجود دارد که در آن دو طرف پس از یک دور تبادل آتش و درگیری، ماجرا را پایان یافته تلقی می کنند. البته به دلیل نقش اسرائیل من این سناریو را بعید می دانم و اسرائیل به حملات خود علیه ایران ادامه خواهد داد و تا زمانی که این وضعیت ادامه داشته باشد اسرائیلی ها با روش های مختلف فشارهای بی وقفه ای بر ترامپ وارد خواهند کرد تا پای آمریکا را مجدد به جنگ باز کنند.» وی معتقد است: « اگر ترامپ با پیشنهاد اسرائیلی ها مبتنی بر تغییر خط قرمز از « عدم تسلیحاتی شدن» به « غنی سازی صفر» مخالفت می کرد هیچ یک از این اتفافات رخ نمی داد. این خطای راهبردی عمداً زنجیره‌ای از وقایع را رقم زد که به‌طور قابل پیش‌بینی به جنگ کنونی منتهی شد. تنها راه خروج ترامپ از این وضعیت، کنار گذاشتن خط قرمز اسرائیل مبنی بر «غنی‌سازی صفر» و بازگشت به خط قرمز آمریکا یعنی «عدم تسلیحاتی شدن» است.

جان هافمن: ترامپ باید حمایت از جنگ‌طلبی اسرائیل را متوقف کند

در این راستا جان هافمن تحلیلگر ارشد مسائل بین الملل موسسه کاتو بر این عقیده است که دولت ترامپ برای پایان این بن بست باید به سه اقدام زیر مبادرت ورزد:

الف - فشار جنگ‌طلبان را نادیده بگیرد و به اقدامات نظامی بیشتر آمریکا پایان دهد؛

ب - حمایت آمریکا از تهاجم بی‌پایان اسرائیل را متوقف کند.

ج - با انتظارات واقع‌بینانه به میز مذاکره بازگردد.

توافق یا فریب تاکتیکی؟

البته چند ساعت بعد از حمله موشکی ایران به پایگاه العدید، دونالد ترامپ در توئیتی در تروث سوشال مدعی توافق آتش بس و پایان جنگ بین اسرائیل و ایران شد. دونالد ترامپ نوشت: تبریک به همه! بین اسرائیل و ایران کاملاً توافق شده است که یک آتش‌بس کامل و تمام‌عیار برقرار شود تقریباً ۶ ساعت دیگر، زمانی که اسرائیل و ایران عملیات نهایی خود را تکمیل می‌کنند. به مدت ۱۲ ساعت، که در آن زمان جنگ پایان یافته تلقی می‌شود!

بر اساس گزارش آکسیوس، منابع مطلع اعلام کردند که آتش‌بس میان اسرائیل و ایران با میانجی‌گری قطر و آمریکا حاصل شده است. پس از حمله به پایگاه آمریکایی، ایران از طریق قطر پیامی به کاخ سفید ارسال کرد مبنی بر اینکه حملات بیشتری انجام نخواهد داد و واکنش ایران پایان یافته است. کاخ سفید نیز در پاسخی جداگانه به ایران تأکید کرد که واکنش نظامی به حمله ایران نشان نخواهد داد و ایالات متحده آماده است مذاکرات درباره توافق هسته‌ای را از سر بگیرد. سپس، گفتگوها میان آمریکا و اسرائیل و همچنین میان قطر و ایران ادامه یافت تا درباره شرایط آتش‌بس و زمان آغاز آن توافق شود.

در عین حال سی‌ان ان به نقل از یک مقام ارشد ایران گزارش داد که تهران هیچ پیشنهادی برای آتش‌بس دریافت نکرده است. یک مقام ارشد ایرانی به سی‌ان‌ان گفت که ایران تا رسیدن به صلح پایدار به جنگ ادامه خواهد داد و اظهارات اسرائیل و آمریکا را «فریبی» برای توجیه حملات به منافع ایران می‌داند. این مقام گفت: «در همین لحظه، دشمن در حال تجاوز به ایران است و ایران در آستانه تشدید حملات تلافی‌جویانه خود است و گوش شنوایی برای شنیدن دروغ‌های دشمنانش ندارد.» برخی معتقدند پیام جدید ترامپ درباره آتش‌بس، عملیات فریب برای حملات گسترده‌تر است.

اما چند ساعت بعد از توئیت دونالد ترامپ، عباس عراقچی وزیر خارجه ایران در واکنش نوشت: «همانگونه که مکرراً گفته ایم، این رژیم اسرائیل بود که جنگ را آغاز کرد نه ما.  در حال حاضر توافقی در موضوع آتش‌بس یا توقف عملیات وجود ندارد. با این حال به شرط آنکه رژیم اسرائیل تهاجم غیرقانونی خود علیه مردم ایران را تا ساعت ۴ صبح امروز متوقف کند، ما نیز قصدی برای ادامه پاسخ نداریم. تصمیم نهایی درخصوص توقف عملیات نظامی از سوی ما متعاقبا اتخاذ خواهد شد.»

علی واعظ کارشناس ارشد گروه بین المللی بحران در واکنش به این خبر نوشت: « ایران با کشوری که آن را به رسمیت نمی‌شناسد و حتی هیچ گفت‌وگوی مستقیمی با آن ندارد، از طریق میانجی‌گری کشوری که همین امروز هدف حمله موشکی قرار داده بود، آتش‌بس را پذیرفته است!»

سینا طوسی تحلیلگر ارشد مسائل خاورمیانه در شورای آتلانتیک بر این نظر است: «ترامپ شاید از آتش‌بس سخن بگوید، اما او در میانه مذاکرات دیپلماتیک، از حمله اسرائیل به ایران حمایت کرد. اگر این آتش‌بس واقعی باشد، آیا اسرائیل عملیات ترور و خرابکاری‌های خود را متوقف خواهد کرد؟ هیچ‌یک از اهداف راهبردی اسرائیل محقق نشد. آتش‌بس در این مقطع، به معنای شکست اسرائیل خواهد بود.»