تصاویر؛ پرونده کامل جنگنده F-35؛ از داستان طراحی تا مقایسه با سوخو-۵۷ و J-20

در دنیایی که نبردهای هوایی، دیگر صرفاً به خلبانان شجاع وابسته نیست، اف-۳۵ لایتنینگ ۲، از دل برنامه‌ی جنگنده‌ی تهاجمی مشترک (Joint Strike Fighter یا JSF) سر برآورد تا قواعد میدان نبرد را با رادارگریزی و نوآوری، ترکیب کند.

داستان F-35 از برنامه‌ی جنگنده‌ی تهاجمی مشترک آغاز شد؛ پروژه‌ای که با هدف جایگزینی ناوگان قدیمی قدرت‌های هوایی دنیا متولد شد و با چالش‌هایی نفس‌گیر، به بار نشست. این جنگنده‌ی چندمنظوره، با قابلیت‌هایی چون عمودپروازی و ادغام سیستم‌های رزمی هوشمند، آینده‌ی هوانوردی نظامی را بازتعریف می‌کند و قدرت را به دست خلبانانی می‌سپارد که در شبکه‌ای از داده‌ها و هوش مصنوعی پرواز می‌کنند.

ایده‌ی جنگنده‌ی تهاجمی مشترک، یک‌شبه شکل نگرفت؛ بلکه ریشه‌های آن به اوایل دهه‌ی ۱۹۹۰ بازمی‌گردد، زمانی که پروژه‌های جنگنده‌ی سبک مقرون‌به‌صرفه‌ی مشترک و فناوری تهاجمی پیشرفته‌ی مشترک (Joint Advanced Strike Technology یا JAST) در سال ۱۹۹۳ ادغام شدند.

ایده‌ی اصلی، توسعه‌ی یک جنگنده‌ی تهاجمی مخفی، تک‌موتوره و ارزان‌تر بود که مدل‌های مختلفی از آن برای نیروی هوایی، نیروی دریایی و تفنگداران دریایی ایالات متحده قابل استفاده باشد. بنابراین، انتظار می‌رفت با طراحی و قطعات مشترک، صرفه‌جویی قابل‌ توجهی در هزینه‌ها ایجاد شود. این دیدگاه بلندپروازانه، در پی جایگزینی مجموعه‌ی متنوعی از هواپیماهای تاکتیکی بود، از جمله جنگنده‌ی F-16 فالکون، A-10 تاندربولت، F/A-18 هورنت چندمنظوره و جت عمودپرواز منحصربه‌فرد EV-8B هری‌یِر.

از همان ابتدا، F-35 به‌عنوان یک پروژه‌ی بین‌المللی تصور می‌شد که همکاری عمیق بین هم‌پیمان‌های ناتو را تقویت می‌کرد. بریتانیا در سال ۱۹۹۵ به‌عنوان عضو بنیان‌گذار به برنامه‌ی JAST/JSF پیوست و مبلغ قابل‌ توجه ۲٫۰۵ میلیارد دلار را به هزینه‌های توسعه‌ی برنامه اختصاص داد.

دیگر شرکای کلیدی شامل ایتالیا و هلند (سطح دوم)، کانادا، استرالیا، نروژ و دانمارک (سطح سوم) بودند که هرکدام با مبلغ قابل‌ توجهی، مشارکت کردند. البته این همکاری گسترده‌ی بین‌المللی تنها برای تقسیم بار مالی نبود؛ بلکه برای دسترسی به فناوری‌های متنوع و تقویت قابلیت همکاری بی‌سابقه میان نیروهای ائتلاف، به‌منظور حرکت به‌سوی آینده‌ای مبتنی‌بر جنگ شبکه‌محور، حیاتی بود.

قلب برنامه‌ی JSF، رقابتی سخت بین دو غول هوافضا، بوئینگ با X-32 و لاکهید مارتین با X-35 بود تا هواپیماهایی تولید کنند که قابلیت‌های برخاست و فرود متداول (CTOL)، عملیات از روی ناو هواپیمابر (CV) و برخاست کوتاه و فرود عمودی (STOVL) را به نمایش بگذارند.

