نترسید؛ سیارکی در سال ۲۰۴۶ به زمین برخورد نمی‌کند

اگرچه آن «می‌تواند» کلمه‌ای سنگین بود، اما اگر عمیق‌تر می‌خواندید، دچار ترس آخرالزمانی کمتری می‌شدید و می‌دیدید که احتمال برخورد کم است و احتمالاً کمتر نیز خواهد شد. اما این خبرها هیچ‌گاه توضیح نمی‌دهند که این پایین‌آمدن شانس احتمالی چگونه رخ می‌دهد و فقط می‌گویند چرا احتمال پایین خواهد آمد.

بدتر اینکه هر بار که یک سیارک با احتمال برخورد غیر‌صفر در آینده‌ای مبهم کشف می‌شود، می‌بینیم که این واکنش‌های «خدای من!» به «بیخیال» تبدیل می‌شود.

پس نفسی عمیق بکشیم، به سراغ علم برویم و توصیه همیشگی راهنمای کهکشان برای هیچ‌هایکرها را به یاد آوریم: نترسید.

سیارک مورد‌بحث ما 2023DW نام دارد و در ۲۶ فوریه ۲۰۲۳ (۷ اسفندماه ۱۴۰۱) در پروژه مپ (MAP Project) با استفاده از تلسکوپی در صحرای شیلی کشف شد.

محاسبات بر پایه مشاهدات اولیه و چند روز بعد نشان داد که 2023DW تقریباً ۵۰ متر عرض دارد – بسیار بزرگ‌تر از سیارک چلیابینسک (Chelyabinsk) و تقریباً اندازه آن سیارکی که در سال ۱۹۰۸ برفراز تونگوسکا در سیبری منفجر شد – و مدارش می‌تواند آن را بسیار به زمین نزدیک کند.

محاسبات نشان دادند که شانس تصادم 2023DW با زمین در ۱۴ فوریه ۲۰۴۶، ۱ در ۷۷۰ است. درحقیقت، این سیارک در مقیاس خطر برخورد تورینو که خطر یک برخورد بالقوه را اندازه می‌گیرد، نمره ۱ را کسب کرد. نمره ۰ به‌معنی عدم برخورد و ۱۰ به‌معنی برخورد قطعی سنگی است که می‌تواند یک فاجعه جهانی ایجاد کند. اکثریت سیارک‌های جدید نمره ۰ می‌گیرند، اما حتی یک ۱ به این معنی است که نمی‌توان احتمال برخورد را به‌کل حذف کرد و همچنان ویرانی می‌تواند به‌بار آید.

تصویری فرضی از سیارک 2030DW؛ انتظار می‌رود احتمال برخورد آن با زمین پس از رصدهای بیشتر کاهش یابد

تیتر خبرها از اینجا می‌آیند. اما ما باید چقدر نگران باشیم؟

با توجه به اینکه چنین اخباری بسیار زیاد مطرح می‌شوند، پاسخ ساده است: همان جمله «داگلاس آدامز» در راهنمای کهکشان را ببینید. قبل از هر چیز، بهتر است به شانس برخورد ۱ از ۷۷۰ به‌صورت ۹۹٫۸۷ درصد شانس برخوردنکردن فکر کرد. به‌طور تقریباً اجتناب‌ناپذیر، این احتمال برخورد در طول زمان کمتر نیز خواهد شد.

این تنش‌زدایی به‌لطف چگونگی کشف سیارک‌ها، چگونگی تعیین مدارهایشان و از همه مهم‌تر، چگونگی تغییر این اعداد در زمان حاصل می‌شود.

تلسکوپ‌های مخصوصی در هر شب صاف با پیمودن گستره‌های وسیع آسمان در جستجوی سیارک‌ها هستند. ستاره‌ها از یک تصویر به تصویر دیگر تکان نمی‌خورند، اما سیارک‌ها چرا.

