مرور کارنامه ۴ ساله «زیرخاکی»؛ تغییر قصه «فری زیرخاکی» و رفتن تا مرز توقیف

مرد کم‌هوشی که سال‌هاست به دنبال عتیقه‌جات قیمتی می‌گردد، یک ساک پر از سکه‌های باارزش پیدا می‌کند و برای فروش آن، درگیر ماجراهایی می‌شود. او که از وقایع کشور خبری ندارد و به چیزی جز کشف زیرخاکی فکر نمی‌کند، به واسطه برادرش که یک مبارز علیه رژیم ستمشاهی است، اسارت در زندان‌های رژیم بعث عراق و ... هر بار ناگهان خود را در میانه اتفاقاتی مرتبط با انقلاب اسلامی و دفاع مقدس می‌یابد که هیچ اطلاعی از آن‌ها ندارد!

مجموعه «زیرخاکی ۴» که این شب‌ها مهمان مخاطبان شبکه یک سیماست، چهارمین فصل از این سریال محبوب کمدی به شمار می‌آید که از اواخر دهه ۹۰ به تولید رسید و تاکنون با سه فصل دنباله، ادامه پیدا کرده است.

این مجموعه در فصل جدید آن که برای ماه رمضان ۱۴۰۳ ساخته شد، باز هم ماجرای «فریبرز باغ‌بیشه» را روایت می‌کند که به دنبال یک گنج می‌گردد؛ گنجی که خودش در انتهای فصل سوم در آرامستان روستایی نزدیک تهران پنهان کرد.

سریالی که ممکن بود توقیف شود

مجموعه «زیرخاکی» را در این سال‌ها، جلیل سامان نوشته و کارگردانی کرده است؛ فیلمساز و سریال‌ساز باسابقه‌ای که تا پیش از این اثر، برای سه‌گانه درام‌های عاشقانه‌اش در بستر وقایع انقلاب اسلامی با عنوان «ارمغان تاریکی»، «پروانه» و «نفس» شناخته می‌شد.

او نخستین فصل از «زیرخاکی» را برای پخش در ماه رمضان ۹۹ ساخت که البته به علت شیوع کرونا در زمان تولید آن، نیمه‌کاره ماند و حتی قصه‌اش تغییر کرد.

بعدها پژمان جمشیدی بازیگر اصلی سریال، روایت کرد که طبق قصه اولیه، قرار بوده کاراکتر «فریبرز» در پی از دست دادن سکه‌ها، به کما برود و ۳۰ سال بعد از کما دربیاید! این خط داستانی اما به علت اهمیت پایان تولید اثر در پی شیوع کرونا، به شکلی دیگر تغییر کرد.

زیرخاکی ۱

حاشیه مهم اولین فصل «زیرخاکی» حضور گوهر خیراندیش در این اثر و انتشار تصاویری غیرمتعارف از او در یک مراسم عروسی در روزهای پیش از پخش سریال بود که شائبه توقیف آن را به وجود آورد. بالاخره یک روز پیش از آغاز ماه رمضان، سیمافیلم از پخش این سریال و پیگیری حقوقی ماجرا از سوی سازمان صداوسیما خبر داد.

شیوع کرونا حتی روی تولید «زیرخاکی ۲» هم اثر گذاشت؛ به نحوی که تولید این اثر به طول انجامید و در حالی که در ابتدا برای پخش در ماه رمضان ۱۴۰۰ برنامه‌ریزی شده بود، جای خود را به «احضار» داد و این سریال کمدی، در نهایت پس از ماه رمضان روی آنتن شبکه یک رفت.

حدود ۶ ماه پس از پخش فصل اول این اثر و در آستانه آغاز تصویربرداری فصل دوم، جلیل سامان سازنده سریال که از ممیزی «زیرخاکی» در بازپخش آن شاکی بود، از کارگردانی سری دوم انصراف داد، ولی چند روز بعد با مذاکره مجدد، به این پروژه برگشت و ساخت «زیرخاکی ۲» را آغاز کرد.

در فصل دوم «فریبرز باغ‌بیشه» درگیر ماجراهای خانه مصادره‌ای و پر از اشیای عتیقه و فرار از دست «اسکندر» کاراکتر منفی اثر (با بازی نادر فلاح) است. در انتهای این فصل، او که به دنبال ساک پر از سکه‌ها در نزدیکی‌های مرز رفته، با حمله نیروهای بعثی به اسارت درمی‌آید و بیشتر زمان فصل سوم سریال را در اسارت می‌گذراند.

«زیرخاکی ۳» که در نوروز و رمضان ۱۴۰۱ برای اولین بار روی آنتن رفت، ماجرای آزادی «فریبرز» از اسارت و مقابله او با «اسکندر» را روایت می‌کند.