هواپیمای X-35 لاکهید مارتین، که از سیستم فن بالابرمحور (SDLF) الهام می‌گرفت و از جت عمودپرواز و فراصوت Yak-141 روسیه بهره می‌برد، درنهایت متقاعدکننده‌تر ظاهر شد. لحظه‌ی تعیین‌کننده، در مانور پیچیده‌ای رخ داد که X-32 بوئینگ نتوانست آن را تکرار کند. هواپیمای X-35B، پروازی چشمگیر انجام داد: در باندی کوتاه‌تر از ۱۵۳ متر برخاست، به سرعت فراصوت شتاب گرفت و سپس به‌صورت عمودی فرود آمد.

در ۲۶ اکتبر ۲۰۰۱، ادوارد سی. آلدریج جونیور، معاون وزیر دفاع دولت وقت ایالات متحده، لاکهید مارتین را به‌همراه نورثروپ گرومن و بی‌ای‌ئی سیستمز برای فاز توسعه انتخاب کرد. طرح X-35 سپس به F-35 لایتنینگ ۲ تکامل یافت و نخستین جنگنده‌ی تولیدی در ۱۵ دسامبر ۲۰۰۶ به پرواز درآمد. این، لحظه‌ی تبدیل F-35 از ایده به واقعیت بود.

در هسته‌ی توانایی‌های F-35، فناوری رادارگریزی قرار دارد. این ویژگی، نه یک قابلیت منفرد، بلکه ترکیبی دقیق و مهندسی‌شده از خصوصیات طراحی و مواد به‌کاررفته است که هواپیمای F-35 را برای رادارهای دشمن، حسگرهای فروسرخ و سایر روش‌های شناسایی، غیرقابل تشخیص می‌کند.

یکی از اجزای کلیدی رادارگریزی، شکل آیرودینامیک منحصربه‌فرد هواپیما است. طراحی F-35 لبه‌های هم‌تراز، بدنه‌ای صاف و ورودی‌های مخفی هوا دارد که به‌طور خاص برای پخش کردن امواج راداری طراحی شده‌اند. این شیوه‌ی طراحی، سطح مقطع راداری (Radar Cross Section یا RCS) را به حداقل می‌رسانند.

برخلاف هواپیماهای قدیمی‌تر که ممکن است زوایای تیز داشته باشند، انحنای پیوسته و سطوح یکپارچه‌ی F-35 تضمین می‌کند که سیگنال‌های راداری در جهت‌های مختلف پراکنده شوند، به‌گونه‌ای که این هواپیما در صفحه‌ی رادار به‌اندازه‌ی یک پرنده‌ی کوچک با سطح مقطع راداری کمتر از ۰٫۰۰۵ مترمربع به‌نظر می‌رسد.

علاوه‌بر شکل ظاهری، F-35 به‌طور گسترده از مواد جاذب رادار (RAM) در ساختار و پوشش خارجی‌اش استفاده می‌کند. این مواد، به‌طور خاص برای جذب تابش الکترومغناطیسی رادار به‌جای بازتاب آن طراحی شده‌اند و قابلیت تشخیص هواپیما را بیش از پیش کاهش می‌دهند.

جنبه‌ی حیاتی دیگر رادارگریزی F-35، حمل داخلی تسلیحات و سوخت است. برخلاف بسیاری از جنگنده‌های نسل چهارم که تسلیحات و مخازن سوخت خارجی را زیر بال‌های خود حمل می‌کنند و سطح مقطع راداری را به‌طور قابل‌ توجهی افزایش می‌دهند، F-35 می‌تواند بار قابل‌ توجهی را به‌صورت داخلی حمل کند. این انتخاب طراحی، شناسایی نشدن هواپیما را در مأموریت‌های حساس تضمین می‌کند و امکان نفوذ به مناطق به‌شدت محافظت‌شده را بدون شناسایی، فراهم می‌آورد.

توجه به قابلیت رادارگریزی تضمین می‌کند که F-35 نه‌تنها یک جت سریع، بلکه هواپیمایی گریزپا باقی می‌ماند که به‌طور خاص برای بقا و فعالیت در محیط‌های تهدیدآمیز، طراحی شده است.

جنگنده‌ی F-35 اغلب «کامپیوتر پرنده» لقب می‌گیرد؛ توصیفی که چندان هم اغراق‌آمیز نیست. نقطه‌ی قوت اصلی این هواپیما در توانایی خارق‌العاده‌اش برای گردآوری، پردازش و ادغام حجم انبوهی از داده‌ها از حسگرهای داخلی و خارجی نهفته است. F-35 با ترکیب اطلاعات و ارائه‌ی یک تصویر جامع، دقیق و لحظه‌به‌لحظه از میدان نبرد، در نقش یک مغز دیجیتال ظاهر می‌شود که به خلبان امکان می‌دهد تصمیم‌هایی سریع، آگاهانه و مؤثر بگیرد.

