زن نوازندهای که ژاپن را به درگیری با چین سوق میدهد
تنشهای تازه در روابط چین و ژاپن تشدید شده است؛ دو کشور چشم بادامی شرق آسیا که دشمنی دیرینه ای به قدمت تاریخ دو کشور دارند.
یک هفته قبل، «سانائه تاکایچی» اولین نخست وزیر زن ژاپن که اخیرا به این سمت انتخاب شد، اعلام کرد هرگونه اقدام نظامی چین علیه تایوان، مستلزم پاسخ نظامی ژاپن خواهد بود؛ اظهاراتی که نشاندهنده تشدید بیسابقهای در لفاظیهای ژاپن نسبت به چین است.
همزمان سفارت چین در توکیو نیز بیانیهای را در صفحه فیسبوک خود منتشر کرد و این اظهارات را تحریکآمیز خواند و از شهروندان کشورش خواست به ژاپن سفر نکنند. کنسول چین در اوزاکای ژاپن هم پستی را در رسانههای اجتماعی به اشتراک گذاشت و با اشاره به نخستوزیر ژاپن نوشت: «قطع سر آن اردک کثیف ضروری است».
اندکی بعد مقامات هر دو پایتخت، سفیران یکدیگر را احضار کردند تا در بحبوحه بحرانی جدید، اعتراض خود را اعلام کنند. همه اینها در حالی اتفاق میافتد که تغییرات سیاسی و اقتصادی در منطقه شرق آسیا به دلیل نفوذ فزاینده چین و نقش نامنظم ایالات متحده پس از تجدید حیات دولت ترامپ، تشدید شده است.
سالهاست که ژاپن به دلیل بیثباتی سیاسی و رکود اقتصادی در یک دوراهی قرار دارد اما به نظر میرسد تغییری که توکیو مدتها منتظرش بود، سرانجام از راه رسیده و به دست سانائه تاکایچی، اولین نخست وزیر زن ژاپن و رهبر حزب لیبرال دموکرات که اکتبر گذشته انتخاب شد، در حال بروز است.
خانم تاکایچی، رقیبش «شینجیرو کویزومی» پسر «جونیچیرو کویزومی» نخستوزیر سابق را شکست داد تا کنترل حزب را به دست بگیرد. او موفق شد جناحهای محافظهکار حزب را متحد کند و به یک پیروزی دست یابد که به عنوان پیروزی برای جناح راست و تندروهای آن در برابر چین تلقی میشود. بنابراین، تاکایچی به عنوان اولین زنی که این سمت را بر عهده گرفت، تاریخساز شد و به نظر میرسد که آماده است یک دوره تاریخی را به دست بگیرد که نه تنها حزب، بلکه کل ژاپن و منطقه خاور دور را تغییر شکل خواهد داد.
راست افراطی و بیگانه ستیز
تاکایچی، یک راستگرای افراطی و بیگانهستیز است که چهرهاش برای ژاپنیها از دوران فعالیت به عنوان نوازنده و سپس گوینده اخبار آشناست. وی سه دهه سابقه سیاسی در مجلس نمایندگان را دارد و به عنوان یک محافظهکار سرسخت شناخته میشود. تاکایچی در اولین حضور عمومی خود پس از پیروزی در رهبری حزب، کت و شلوار سرمهای و گردنبند مروارید سفیدی به گردن داشت که یادآور «مارگارت تاچر» نخستوزیر سابق بریتانیا و یکی از دو چهرهای بود که بیشترین تأثیر را بر او داشتهاند.
تاکایچی نیز مانند تاچر از خانوادهای طبقه متوسط است که از پدری شاغل در صنعت خودرو و مادری افسر پلیس متولد شده است. او نیز مانند تاچر، رویکردی راستگرایانه به اقتصاد و جامعه اتخاذ کرده و از الگوی سنتی خانواده و نقش زن در آن به عنوان یک مادر و همسر خوب حمایت می کند. او با ازدواج همجنسگرایان و همچنین حفظ نام خانوادگی زنان پس از ازدواج مخالف است.
تاکایچی از اصل «اولویت با ژاپن» پیروی میکند، شبیه بسیاری از رهبران راستگرای امروز در سراسر جهان که ملیگرایی را بر سایر فرهنگها اولویت میدهند. طرح او شامل کنترلهای سختگیرانه بر ورود و اقامت در ژاپن و اولویت دادن به مشاغل برای شهروندان ژاپنی است. تاکایچی در کشوری که با جمعیت مسن و نیاز به کارگران خارجی روبرو است، معتقد است افزایش تعداد خارجیها ایجاد تنش میکند و گفته است سیاستهای مهاجرتی را بازبینی خواهد کرد. وی در طول مبارزات انتخاباتی خود خواستار اعمال محدودیت بر خرید املاک توسط خارجیها در کشورش شد و بر لزوم مبارزه با مهاجرت غیرقانونی و ورود افرادی با فرهنگها و ریشههای متفاوت از جمعیت ژاپن، تأکید کرد.
