آینده هوش مصنوعی!

نوید فرخی، نویسنده و مترجم که به طور جدی در زمینه ادبیات علمی-تخیلی فعالیت دارد و از جمله آثارش می‌توان به «میعاد با راما»، «صلح ابدی»، «جنگ ابدی» و «علم برای آنها که از علم گریزان هستند»  اشاره کرد به تازگی جلد دوم کتاب «راهب و روبات» را راهی بازار کتاب کرده است، پس زمینه اصلی رمان‌های راهب و روبات این سوال است که آیا ممکن است روزی روبات‌ها مانند انسان به خودآگاهی دست یابند؟ شخصیت محوری روبات برای حضورش یک دلیل دارد و آن اینکه می‌خواهد بداند انسان‌ها به چه چیزی نیاز دارند. جلد اول کتاب با عنوان «بازیافتی وحشی» و جلد دوم با عنوان «نیایش شاخسار شرمی» توسط انتشارات کتابسرای تندیس به چاپ رسیده است.

نوید فرخی درباره ترجمه ادبیات و تصو رایج درباره ترجمه گفت: برخی از افراد فکر می‌کنند ترجمه یعنی جایگزین کردن کلمات از یک زبان با کلمات زبان دیگر، اما این تقلیل صورت مسئله است. مترجمان باید پس‌زمینه و ظرایف فرهنگی و لحن‌ها را در متن اصلی بشناسند. دانستن دو زبان به طور خودکار باعث نمی‌شود که آدم یک مترجم خوب شود. ترجمه حرفه‌ای به آموزش و مهارت‌هایی فراتر از توانایی مکالمه نیاز دارد. مترجمان باید تجربه داشته باشند و با تکنیک‌های ترجمه آشنا باشند. ترجمه کردن اصلاً کار سریعی نیست، شما باید روی عبارات درنگ کنید و بهترین کلمات را پیدا کنید. ترجمه خوب ترجمه‌ای است که روح، سبک و هدف اصلی نویسنده را به زبان مقصد برگرداند.

 او سپس درباره تفاوت‌ اصلی ترجمه ژانر علمی-تخیلی و سایر ژانرها، توضیح داد: ترجمه داستان‌های علمی-تخیلی، چالش‌ها و تفاوت‌های ظریفی با ژانرهای دیگر دارد. یکی از تفاوت‌های کلیدی، عنصر علم و جهان‌ خیالی نویسنده است. شما اغلب باید دنبال واژگان مناسب برای اصطلاحات تخصصی باشید، عباراتی که گهگاه دنیای واقعی وجود ندارند. برگردان مناسب برای این اصطلاحات به حفظ معنای مورد نظر نویسنده و اثرگذاری دلخواه او کمک می‌کند.  

 او افزود: علاوه بر این مترجمی که خودش در حوزه علم و فناوری فعال باشد احتمالاً در ایجاد تعادل بین ترجمه تحت اللفظی و ترجمه خلاقانه مهارت بیشتری نشان خواهد داد. این موضوع در داستان‌های این ژانر که در آن فضا، لحن و عناصر در دنیای واقعی وجود ندارند اهمیت بیشتری دارد وگرنه خواننده درگیر جهان داستان نمی‌شود.

 این مترجم سپس درباره ترجمه «مجموعه راهب و روبات» گفت: مجموعه «راهب و روبات» داستان‌های علمی-تخیلی را با مضامین عمیق و فلسفی تلفیق می‌کند. این مجموعه به سوالاتی درباره فناوری، طبیعت و هستی می‌پردازد که با علایق شخصی‌ام هماهنگی داشت. 

شخصیت‌های اصلی راهب دکس و روبات ماسکپ، دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به زندگی دارند و دیالوگ‌های جذابی درباره مفاهیم بنیادین بین شان رد و بدل می‌شود. از سوی دیگر برایم داستانی که رابطه بین انسان و فناوری را زیر سوال می‌برد، به اندازه کافی قانع کننده بود تا بخواهم ترجمه‌اش کنم. توانایی بکی چمبرز نیز برای ایجاد دنیایی که آشنا و همزمان عمیقاً جدید است، مرا مجذوب خود کرد.

این مترجم سپس نظرش را درباره آینده هوش مصنوعی اینگونه بیان کرد: پیشرفت‌های فعلی چشمگیر است و رشد سریع این فناوری نشان می‌دهد که در آینده نزدیک همه چیز متأثر از هوش مصنوعی خواهد بود. تعیین اینکه ما در آینده چطور با هوش مصنوعی تعامل می‌کنیم، فقط محدود به در نظر گرفتن پیشرفت‌های این فناوری نیست، بلکه به چگونگی سازگاری جامعه با هوش مصنوعی بستگی دارد. در زمینه هوش مصنوعی، ما هنوز در مرحله‌ای هستیم که آینده در دست خودمان است. یعنی خودمان تصمیم می‌گیریم چه اتفاق‌هایی رخ دهد.