رادار F-35، حالت‌های فعال و غیرفعال دوربرد هوا به هوا و هوا به زمین، نقشه‌برداری با وضوح بالا، شناسایی و ردیابی اهداف متحرک زمینی، شناسایی رزمی و قابلیت‌های جنگ الکترونیک قوی، از جمله حفاظت الکترونیکی، حمله‌ی الکترونیکی و اقدامات پشتیبانی الکترونیکی را فراهم می‌کند. فناوری حالت ثابت آن همچنین قابلیت اطمینان بالا و هزینه‌های چرخه‌ی عمر پایین‌تری نسبت به آرایه‌های هدایت مکانیکی ارائه می‌دهد و طول عمر آن تقریباً دو برابر بدنه‌ی هواپیما پیش‌بینی شده است.

سیستم هدف‌گیری الکترواپتیکال (EOTS) که به‌صورت یکپارچه با پنجره‌ای مستحکم از جنس یاقوت و کم‌اصطکاک در بدنه‌ی F-35 ادغام شده است، قابلیت‌های هدف‌گیری دقیق را فراهم می‌کند. EOTS به‌عنوان نخستین نوع در دنیا، عملکرد فروسرخ پیش‌رو (FLIR) و جستجو و ردیابی فروسرخ را ترکیب می‌کند. رابط اصلی خلبان با این ماشین پیچیده‌ی پرواز، نمایشگر نصب‌شده روی کلاه خلبان F-35 است.

درواقع، شگفت‌انگیزترین قطعه این پازل، کلاه خلبانی ۴۰۰ هزار دلاری جنگنده باشد. این کلاه، که به «چشم خدا» مشهور است، تمام اطلاعات پروازی و رزمی را مستقیماً روی شیشه مقابل چشمان خلبان نمایش می‌دهد. اما قابلیت اصلی آن، سیستم توزیع دیافراگم (DAS) است. شش دوربین فروسرخ در بدنه هواپیما، تصویری زنده از محیط اطراف را به کلاه ارسال می‌کنند. این یعنی اگر خلبان به کف کابین نگاه کند، زمین زیر پایش را به صورت زنده می‌بیند. بدنه‌ی هواپیما عملاً برای او نامرئی است و هیچ نقطه‌ی کوری وجود ندارد.

F-35، تغییر ذهن مهندس‌ها را از تولید محصول صرفاً سخت‌افزاری، به‌سوی یک هواپیمای نرم‌افزاری برجسته می‌کند. وابستگی آن به معماری باز، حسگرهای پیچیده و تلفیق اطلاعات، همراه با فناوری‌های دیجیتال پیشرفته، به این معنا است که قابلیت‌های اصلی آن تا حد زیادی توسط نرم‌افزارهایش تعیین می‌شود.

جنگنده‌ی F-35 لایتنینگ ۲، نه یک هواپیمای واحد، بلکه مجموعه‌ای از سه نوع متمایز است که هریک بادقت برای پاسخگویی به نیازهای عملیاتی خاص، طراحی شده‌اند. این هواپیماها ویژگی‌های عملکردی مشابهی دارند و از همه مهم‌تر، از همان سامانه‌های پیشرفته‌ی الکترونیکی و حسگرها برخوردارند.

وجود این سه نوع متمایز، به‌طور قابل‌ توجهی دامنه‌ی عملیاتی و انعطاف‌پذیری استراتژیک ایالات متحده و متحدانش را گسترش می‌دهد.

F-35A از نوع برخاست و فرود متعارف، برای عملیات از باندهای سنتی طراحی شده است. این نوع رایج، به‌عنوان جنگنده‌ی چندمنظوره‌ی اصلی برای نیروی هوایی ایالات متحده عمل می‌کند. به‌طور خاص، F-35A تنها مدل دارنده‌ی یک مسلسل ۲۵ میلی‌متری GAU-22/A داخلی با ظرفیت مهمات ۱۸۲ فشنگ است.

