مومیایی «میمون» چگونه مکان یک شهر گمشده را فاش کرد؟
تا پیش از این مکان واقعی سرزمین «پونت» که نامش در متون مصر باستان آمده بود برای محققان مجهول بود. اما حالا یک مطالعه جدید دی‌ان‌ای نشان می‌دهد قلمروی گمشده‌ی پونت و شهر بندری آدولیس احتمالاً در یک مکان بوده‌اند.
فرادید| بر اساس یک مطالعه جدید روی DNA مومیایی بابون، مصریان باستان با مردمی در منطقه ساحلی اریتره امروزی برای آوردن بابون‌ها به معابدشان معامله می‌کردند.
به گزارش فرادید، مصریان باستان طرفداران پر و پا قرص بابون‌ها بودند و آن‌ها را با خدای عالم اموات و خدای توث که گاهی با سر بابون به تصویر کشیده میشد، مرتبط می‌دانستند. آن‌ها میمون‌ها را در اسارت نگه می‌داشتند و دندان‌های تیزشان را می‌کشیدند تا خطر کمتری داشته باشند و معمولاً آن‌ها را برای پیشکش کردن به خدایان مومیایی می‌کردند. گیزلا کوپ، متخصص ژنتیک و رهبر مطالعه جدید در مورد دی‌ان‌ای بابون، می‌گوید بر کسی پوشیده نیست که بابون‌ها هرگز به طور طبیعی در مصر وجود نداشتند. «داستان‌هایی نقل میشد که آن‌ها را از پونت، این سرزمین افسانه‌ای و اسرارآمیز آورده بودند.»
اگرچه در اسناد مصر باستان نام پونت ذکر شده بود، اما هرگز روی نقشه قابل‌شناسایی نبود. سال ۲۰۲۰، ناتانیل دومینی، نخستی‌شناس کالج دارتماوث از مولکول‌های دندان‌های مومیایی بابون‌های باستانی استفاده کرد تا رژیم غذایی بابون‌ها را در اوایل زندگی شناسایی کند. او دریافت آن‌ها از منطقه‌ای می‌آیند که سومالی، اریتره و اتیوپی امروزی را در بر می‌گیرد. قدمت بابون‌ها در آن مطالعه به پادشاهی جدید مصر، بین ۱۵۵۰ تا ۱۰۷۰ قبل از میلاد برمی‌گردد. این نخستین مدرک محکم وجود پونت بود.
جمجمه و بسته‌بندی کتان یک بابون مومیایی‌شده که از گابانات القرود مصر پیدا شد و از نظر ژنتیکی با اریتره ساحلی ارتباط داشت
حالا، کوپ و همکارانش (از جمله دومینی) با استفاده از شواهد DNA آن مکان را محدود کرده‌اند. در مطالعه‌ای که ۲۸ سپتامبر در مجله eLife منتشر شد، آن‌ها موفق شدند DNA یک بابون مومیایی‌شده را استخراج کنند که قدمت آن بین ۸۰۰ تا ۵۴۰ قبل از میلاد است.
آن‌ها DNA بدست آمده را با ژنتیک ۱۴ بابون از قرن ۱۹ و ۲۰ مقایسه کردند، بابون‌هایی که منشا آن‌ها مشخص بود. به گفته کوپ، DNA می‌تواند مکان‌های جغرافیایی خاص‌تری را نسبت به روش قبلی که تشخیص رژیم غذایی بود، نشان دهد. بسیاری از بابون‌ها در مصر در اسارت پرورش داده شدند و رژیم غذایی نمی‌تواند چیزی در مورد اصل و نسب آن‌ها فاش کند. اما DNA می‌تواند.
تجزیه و تحلیل DNA به دانشمندان این فرصت را داد تا به صورت ژنتیکی یک بابون مومیایی‌شده باستانی را به نمونه‌های بابون قرن ۱۹ و ۲۰ متصل کنند
محققان تلاش کردند DNA را از ۱۰ مومیایی بابون استخراج کنند، اما DNA باستانی شکننده است، از این رو تنها یک نمونه مومیایی قابل‌استفاده بود. با این حال، این نمونه داستان جالبی را روایت می‌کند: بابون بیشترین ارتباط را با جمعیت‌های ساحلی اریتره امروزی دارد.
کوپ می‌گوید: «این نمونه به بندر باستانی آدولیس نزدیک است.»
اسناد تاریخی از حدود ۳۰۰ سال قبل از میلاد و بعدتر وجود دارد که در آن‌ها نام آدولیس به عنوان مکانی که تاجران مصری به آن سفر می‌کردند و مرکز تجارت حیوانات وحشی بوده، ذکر شده است. DNA بابون نخستین مدرک مبنی بر تجارت با آدولیس را حداقل چند قرن عقب می‌برد.
همچنین نشان می‌دهد آدولیس و پونت احتمالاً یک مکان بوده‌اند. مطالعه ایزوتوپی سال ۲۰۲۰ نشان داد مصریان باستان در اوایل ۱۵۵۰ قبل از میلاد با پونت برای خرید بابون معامله می‌کردند. مطالعه جدید، همراه با سوابق تاریخی، نشان می‌دهد که بیش از ۱۰۰۰ سال بعد، آن‌ها همچنان این کار را ادامه می‌دادند.
کوپ می‌گوید: «شاید پونت قبلی در مکانی مشابه با جایی که آدولیس بعدها تأسیس شد، قرار داشته است. از آنجا که این مطالعه بر اساس یک مومیایی منفرد است، تیم تحقیقاتی تمایل دارند از بابون‌های بیشتری نمونه‌برداری کنند تا اطلاعات بیشتری از دوره‌های زمانی بیشتر به دست آورند. این یکی از نخستین مطالعات DNA باستانی روی یک پستاندار غیرانسانی است و تحقیقات بیشتر روی گونه‌های دیگر می‌تواند اطلاعات بیشتری را در مورد دیگر واردات مصر باستان و تأثیر آن‌ها بر جمعیت‌های وحشی فاش کند.»
بابون تنها حیوانی است که بومی مصر نیست و با خدایان مصری مرتبط است و این کمی عجیب است که مصریان باستان چنین علاقه‌ای به بابون‌ها داشتند. بابون‌ها تمایل دارند محصولات را بدزدند و در جستجوی غذا وارد خانه‌ها شوند و همین ویژگی‌ها، زندگی با آن‌ها را دشوار می‌کند.
مترجم: زهرا ذوالقدر