او در ادامه اظهار کرد: اگرچه آینده گویی ممکن نیست اما سناریوها و پیامدهای مختلف هوش مصنوعی قابل بررسی است. پیش‌بینی آینده مستلزم درک پیچیدگی‌ها و عدم قطعیت‌ توسعه فناوری است. اگر در بحث توسعه و پیشرفت به جز جنبه‌های فناوری، به جنبه‌های دیگری مانند عوامل اخلاقی، اجتماعی و اقتصادی توجه بکنیم یا نکنیم، دو آینده متفاوت پیش روی ما خواهد بود.

فرخی خاطرنشان کرد: احتیاط شرط عقل است. باید آینده‌های مختلف را در نظر گرفت و برای آنها آماده بود. از سناریوهای خوش‌بینانه که در آن هوش مصنوعی زندگی ما را بهبود می‌بخشد تا ماجراهایی مانند تکینگی فناوری و مشکلاتی که احیاناً باید با آن دست و پنجه نرم کنیم، همه چیز محتمل است. اتفاقاً همین کتاب از یک زاویه دید تازه تعاملات احتمالی آینده بین انسان و هوش مصنوعی را بررسی می‌کند و ما را بر آن می‌دارد تا به این فکر کنیم که چگونه با ماشین‌های هوشمند همزیستی خواهیم کرد.

او سپس درباره چالش‌های ترجمه این مجموعه، گفت: انتقال سبک روایت منحصر به فرد "بکی چمبرز" بسیار مهم بود. نوشته او سرشار از احساسات و توجه به جزییات بود که باید به دقت در ترجمه رعایت می‌شد. چمبرز از زبان به شیوه خاص خودش استفاده می‌کند و یافتن عبارات معادل در زبان مقصد که لحن و احساس متن اصلی را حفظ کند، چالشی بود که خلاقیت و دقت را می‌طلبید. همچنین دیالوگ بین شخصیت‌ها، به ویژه مکالمات ظریف بین راهب دکس و ماسکپ هم دارای ظرافت‌ها و عمق فلسفی بود که باز هم مستلزم دقت ویژه بود.

او در ادامه به مترجمان ادبیات علمی_ تخیلی توصیه کرد: این ژانر را بفهمید و خودتان را در داستان‌های علمی-تخیلی غرق کنید. طبیعتاً باید علاقه‌مند باشید و سبک‌ها، مضامین و اصطلاحات این ژانر به طور گسترده بشناسید. جلوتر اشتیاق شما به داستان‌های علمی-تخیلی با موفقیت و درخشش در ترجمه آثارتان متبلور می‌شود.

این مترجم افزود: مسئله مهم دیگر این است که با اصطلاحات علمی و فنی آشنا باشید و از آخرین پیشرفت‌های علم و فناوری مطلع شوید. به روز ماندن خیلی مهم است زیرا داستان‌های علمی-تخیلی اغلب شامل مفاهیم علمی پیشرفته است. در ترجمه‌ها باید از واژگان تخصصی استفاده صحیح داشت. تفسیرهای نادرست از فناوری‌های داخل داستان می‌تواند جوهر داستان را تغییر دهد یا خوانندگان را سردرگم کند. در عین حال داستان علمی-تخیلی فقط در مورد فناوری یا آینده نیست. مسائل انسانی، معضلات اخلاقی و مسائل فلسفی همیشه در پس زمینه و در لایه‌های بعدی دنبال می‌شود.  

نوید فرخی در پایان گفت: در زمینه ترجمه اصطلاحات فنی که در دنیای واقعی وجود ندارند، من همیشه سعی می کنم اول بفهمم که آن اصطلاح در پس زمینه همان داستان چه مفهومی دارد. اگر معادل ثابتی در زبان مقصد داشته ، چه بهتر. اگر نه سعی می کنم واژه سازی کنم و بعد برای اطمینان از صحت ترجمه با متخصصین رشته‌های مربوطه مشورت ‌کنم. باید در واژه سازی هم به اصل وفادار بود، هم خلاق بود و هم به مخاطبان ژانر و قراردادها و انتظارات عرفی داستان‌های علمی-تخیلی احترام گذاشت.

منبع: ایسنا