جنگنده‌ی F-35A توسط نیروی هوایی ایالات متحده و اکثریت مشتریان بین‌المللی F-35، از جمله استرالیا، بلژیک، کانادا، دانمارک، فنلاند، ایتالیا، ژاپن، هلند، نروژ، لهستان، سنگاپور، کره جنوبی و بریتانیا بهره‌برداری می‌شود.

F-35B نسخه‌ی برخاست کوتاه و فرود عمودی این جنگنده است که می‌تواند مانند بالگرد به‌صورت عمودی فرود آید و از باندهای بسیار کوتاه تیک‌آف کند. این توانایی به‌لطف موتور ویژه‌ی پرت‌اندویتنی و فن بالابر عمودی پشت کابین خلبان، به‌همراه خروجی موتور چرخانی که تا ۹۰ درجه می‌چرخد، فراهم شده است.

بااین‌حال، پیچیدگی سیستم باعث کوچک‌تر شدن محفظه‌ی تسلیحات و کاهش ظرفیت سوخت داخلی شده است؛ در نتیجه، F-35B کوتاه‌ترین برد عملیاتی را در میان انواع این جنگنده دارد.

F-35B توسط تفنگداران دریایی ایالات متحده، بریتانیا و نیروی هوایی ایتالیا بهره‌برداری می‌شود. سنگاپور و ژاپن نیز برنامه‌ریزی کرده‌اند که F-35B را به‌کار گیرند. بریتانیا نیز به‌طور خاص ناوهای هواپیمابر کلاس ملکه الیزابت خود را به‌طور ویژه برای عملیات F-35B طراحی کرده است.

F-35C مبتنی‌بر ناو، بال‌های بزرگ‌تر، گنجایش سوخت بیشتر و کنترل دارد و همچنین هدایت‌پذیری بهتری را در سرعت‌های پایین هنگام نزدیک شدن به ناو فراهم می‌کند. نوک بال‌های این مدل برای جاسازی آسان‌تر در عرشه‌های شلوغ ناو، تا می‌شوند. هواپیمای مذکور به‌طور خاص برای عملیات از ناوهای هواپیمابر بزرگ مجهز به سامانه‌های پرتاب منجنیق و بازیابی توقف‌دار (CATOBAR) طراحی شده است.

برنامه‌ی F-35 یکی از پیچیده‌ترین پروژه‌های هوایی تاریخ به‌شمار می‌رود. این طرح از سال ۱۹۹۳ آغاز شد و پس از سال‌ها توسعه، نخستین پرواز F-35A در سال ۲۰۰۶ انجام گرفت. در ادامه، نسخه‌ی F-35B ویژه‌ی تفنگداران دریایی آمریکا در جولای ۲۰۱۵ به قابلیت عملیاتی رسید، تحویل رسمی F-35A به نیروی هوایی آمریکا در آگوست ۲۰۱۶ انجام شد و سرانجام نسخه‌ی دریایی F-35C در فوریه‌ی ۲۰۱۹ به نیروی دریایی تحویل داده شد. این روند، نشان‌دهنده‌ی مسیری طولانی و گام‌به‌گام برای عملیاتی شدن هر سه نسخه‌ی این جنگنده است.

برآوردهای اولیه‌ی ۵۰ میلیون دلار برای هر F-35A در سال ۲۰۰۲ به ۷۴ میلیون دلار تا سال ۲۰۱۰ افزایش یافت. سال ۲۰۱۰ پنتاگون اعلام کرد که برنامه‌ی F-35 بیش از ۵۰ درصد از برآورد هزینه‌ی اولیه‌ی خود فراتر رفته است.

هزینه‌ی کل خرید برنامه‌ی F-35 اکنون با افزایشی ۸۴ درصدی نسبت به برآورد اولیه‌ی ۲۳۳ میلیارد دلار، به بیش از ۴۲۸ میلیارد دلار رسیده است. این جهش چشمگیر نه‌تنها نتیجه‌ی تورم و افزایش طول عمر عملیاتی هواپیما است، بلکه ریشه در مشکلات فنی مداوم و تأخیر در روند نوسازی دارد. قیمت هر فروند F-35A که پیش‌تر به‌دلیل تولید انبوه به حدود ۷۸ میلیون دلار کاهش یافته بود، اکنون با کاهش نرخ تولید، فشارهای تورمی و افزودن قابلیت‌های پیشرفته، بار دیگر در مسیر افزایش قرار دارد.

