اولین رایانه جهان چه زمانی آغاز به کار کرد؟

به نظر می‌رسد محققان به تاریخ آغاز به کار یک دستگاه باستانی که اغلب به عنوان اولین رایانه جهان توصیف می‌شود، پی برده‌اند.

این دستگاه که "سازوکار آنتیکیترا" (Antikythera mechanism) نام دارد متعلق به زمانی بین ۲۰۰ تا ۶۰ سال پیش از میلاد مسیح است و برای ردیابی زمان و پیش‌بینی حرکات اجرام آسمانی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

یک شمایل مارپیچی شکل در پشت این دستگاه قرار دارد که یک چرخه ۲۲۳ روزه به نام ساروس (Saros) را نمایش می‌دهد. دوره اخترشناسی ساروس مدت‌زمانی است که طول می‌کشد تا خورشید، ماه و زمین به موقعیت‌های نسبی یکسانی بازگردند و چرخه‌ای مشابه را تکرار کنند. از این دوره اخترشناسی برای پیشگویی زمان خورشیدگرفتگی و ماه‌گرفتگی استفاده می‌شود.

یک ساروس برابر با ۱۸ سال و ۱۱ روز و هشت ساعت است. البته با توجه به سال‌های کبیسه تعداد روز‌های آن متغیر است و می‌تواند ۱۰، ۱۱ یا ۱۲ روز باشد.

"آریستیدیس ولگاریس" (Aristeidis Voulgaris) در اداره فرهنگ و گردشگری تسالونیکی (Thessaloniki Directorate of Culture and Tourism) در یونان و همکارانش از آن برای محاسبه زمان شروع به کار "سازوکار آنتیکیترا" استفاده کردند تا "روز صفری" که این دستگاه با آن کالیبره شده و محاسبات خود را آغاز کرده، مشخص شود.

"ولگاریس" می‌گوید: هر سیستمی که برای اندازه‌گیری مورد استفاده قرار می‌گیرد از یک دماسنج گرفته تا آنتیکیترا نیاز به کالیبره شدن دارد تا محاسبات خود را به درستی انجام دهد.

اگرچه این کالیبره شدن عالی نبوده، زیرا این یک رایانه‌ی دیجیتالی نیست و چرخ‌دنده است، اما در پیش‌بینی خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی عملکرد بسیار خوبی داشته است.

براساس درک ما از عملکرد این دستگاه و نوشته‌های حک شده روی آن، انتظار می‌رفت که کالیبره شدن این رایانه در خلال نوع خاصی از خورشیدگرفتگی رخ داده باشد یعنی زمانی که ماه در دورترین نقطه از مدار خود نسبت به زمین قرار داشته است. موقعیتی که به آن نقطه اوج گفته می‌شود. ولگاریس و همکارانش مخازن محاسبات کسوف ناسا را برای یافتن کسوف‌های طولانی‌مدت غیر معمول که هنگام دور بودن ماه از زمین رخ می‌دهند، مورد بررسی قرار دادند.

طولانی‌ترین خورشیدگرفتگی در برهه زمانی که "سازوکار آنتیکیترا" در آن ساخته شده بود، روز ۲۳ دسامبر، ۱۷۸ سال پیش از میلاد مسیح است و به نظر می‌رسد این تاریخی باشد که قدیمی‌ترین رایانه جهان کالیبره شده است.