شناسایی وسیع ترین رویشگاه سوسن چلچراغ در جنگل های نوشهر

گروه تحقیقاتی جنگل آموزشی-تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس در آخرین تحقیقات اکتشافی خود موفق به کشف رویشگاه جدید سوسن چلچراغ به عنوان گونه در حال انقراض در جنگل های نوشهر شدند.

به نقل از دانشگاه تربیت مدرس، جنگل علمی- تحقیقاتی این دانشگاه واقع در روستای ملاکلای نوشهر در سری سوم آغوزچال و حوضه آبخیز ۴۶ کجور با مساحت ۱۸۱۷ هکتار است. این جنگل از ارتفاع ۱۵۰ متر از سطح دریا تا ۱۸۰۰ متر امتداد دارد و به ۲۴ قطعه مدیریتی تقسیم شده است.

از ویژگی‌های قابل توجه این جنگل می‌توان تنوع بالای تیپ‌های جنگلی را بیان کرد که به دلیل شیب نسبتا زیاد عرصه، در فاصله کوتاهی ظاهر شده‌اند.

تیپ غالب جنگل در ارتفاع کمتر از ۲۰۰ متر و عرصه‌های کم شیب شامل درختان 'انجیلی' و 'ممرز' است و در داخل دره نیز 'توسکا' حضور دارند. در ارتفاعات بالاتر تا میانبند، درختان 'ممرز'، 'انجیلی' و 'راش' و در مناطق بالابند راش، ممرز و سایر گونه‌ها حضور دارند.

جنگل آموزشی دانشگاه تربیت مدرس به دلیل واقع‌شدن در منطقه ویژه دارای غنای زیستی بالایی است که شامل بیش از ۳۰۰ گونه گیاهی، ۴۰ گونه پرنده، ۱۵ گونه پستاندار است. از گونه‌های گیاهی در خطر انقراض آن می‌توان از افرای مازندرانی، ملج و شمشاد هیرکانی نام برد.

درخت لیلکی، ثعلب نر، ختمی خزر و درخت لرگ از درختان رلیکت از گونه‌های گیاهی در معرض انقراض این منطقه محسوب می‌شوند.

گونه‌های جانوری چون 'شوکا'، 'پلنگ'، 'خرس' و 'مرال' در فصل گاوبانکی زینت‌بخش این منطقه تحقیقاتی و جنگلی است که از قابلیت‌های مهم این جنگل نیز به شمار می‌رود.

حامد یوسف‌زاده، دانشیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تربیت مدرس از گونه‌های کمیاب و نادر در این جنگل تحقیقاتی، از 'افرای مازندرانی'، 'سوسن چلچراغ' و گونه‌های مختلف ثعلب مانند ابرویی کوهستانی، یاسمن سفید و اسپیره نام برد.

این منطقه همچنین دارای جاذبه‌های گردشگری منحصر به فردی است که می‌توان هفت آبشار بلند از جمله آبشار شاردره و عبور رودخانه کجور از وسط آن را بیان کرد.

قلعه تاریخی دختر قلعه در قطعه ۳۱۸ نیز از دیگر دیدنی‌های این جنگل است.

جاده مالرو ۱۰۰ ساله در سمت غربی این جنگل وجود دارد که از آن برای عبور از نوشهر به سمت کجور در فصل‌های ییلاق و قشلاق استفاده می‌شود.

تیم تحقیقاتی جنگل آموزشی-تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس اخیرا موفق به شناسایی و کشف رویشگاه جدیدی از سوسن چلچراغ به عنوان گونه گیاهی در حال انقراض شدند.

عباس اسماعیلی سرپرست این تیم تحقیقاتی، تاکید کرد: مددیریت دو دهه دانشگاه تربیت مدرس در این مجموعه تحقیقاتی سبب شده است که ضمن حفظ تنوع زیستی، شرایط بهینه و عالی به دور از دخالت‌های انسانی برای بقا و توسعه رویشگاه‌های گونه‌های نادر مانند افرای مازندرانی، سوسن چلچراغ و غیره فراهم آید.