تأخیر در به‌روزرسانی‌های حیاتی نرم‌افزاری، ضربه‌ای جدی به روند برنامه‌ی F-35 وارد کرده و تحویل این جنگنده‌ها از سوی لاکهید مارتین را متوقف ساخته است. درحال‌حاضر، ده‌ها فروند F-35 آماده‌ی پرواز، به‌دلیل نبود به‌روزرسانی‌ها در انبارها باقی مانده‌اند؛ به‌روزرسانی‌هایی که برای بهره‌گیری از تسلیحات جدید و دستیابی کامل به توانمندی‌های پیش‌بینی‌شده‌ی هواپیما ضروری‌اند.

باوجود تأخیرها و مشکلات عظیم، F-35 توانایی عملیاتی خود را در نبردهای واقعی نشان داده است. این هواپیما اولین بار در سال ۲۰۱۸ توسط نیروی هوایی اسرائیل به‌کار گرفته شد. بعدتر و در ۲۷ سپتامبر ۲۰۱۸، یک F-35B تفنگداران دریایی ایالات متحده، اولین حمله‌ی رزمی خود را در منطقه‌ی مسئولیت سنتکام انجام داد تا از یک عملیات پاکسازی زمینی پشتیبانی کند.

F-35 به‌عنوان یک جنگنده‌ی نسل پنجم، یکی از ستون‌های نیروی هوایی ائتلاف ناتو است، اما تنها جنگنده‌‌ی معرفی‌شده از این نسل نیست. این هواپیما در مقابل دیگر جنگنده‌های پیشرفته‌ای از همین نسل قرار دارد که هریک دارای قابلیت‌های منحصربه‌فردی هستند.

جنگنده‌های عملیاتی نسل پنجم شامل لاکهید مارتین F-22 رپتور (ایالات متحده)، سوخوی Su-57 (روسیه) و چنگدو J-20 (چین) هستند. همه‌ی این جنگنده‌ها به معیارهای اصلی نسل پنجم مانند رادارگریزی یکپارچه، تلفیق حسگرها، پیوندهای داده‌ای پیشرفته و قابلیت چندمنظوره پایبند هستند، اما ساخت و اولویت‌های خاص آن‌ها متفاوت است.

جنگنده‌ی F-22 رپتور که در سال ۲۰۰۵ وارد خدمت شد، عمدتاً برای برتری هوایی و تسلط بر آسمان طراحی شده است. این جنگنده با موتورهای دوگانه‌ی پرت‌اندویتنی F119-PW-100 که نیروی پیشران قابل‌ توجه و قابلیت هدایت بردار رانش دوبعدی را فراهم می‌کنند، مانورپذیری، سرعت، نرخ صعود و سقف پرواز بی‌نظیری را به ارمغان می‌آورد.

F-22 همچنین دارای قابلیت سوپرکروز است که به آن امکان می‌دهد بدون استفاده از پس‌سوز به سرعت‌های فراصوت پایدار دست یابد. سیستم راداری پیشرفته و ویژگی‌های رادارگریزی آن، قابلیت‌های فوق‌العاده‌ای در نبردهای هوا به هوا ایجاد می‌کند.

در مقابل، F-35 یک جنگنده‌ی تک‌موتوره و چندمنظوره است که طیف گسترده‌ای از مأموریت‌ها را از جمله برتری هوایی، حمله‌ی زمینی، جنگ الکترونیک و اطلاعات، نظارت و شناسایی برعهده دارد.

از نظر هزینه، F-22 با هزینه‌ی خرید حدود ۳۵۰ میلیون دلار برای هر واحد و هزینه‌ی عملیاتی حدود ۸۵,۰۰۰ دلار در ساعت، به‌طور قابل‌ توجهی قیمت بالاتری نسبت به F-35 دارد که هزینه‌ی هر واحد آن بین ۸۲ تا ۱۰۹ میلیون دلار و هزینه‌ی عملیاتی آن حدود ۳۳,۰۰۰ دلار در ساعت است. این تفاوت قیمت، همراه با تطبیق‌پذیری و پتانسیل صادراتی F-35، نقش‌های متفاوتی را برای این دو جنگنده در نیروهای هوایی مدرن شکل می‌دهد.