«زیرخاکی» پربازپخش‌ترین شد؟

اتفاق جالب و کم‌نظیر مجموعه «زیرخاکی» بازپخش‌های فراوان آن از شبکه‌های سراسری تلویزیون است. در سال‌های اخیر و خصوصا بعد از حواشی که برای فصل ششم مجموعه «پایتخت» رخ داد، «زیرخاکی» جای آن را گرفت و یکی از پرتکرارترین سریال‌های سیما شد.

مثلا در طول سال ۱۴۰۱، شبکه‌های افق، آی‌فیلم و تماشا هرکدام یک مرتبه، تمام سه فصل این سریال را از ابتدا تا انتها روی آنتن بردند. این در حالی است که «زیرخاکی ۳» نوروز همان سال برای نخستین بار پخش شده بود و با احتساب بازپخش‌ها، تنها در یک سال مجموعا چهار مرتبه روی آنتن رفت!

تکنیک‌های خاص سامان

از ویژگی‌های مجموعه «زیرخاکی»، بازی‌های خوب هنرپیشه‌های آن است که از ترکیب توانایی‌های بازیگران و تکنیک‌های کارگردان برای بازی گرفتن از آن‌ها به دست آمده است.

اصغر نقی‌زاده که در آثار زیادی نقش رزمنده را بازی کرده و شخصیت شوخ‌طبعی دارد، در «زیرخاکی» نقش متفاوت یک مسئول دولتی را ایفا می‌کند و به همین دلیل، طبق روایت خودش، جلیل سامان برای ایجاد حس مناسب، از او می‌خواسته که مابین ضبط سکانس‌ها، تنها در اتاق بماند و با کسی برخورد نداشته باشد! چراکه این بازیگر در «زیرخاکی» شخصیتی جدی را تصویر می‌کند و با تعامل میان اعضای گروه تولید، به همان شخصیت شوخ‌طبع خود در «آژانس شیشه‌ای» برمی‌گردد!

رفت و آمد فراوان بازیگران

تفاوت مهم «زیرخاکی» با «پایتخت» و «نون خ» ـ برندهای سریالی دیگر شبکه یک ـ ابتنای این سریال بر یک کاراکتر است؛ در حالی که در «پایتخت» یک خانواده محوریت دارد و در «نون خ» که نام آن از شخصیت اصلی‌اش گرفته شده، طیف گسترده‌ای از شخصیت‌ها در قسمت‌های مختلف محوریت می‌یابند و قصه‌های پررنگی دارند.

قصه «زیرخاکی» اما تنها حول «فریبرز باغ‌بیشه» و همسرش «پریچهر» و ایده محوری جستجوی «فریبرز» برای یافتن گنج می‌چرخد. هنرپیشه‌های اصلی سریال هم تنها پژمان جمشیدی و ژاله صامتی در این دو نقش و رایان سرلک بازیگر نقش فرزند آن‌ها هستند.

بر همین اساس شخصیت‌هایی با حضور هنرپیشه‌های شناخته‌شده سینما و تلویزیون، در یک یا دو فصل از مجموعه «زیرخاکی» حاضر شدند که از جمله آن‌ها می‌توان به هادی حجازی‌فر در نقش «فرهاد باغ‌بیشه» و گوهر خیراندیش در نقش «توران خانم» در فصل اول، ستاره پسیانی در نقش «فرنگیس» در فصل دوم و نسرین نصرتی در نقش «حوریه» در فصول دوم و سوم اشاره کرد.

در سری چهارم «زیرخاکی» نیز سیاوش چراغی‌پور، بهراد خرازی، کوروش سلیمانی و محمد شیری به جمع بازیگران سریال اضافه شده‌اند که با توجه به روند قصه، بعید است برخی از آن‌ها در فصول احتمالی بعدی سریال حضور داشته باشند.

نکته جالب آن که در یکی از نخستین قسمت‌های «زیرخاکی ۴»، بالأخره بعد از سه فصل، تکلیف شخصیت «فرهاد باغ‌بیشه» تا حدی روشن شد. در قسمت سوم، فرمانده سابق او عکس‌هایی از این کاراکتر را به نمایش گذاشت که در کشورهای اروپایی گرفته شده بود و «فرهاد» را در حال مأموریت نشان می‌داد؛ مأموریتی که بی‌سرانجام تمام شده و دیگر خبری از این کاراکتر نیست.

نکته بامزه آن که عکس‌های هادی حجازی‌فر در اکران‌های مردمی فیلم‌های سینمایی، به وسیله فتوشاپ به عکس‌های کاراکتر «فرهاد باغ‌بیشه» تبدیل شده بود و این امر با نگاهی اجمالی به تصاویر مشخص است.

منبع: عصر ایران