تاریخچه مشکلدار ژاپن
بحثها و بررسیها در مورد موضع ژاپن قبل از جنگ جهانی دوم، تا به امروز همچنان از ویژگیهای برجسته سیاست این کشور است. در واقع، نظرات سیاستمداران در این مورد همچنان بر سیاست خارجی تأثیر میگذارد و به درگیریهای داخلی دامن میزند. در حالی که برخی ژاپنیها گسترش امپراتوری در آسیا و تصمیم به جنگ علیه ایالات متحده در جنگ جهانی دوم را اشتباهات فاحش میدانند، برخی دیگر آنها را اقدامات قهرمانانه علیه امپریالیسم غرب و برخی دیگر دفاع از خود میدانند. این در حالی است که در بسیاری از کشورهای آسیایی، سیاستهای ژاپن در قبال چین و کره، امپریالیستی تلقی میشود.
جنگ جهانی دوم پس از بمباران اتمی هیروشیما و ناگازاکی پایان یافت و ژاپن بدون قید و شرط تسلیم شد. سپس تسلیم قانون اساسی تحمیلی نیروهای آمریکایی شد و از توسعه هرگونه سلاح تهاجمی و حق جنگ به عنوان یک حق حاکمیتی چشم پوشی کرد. تاکایچی اعلام کرده که دولت ژاپن باید عذرخواهیهای تاریخی خود بابت توسعهطلبی این کشور قبل از جنگ جهانی دوم را پس بگیرد تا از افتخار و عزت ملت ژاپن محافظت کند. او معتقد است که سیاستمداران معاصر حق ندارند رهبران زمان جنگ را محکوم کنند، چون سیاستمداران امروزی دقیقاً نمیدانند در آن زمان کدام اقدام درست بوده است. این بحثها اگرچه ظاهراً موضوعی مربوط به تاریخ ملی ژاپن است، اما بر روابط این کشور با کره جنوبی و چین، دو قربانی اصلی گسترش امپراتوری ژاپن نیز سایه افکنده است.
چین، رقیبی قدرتمند و خطرناک
کشوری که تاریخش با قدرت گره خورده و پیش از جنگ جهانی دوم توانسته بود به یکی از ابرقدرتها تبدیل شود، پس از آن جنگ، از کنترل ارضی و قابلیتهای نظامی تهاجمی خود دست کشید و ظاهراً به انزوا فرو رفت. در سالهای بعد، ژاپن به یک قدرت اقتصادی پیشرو و متحد ابرقدرتهای غربی تبدیل شد که ژاپنیها را بیشتر به کنار گذاشتن قدرت نظامی تهاجمی تشویق کرد. با این حال، قدرتهای همسایه از همین مسیر پیروی نکردند.
چین که اقتصادش در اواخر دهه ۱۹۹۰ حدود یک تریلیون دلار بود، در مقایسه با اقتصاد ژاپن که بیش از پنج تریلیون دلار بود، اکنون پس از ایالات متحده به دومین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده و از ۱۷ تریلیون دلار فراتر رفته است. این امر در هزینههای نظامی منعکس شده و تسلط چین را تثبیت و تأیید کرده که ظهور آن همانطور که برخی تحلیلها در دهه ۱۹۹۰ پیشبینی کرده بودند، مسالمتآمیز نخواهد بود.
در حالی که ژاپن به حمایت آمریکا متکی است، قابلیتهای نظامی تهاجمی همچنان منبع نگرانی ایالات متحده است که نمیخواهد دو ابرقدرت همزمان در آسیا ظهور کنند.
تمایل ژاپنیها به تغییر وضع موجود
ژاپنی ها امروز پس از ۱۰ سال آشفتگی سیاسی و اقتصادی و تشدید تنشها با چین، به طور فزایندهای تمایل به تغییر وضع موجود دارند. نظرسنجی «یومیوری شیمبون» نشان داد که حدود ۸۵ درصد از پاسخدهندگان ژاپنی احساس میکنند امنیت کشورشان در معرض تهدید است و چین را تهدید اصلی و پس از آن کره شمالی و سپس روسیه را ذکر کرده اند. علاوه بر این، ۶۰ درصد ژاپنیها از داشتن توانایی انجام یک ضدحمله علیه هرگونه حمله به کشورشان حمایت کرده اند.
تاکایچی در طول مبارزات انتخاباتی، لحنی محتاطانهتر از مواضع قبلی خود اتخاذ کرد و تمایل خود را برای همکاری با کره جنوبی ابراز و از سیاست ایالات متحده در ترویج همکاریهای چندجانبه حمایت کرد، مشروط بر اینکه چنین همکاریهایی منافع ژاپن را در اولویت قرار دهد. او همچنین رسم دیرینه خود در بازدید از معبد مشهور «یاسوکونی» را کنار گذاشت و لحن خود را نسبت به چین ملایمتر کرد.
اما کمتر از دو ماه بعد، او موضع سختگیرانه خود را نسبت به چین ابراز کرد و باعث ایجاد یک بحران دیپلماتیک شد که آغاز سیاست خارجی جدید او را نشان میدهد. این در حالی است که منطقه در حال حاضر با تنشهای بین کره جنوبی و شمالی و آشفتگیهای ناشی از سیاستهای تقابلی روسای جمهوری چین و امریکا دست و پنجه نرم میکند.
هنوز مشخص نیست که آیا تاکایچی موفق خواهد شد در قدرت باقی بماند یا اینکه دولت او به سرعت تغییر خواهد کرد، اما آنچه مسلم است اینکه لفاظیهای معتدل او در طول مبارزات انتخاباتی، باورهایش را تغییر نداده است؛ اعتقاداتی که بدون شک بر چشمانداز منطقهای و توازن قدرت با چین تأثیر خواهد گذاشت.
منبع: اطلاعات