نرم‌افزارهای اتوماتیک به‌دنبال نقاط نورانی متحرک هستند و موارد مثبت کاذب را چک می‌کنند؛ مانند ذرات زیراتمی از فضا که شناساگرها را داغ می‌کنند، پیکسل‌های بیش‌حساس و چیزهایی از این دست.

اگر یک جسم در مسیری قابل‌پیش‌بینی در تصویر حرکت کند، نرم‌افزار به اخترشناسان اعلام می‌کند که یک سیارک احتمالی پیدا شده است. اکثراً یکی از سیارک‌های شناخته‌شده از آب درمی‌آیند – که بسیار بیشتر از یک میلیون هستند – اما هر شب ده‌ها سیارک تازه پیدا می‌شود.

اخترشناسان می‌توانند به‌این‌ترتیب موقعیت سیارک را با گذشت زمان پیدا کنند و با استفاده از ریاضیات یوهانس کپلر و آیزاک نیوتن در قرن ۱۷، شکل پایه مدار آن را به‌دست آورند. این به‌نوبه‌خود اخترشناسان را قادر می‌سازد تا پیش‌بینی کنند سیارک در آینده کجا خواهد بود؛ این‌گونه آن‌ها محاسبه کردند که زمین و 2023DW متأسفانه احتمال حضور در یک مکان را حدود ۲۳ سال بعد دارند.

اما یک عدم قطعیت ذاتی در این محاسبات اولیه وجود دارد؛ به‌دلیل مسیر کوتاه این رصدهای اولیه. در بازه زمانی به کوتاهی چند روز، دشوار (اگر نه غیرممکن) است که حرکت سیارک را با اطمینان تعیین کرد.

فرض کنید بخواهید تنها چند لحظه پس از ارسال توپ، با بستن چشمان خود بدوید و آن را کنترل کنید. محاسبه احتمال برخورد یک سیارک با اولین رصد نیز به‌همین‌ترتیب خطای زیادی خواهد داشت.

این‌طور به قضیه فکر کنید: تصور کنید که یک بازیکن فوتبال هستید. مشاهده می‌کنید که هم‌تیمی شما از دور ضربه‌ای به توپ می‌زند. بام! توپ به‌سمت شما به پرواز درمی‌آید.

حالا تصور کنید که در کسری از ثانیه پس از ضربه، حرکت توپ را می‌بینید، سپس چشمان خود را می‌بندید. آیا می‌توانید با پای خود آن را بگیرید؟

احتمالاً نه. شما زمان کافی برای فهمیدن مسیر توپ نداشتید، پس نمی‌دانید که کجا فرود خواهد آمد؛ جدای از این که خودتان نیز باید کفش کوچک خود را در آن نقطه قرار دهید. بااین‌حال، هرچه بیشتر آن را نگاه کنید، بهتر خواهید دانست که دقیقاً کجا است و شانس شما برای گرفتنش بیشتر می‌شود.

همین در مورد سیارک‌ها نیز صدق می‌کند. تصور کنید که یک تلسکوپ یکی از آن‌ها را می‌بیند که در طول یک شب تقریباً به شرق حرکت می‌کند. این انحنای کوچک به‌قدری بزرگ نیست که بتوان فهمید اندکی نیز به شمال یا جنوب حرکت می‌کند؛ فراموش نکنید که فضا هم عمق دارد، پس شاید اندکی نزدیک یا دور شود.

در طول زمان، این انحراف کوچک از مسیر شرق انباشته و مانند یک مخروط ابری در جلوی مسیر سیارک گسترده می‌شود. یک ماه بعد، سیارک می‌تواند هرکجایی در این حجم بزرگ از فضا باشد. زمین نیز می‌تواند در این حجم قرار بگیرد و به‌این‌ترتیب احتمال برخورد وجود داشته باشد.

اما زمین کفشی کوچک در یک زمین فوتبال وسیع است. احتمال برخورد در این شرایط بسیار کم است. شما باید بیشتر مشاهده کنید تا این عدم قطعیت محدود و به مسیر واقعی سیارک مایل شود.