سوخو-۵۷ روسیه، که در ناتو با نام «فِلون» شناخته می‌شود، یک جنگنده‌ی دو‌موتوره و چندمنظوره است که برای برتری هوایی و مأموریت‌های تهاجمی طراحی شد. این جنگنده بر چابکی و سرعت تأکید دارد و با حداکثر سرعت ماخ ۲ و برد رزمی حدود ۱,۹۰۰ کیلومتر عمل می‌کند. اگرچه روسیه آن را به‌عنوان یک جنگنده‌ی نسل پنجم معرفی می‌کند، توسعه‌ی آن کُند پیش می‌رود و تاکنون کمتر از ۳۰ واحد از آن تولید شده است.

سوخو-۵۷ با هزینه‌ی تقریبی ۳۵ تا ۴۰ میلیون دلار برای هر واحد، به‌طور قابل‌ توجهی ارزان‌تر از F-35 با هزینه‌ی ۸۰ تا ۱۱۰ میلیون دلار است. بااین‌حال، F-35 به‌عنوان تنها مدل نسل پنجمی شناخته می‌شود که تجربه‌ی عملیاتی گسترده‌ای دارد.

چنگدو J-20 «مایتی دراگون» چین، نخستین جنگنده‌ی رادارگریز نسل پنجم بومی این کشور به‌حساب می‌آید. این هواپیما از F-35 بزرگ‌تر است و بخش جلویی آن شباهت غیرمنتظره‌ای به همتایان آمریکایی خود دارد. J-20 از پیکربندی کانارد-دلتا (باله‌ی کوچک کنار کابین خلبان) استفاده می‌کند که چابکی را بهبود می‌بخشد، ولی سطح مقطع راداری آن در مقایسه با طراحی F-35، رادارگریزی‌اش را به خطر می‌اندازد.

اژدهای توانای چین، رادار AESA و سیستم‌های جست‌وجو و ردیابی فروسرخ را در خود جای می‌دهد، اما کارشناسان نظامی باور دارند که F-35 در زمینه‌ی تلفیق حسگرها و قابلیت‌های اشتراک‌گذاری داده‌ها، همچنان پیشرو است.

اگرچه J-20 ظرفیت بار داخلی بیشتری (تا ۵٬۴۰۰ کیلوگرم) در مقایسه با ۲٬۵۰۰ کیلوگرم در F-35 دارد، F-35 می‌تواند انواع گسترده‌تری از مهمات هدایت‌شونده‌ی دقیق را حمل کند و دارای نقاط اتصال خارجی برای مهمات اضافی است که ظرفیت بار کل آن را به حدود ۸٬۲۰۰ کیلوگرم می‌رساند.

J-20 در ابتدا با موتورهای روسی کار می‌کرد، اما اکنون از موتور چینی شن‌یانگ WS-10C استفاده می‌کند. گزارش‌ها حاکی از تولید بیش از ۲۵۰ واحد است که آن را به دومین برنامه‌ی بزرگ نسل پنجم از نظر تعداد پس از F-35 تبدیل می‌کند.

قیمت هر واحد J-20 حدود ۱۰۰ میلیون دلار (مشابه F-35A) تخمین زده می‌شود، اما هزینه‌های نگهداری آن به‌دلیل تولید داخلی می‌تواند مقرون‌به‌صرفه‌تر باشد. درحالی‌که J-20 یک بازدارنده‌ی منطقه‌ای قدرتمند به‌حساب می‌آید، صادرات آن محدود است و خلبانان آن در مقایسه با کاربرهای F-35، تجربه‌ی رزمی کمتری دارند.

F-35 لایتنینگ ۲ صرفاً پاسخی به تهدیدات امروز نیست، بلکه با چشم‌اندازی بلندمدت، برای نبردهای آینده طراحی شده است. این جنگنده با برنامه‌ای برای به‌روزرسانی‌های مستمر و عمر عملیاتی تا سال ۲۰۸۸، در مسیر تکامل قرار دارد. یکی از گام‌های کلیدی در این مسیر، اجرای طرح ارتقایی «بلوک ۴» است که شامل بیش از ۷۵ به‌روزرسانی عمده در هر سه نسخه‌ی F-35 خواهد بود.