گل 'سوسن چلچراغ' یکی از نادرترین گل‌های جهان است که سرزمین کهن ما را برای رویش انتخاب کرده است؛ از این رو این گونه نخستین گل ایرانی است که در فهرست آثار ملی طبیعی ایران قرار گرفته است. گل سوسن چلچراغ به دوران چهارم زمین‌شناسی تعلق دارد و از لحاظ ژنتیکی یکی از نوادر طبیعی جهان به شمار می‌رود، ضمن آنکه این گل 'تکثیر گریز' است و علاقه‌ای به ازدیاد و تولید مثل ندارد و همین امر باعث شده هر روز بیش از پیش در معرض انقراض قرار گیرد.

این گیاه که نادرترین گونه سوسن به‌شمار می‌رود، در نواحی بسیار محدودی از استان‌های 'اردبیل'، 'مازندران' و 'گیلان' می‌روید و گفته می‌شود در منطقه 'لنکران' جمهوری آذربایجان دیده شده‌ است. رویشگاه سوسن چلچراغ در روستای داماش به مساحت ۴ هکتار تحت حفاظت قرار گرفته‌ است.

یوسف‌زاده، 'سوسن چلچراغ' را مروارید جنگل هیرکانی معرفی کرد و گفت: این گل اولین گونه گیاهی اثر طبیعی- ملی ایران است که از زمان شناسایی اولین رویشگاه آن در منطقه 'عمارلو'ی استان گیلان، حدود نیم قرن می‌گذرد.

وی ادامه داد: در گذشته موفق به شناسایی رویشگاه جدید سوسن چلچراغ در منطقه 'دو هزار' تنکابن با دارا بودن رودخانه پرآب، چشمه‌های انبوه و جنگل انبوه در دل صخره‌ها و مناطق کوهستانی پر شیب شدیم.

یوسف‌زاده تاکید کرد: در این مطالعات در ییلاق 'نوشا' واقع در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان 'تنکابن' یک رویشگاه جدید شناسایی کردیم.

به گفته وی ییلاق نوشا، ارتفاعات دو هزار تنکابن، رویشگاه جدید مروارید هیرکانی (سوسن چلچراغ) است.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس، مساحت این رویشگاه شناسایی شده را حدود ۳ هکتار ذکر کرد و افزود: در این رویشگاه سوسن چلچراغ به همراه گونه‌های دارویی دیگر از جمله 'گل صدتومنی' شناسایی شد.

وی ادامه داد: اخیرا نیز رویشگاه جدیدی از این گل در حال انقراض را در مجاورت روستای ملاکلای نوشهر کشف کردیم.

وی شناسایی رویشگاه دو گونه در خطر انقراض افرای مازندرانی و سوسن چلچراغ با تراکم و زاداوری بالا را حاکی از نقش و اهمیت دانش و مدیریت صحیح در حفاظت موثر از گونه های در خطر انقراض عنوان کرد.

یوسف‌زاده یادآور شد: از آنجایی که این جنگل‌های تحقیقاتی به صورت ۱۰ ساله از سوی سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور برای انجام امور آموزشی و پژوهشی به دانشگاه‌ها واگذار می‌شود، از این رو در این مدیریت همکاری ناظران این سازمان با مدیران جنگل‌های آموزشی-تحقیقاتی نقش تعیین‌کننده‌ای دارد؛ چرا که این همکاری منجر به موفق‌شدن دانشگاه‌ها در ارائه الگو در تنوع زیستی می‌شود؛ از این رو نیاز است تا ناظران طرح‌های جنگل‌ها همکاری لازم را با مدیران جنگل‌های تحقیقاتی داشته باشند و لازم است از همکاری مهندس علی‌نیا ناظر این جنگل تشکر و قدردانی کنیم.

منبع: ایرنا