اینجا جایی است که آمار به نفع ما کار می‌کند. اگر در ابتدا پیش‌بینی شود که سیارک بسیار به زمین نزدیک خواهد شد، هر تغییری در پیش‌بینی با مشاهدات بعدی به‌احتمال‌زیاد مسیر محاسبه‌شده را از سیاره کوچک ما دور می‌کند. چیزی که در ابتدا شانسی اندک بود، با گذشت زمان حتی اندک‌تر می‌شود.

اصل مطلب اینکه این دقیقاً اتفاقی است که برای 2023DW افتاده. اولین مشاهدات می‌گفتند این سیارک با فاصله‌ای به‌شدت نزدیک از کنار زمین عبور خواهد کرد، اما در روزهای آینده رصدهای بیشتری انجام شدند که مسیر احتمالی سیارک را دورتر کردند؛ محتمل‌ترین مسیر حالا با فاصله ۴٫۵ میلیون کیلومتر (بیش از ۱۰ برابر فاصله زمین تا ماه) از زمین در فوریه ۲۰۴۶ خواهد بود. این فاصله می‌تواند به ۸ میلیون کیلومتر نیز برسد و حالا کمینه فاصله ۲۰۰٬۰۰۰ کیلومتر است؛ یعنی همچنان با فاصله‌ای زیاد به ما برخورد نخواهد کرد.

با بهبود ابزارهای نجومی و رصدخانه‌هایی که همواره در سراسر دنیا به شناسایی سیارک‌ها مشغول هستند، شبانه ده‌ها سیارک جدید کشف می‌شود که تعدادی از آن‌ها در محاسبات اولیه احتمال برخوردشان با زمین صفر نیست. معمولاً بسیاری از آن‌ها پس از رصدهای بیشتر از فهرست سیارک‌های دارای احتمال برخورد خارج می‌شوند.

این فاصله می‌تواند به‌سادگی با مشاهدات بیشتر افزایش یابد؛ حتی از زمان نوشتن این مقاله تا انتشار آن اعداد به نفع ما تغییر کرده‌اند.

به همین دلیل است که بهتر است با هیچ‌کدام از اخبار کشف سیارکی که در سال‌های آینده اندکی احتمال برخورد با ما دارند، نگران و هیجان‌زده نشد. شرط مطمئن این است که هیچ‌کدام به زمین نمی‌خورند.

همچنین بهتر است اشاره کنیم که تنها چند روز بعد از کشف 2023DW، یک سیارک بزرگ‌تر (تقریباً ۵۰ متری) به نام 2023DZ2 پیدا شد که در تاریخ ۲۵ مارس (۵ فروردین‌ماه) از فاصله ۱۷۵٬۰۰۰ کیلومتری زمین عبور کرد. برای مدتی کوتاه، شانس برخورد در سال ۲۰۲۶، ۱ در ۴۳۰ بود، اما در عرض چند روز، این احتمال به ۱ در ۷۱٬۰۰۰ سقوط کرد (۹۹٫۹۹۸۶ درصد احتمال برخوردنکردن). 2023DZ به‌سرعت از فهرست دیدبان سیارک‌های خطرناک احتمالی خارج شد.

حتی باید برای موردهای نزدیک خوشحال شد: آن‌ها کمک می‌کنند اخترشناسان روش‌های بهتری برای محاسبات مداری پیدا کند. سیارک نزدیک می‌تواند ساده‌تر (و امن) از سیارک‌های دور رصد شود و اگر به‌اندازه کافی نزدیک شود، حتی می‌توان آن را با رادار شکار کرد که شکل، چرخش، ترکیب تقریبی و مدار بسیار دقیق آن را آشکار می‌کند.

برای بار آخر، نترسید! شاید حتی بهتر باشد جشن بگیرید! ما در امان هستیم و علم بیشتری کسب می‌کنیم.