طرح بلوک ۴، نوسازی مجموعه‌ای از به‌روزرسانی‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری را ارائه می‌دهد و شامل معماری سیستم باز، حافظه‌ی اضافی، محاسبات پیشرفته و قابلیت‌های گرافیکی بهبودیافته می‌شود. در این طرح یک پردازنده‌ی یکپارچه جدید با ۲۵ برابر قدرت محاسباتی بیشتر نسبت به مدل قبلی، به این جنگنده اضافه می‌شود که به‌طور خاص برای پشتیبانی از قابلیت‌های هوش مصنوعی پیشرفته طراحی شده است.

اگرچه جزئیات خاص در مورد قابلیت‌های هوش مصنوعی بلوک ۴ محرمانه باقی مانده است، این برنامه بر نقش حیاتی هوش مصنوعی در تبدیل F-35 به یک نقطه‌ی اتکا برای هواپیماهای رزمی همکاری‌کننده، تأکید دارد.

جزئیات به‌روزرسانی‌های بلوک ۴ در برنامه‌ی F-35

با وجود پیشرفت‌های فناورانه، برنامه‌ی F-35 همچنان در مرکز بحث‌هایی درباره‌ی هزینه‌ و کارایی قرار دارد. برآورد هزینه‌ی کل چرخه‌ی عمر این پروژه که از ۲ تریلیون دلار فراتر رفته، نگرانی‌هایی درباره‌ی صرفه‌ی اقتصادی، چالش‌های نگهداری و پیچیدگی‌های نرم‌افزاری ایجاد کرده است.

جنگنده‌ی F-35 نمادی از مهندسی پیشرفته است. این هواپیمای توسعه‌یافته از برنامه‌ی جنگنده‌ی تهاجمی مشترک، با هدف ساخت یک هواپیمای چندمنظوره برای نیروهای مختلف و شرکای بین‌المللی پدید آمد و مسیری پیچیده را طی کرد. ویژگی رادارگریزی F-35، حاصل طراحی دقیق آیرودینامیکی، استفاده از مواد جاذب رادار پیشرفته و حمل داخلی تسلیحات است که در کنار هم، تداعی‌بخش جنگنده‌ی نسل پنجم هستند.

مجموعه‌ی فناوری‌های پیشرفته‌ی F-35، از جمله رادار AN/APG-81، سیستم توزیع‌شده‌ی ۳۶۰ درجه‌ای، سیستم هدف‌گیری الکترواپتیکال دقیق و نمایشگر نصب‌شده روی کلاه خلبان، حجم عظیمی از اطلاعات را یکپارچه می‌کند تا آگاهی محیطی بی‌سابقه‌ای به خلبان‌ها ارائه دهد.

مسیر توسعه‌ی جنگنده‌ی F-35، چالش‌های فنی و مدیریتی بسیاری دارد. در ابتدا هم‌زمانی طراحی، تولید و فروش، به بازطراحی‌های پرهزینه و تأخیرهای پیاپی منجر شد که پرواز کامل و عملیاتی این جنگنده را سال‌ها به عقب انداخت. برنامه‌ی F-35 به‌ویژه به‌دلیل هزینه‌های سرسام‌آورش مورد انتقاد قرار گرفته است؛ به‌طوری‌که برآورد می‌شود کل هزینه‌ی چرخه‌ی عمر آن از مرز ۲ تریلیون دلار فراتر رفته باشد.

بااین‌حال، F-35 با عبور از موانع اولیه، کارآمدی خود را در میدان‌های نبرد اثبات کرده است. توانایی‌های فناورانه‌ی این جنگنده به‌طور مداوم ارتقا می‌یابد و همچنین بسته‌ی ارتقایافته‌ی موسوم به «بلوک ۴» تمرکز خود را بر بهبود حسگرها، افزایش ظرفیت تسلیحات و بهره‌گیری از هوش مصنوعی برای ارتقای تعامل انسان و ماشین گذاشته است.

درنهایت، F-35 لایتنینگ ۲، به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین جنگنده‌های نسل پنجم، نقشی حیاتی در حفظ برتری هوایی ایفا می‌کند. اگرچه همچنان بحث‌هایی پیرامون هزینه‌ها و عملکرد عملیاتی آن در جریان است، جایگاه استراتژیک آن در ساختار دفاعی ناتو را نمی‌توان انکار کرد. F-35 نه‌تنها یک جنگنده، بلکه نمادی از آینده‌ی نبردهای هوایی است؛ جایی که فناوری پیشرفته و همکاری بین‌المللی، تعریف تازه‌ای از قدرت نظامی ارائه می‌دهند.