نگاهی به سریال «افعی تهران»؛ تلاش برای بازگشت به زخم‌های کودکی

تا امروز ۹ قسمت از سریال «افعی تهران» در پلتفرم شبکه نمایش‌خانگی فیلمنت منتشر شده. این سریال از آن پروژه‌های کنجکاوی برانگیز چند سال اخیر بود که از دو سال پیش خبرهای غیر رسمی درباره ساخت آن به گوش می‌رسید. حضور سامان مقدم به عنوان کارگردانی که سابقه ساخت فیلم‌های سینمایی و سریال‌های پرمخاطب را در کارنامه خود دارد و قرار گرفتن او در کنار پیمان معادی به عنوان فیلم‌نامه‌نویس این سریال، باعث شده بود منتقدان و مخاطبان در انتظار «افعی تهران» باشند.

داستان این سریال سه محور اصلی دارد که گاهی به صورت موازی و در برخی قسمت‌ها هم در تداخل با یکدیگر هستند. مشکلات یک کارگردان فیلم اولی برای ساخت اولین فیلمش، قصه یک قاتل زنجیره‌ای که معلوم نیست واقعا دستگیر شده یا نه و مشکلات روحی و شخصی شخصیت اصلی سریال، محورهای داستان هستند. علاوه بر این خرده روایت‌هایی هم وجود دارد که هم به جذابیت قصه اضافه کند و هم براساس قواعد سریال‌سازی، زمان هر قسمت را پر کند.

درباره مشکلات کارگردانی و فیلم‌ساختن، چون بارها در سینما و حواشی مربوط به آن شنیده‌ایم و خوانده‌ایم، چندان نمی‌توان نقدی وارد کرد. به هرحال هر پروژه با توجه به ویژگی‌هایش سختی و آسانی‌هایی دارد که معمولا برای مخاطب عام تنها جنبه سرگرمی دارد. محوری از داستان هم که مربوط به قاتل زنجیره‌ای قصه است، هنوز در ابهام قرار دارد و احتمالا تا پایان سریال برای صحبت درباره آن فرصت لازم است.

اما بخشی از داستان که مربوط به مسایل شخصی و روحی شخصیت اصلی قصه یعنی آرمان بیانی است، از آن بخش‌های قابل توجه در این سریال است. نمونه این شکل از پرداخت به مسایل روحی یک شخصیت را در آثار دیگر هم دیده‌ایم، اما «افعی تهران» بی‌پرده‌تر و به صورت مستقیم سراغ برخی از مشکلات روحی آدم‌های بزرگسال رفته و حرف اصلی آن این است که بیشتر این مشکلات و کمبود‌های رفتاری، همه ریشه در کودکی دارند. در اینجا با جزییات بیشتری به این بخش از سریال «افعی تهران» می‌پردازیم، بخشی که شاید قابل تامل‌تر از دو محور دیگر سریال باشد.

آسیب‌های دوران کودکی در سریال «افعی تهران»

آرمان بیانی، کاراکتر اصلی سریال، یک شخصیت فرهنگی است که پس از سال‌ها نویسندگی و نقد، می‌‌خواهد فیلم اولش را بسازد. اما ذهن و روح او پر از آسیب یا همان تروماهایی است که در کودکی به او وارد شده. «افعی تهران» در اولین قدم آرمان را در مقابل یک مشاور قرار داده تا مخاطب را به این باور برساند که هر شخصی در هر سن و سال و موقعیتی احتیاج دارد برای رفع مشکلات روحی خود به مشاور یا در اصطلاح امروزی تراپیست مراجعه کند. در کنار اتاق مشاوره، بیننده همراه با ذهن آرمان، با فلاش‌بک‌ها مدام به گذشته او می‌رود تا با آسیب‌هایی که او در دوران کودکی متحمل شده، روبرو شود. پدر آرمان اهل زندگی نبوده و پس از مدتی هم به دلیل اینکه به زندان می‌افتد، همسرش از او طلاق می‌گیرد. اینکه پدری به معنای واقعی در کنار آرمان نبوده و مادرش هم به دلیل مسایلی هر چند وقت یکبار با تنها گذاشتن یا ترساندن‌های بی‌دلیل، او را در کودکی آزار می‌داده، مسایلی است که تا به حال از گذشته این شخصیت نشان داده شده. هنوز جزییات بیشتری از سرگذشت مادر آرمان مشخص نشده و او هم در اتاق مشاوره از صحبت درباره مادر طفره می‌رود.

به هرحال تنهایی و ترس‌‌هایی که او در کودکی تحمل کرده، از آرمان یک فرد عصبی و کم‌تحمل ساخته و در بسیاری از موارد بی‌توجه به اطرافیانش است. البته این تعریفی است که مشاور از او دارد و دیگران هم مدام این موضوع را به آرمان گوشزد می‌کنند. اما واقعیت این است که پیمان معادی که براساس فیلم‌نامه خودش در این نقش بازی می‌کند، بیانی را به یک شخصیت شیرین و حتی دوست‌داشتنی تبدیل کرده. شخصیتی که عاشق شده و زیر و بم رابطه عاطفیش بیشتر مورد توجه قرار گرفته تا اخلاق تندش. از طرفی در بیشتر مواقع مخاطب بابت به اصطلاح از کوره دررفتن‌هایش به او  حق می‌دهد. مشخص نیست که این شیرینی تعمدی است یا مخاطب باید با همان چند اشاره اطرافیان و چند پلان و سکانسی که او عصبانی می‌شود به آرمان بیانی برچسب آدم تندخو بزند! با توجه به گذشته سختی که آرمان از خود تعریف می‌کند، اتفاقا در قیاس با واقعیت جامعه، سعی می‌کند آدم خوبی باشد و حتی مثلا در برابر خواسته‌های همسر سابقش کاملا با روشنفکری و انعطاف رفتار می‌کند یا اشتباهتش را می‌پذیرد.

اما بخش دیگری که درباره آسیب‌های روحی کودکی آرمان به عنوان شخصیت اصلی مطرح است، برخورد و مواجهه او با فرزندش بابک است. آرمان سال‌ها پیش وقتی فرزندشان نوزاد بوده از همسرش جدا شدند و حالا الهه همسر سابق او قرار است ازدواج کند. با وجود اینکه الهه حضانت بابک را گرفته، برای مدتی فرزند ۵ ساله را پیش پدرش فرستاده تا او از پسرشان مراقبت کند. آرمان پدر خوبی نداشته و هنوز معلوم نیست مادرش چرا او را رها می‌کند. اما در طول سال‌ها تبدیل به یک روشنفکر شده و حالا سعی می‌کند با فرزندش به درستی برخورد کند. در ابتدا از نگه‌داری بابک مستاصل است، اما بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای بلد است چطور از فرزندش مراقبت کند. این شاید برگرفته از این باشد که نمی‌خواهد زخم‌هایی که خود از بی‌پدری دیده را، پسرش تجربه کند. اما به هرحال برای کسی که تازه در ۵۰ سالگی به مشاوره روی آورده و روح بیمار و پر آسیبی دارد، او فقط در برابر فرزندش حرف از نابلدی می‌زند. اما در عمل چیزی که مخاطب می‌بیند این است که حتی در شرایطی که بابک ترسیده آرمان می‌داند که باید از خاطرات خوب تعرف کند و حمایتگر باشد.