جزییات خرید ١١٠ فروند ایرباس

مهم‌ترین رویداد این روزهای اقتصاد ایران گشایش قفل ١٢ساله تحریم‌هاست اما اوضاع در صنعت حمل‌ونقل هوایی کشور به‌گونه‌ای دیگر رقم خورده است، چراکه پرنده‌های آهنین ایران از بند تحریمی با قدمت ٤دهه رها شده‌اند.

برای شرح اوضاع بغرنج صنعت هوایی کشور کافی است که به این نکته اشاره کنیم که در فرودگاه‌های ایران ٢٥٠ هواپیمای فرسوده موجود است که ارزش تمام این ناوگان تنها به اندازه ١ تا ٢,٥‌میلیارد دلار تخمین زده شده‌اند.

این رقم معادل خرید ٨ فروند هواپیمای بوئینگ یا ٢٥ ایرباس نو است. جالب است که بدانید از این تعداد حدود نیمی از هواپیماهای ایران زمینگیر شده‌اند و بار سنگین تقاضای حمل‌ونقل هوایی را حدود ١٠٠ تا ١٥٠ هواپیمای فرسوده به دوش می‌کشید.

واقعیت آن است که آمریکا به‌عنوان بزرگترین مالک بازار حمل‌ونقل هوایی جهان، در سال‌های شروع انقلاب این صنعت ایران را هدف‌گیری کرد و با اضافه‌کردن هواپیماهای مسافربری به ردیف هواپیماهای نظامی و تسلیحات جنگی، تحریم ظالمانه‌ای علیه ایران درپیش گرفت.

این مسأله صنعت هوایی ایران و نوسازی آن را به اندازه ٤ دهه زیر فشار قرار داد و حالا همزمان با اجرای برجام و لغو تحریم‌های ایران، بزرگان صنعت هوایی جهان به تهران می‌آیند تا برای نوسازی بازار بزرگ و غیرقابل چشم‌پوشی صنعت هوایی ایران مذاکره کنند. اتفاقی که با خرید ١١٠ فروند هواپیمای ایرباس از فرانسه کلید می‌خورد و با نوسازی و بهبود کیفیت خدمات سرویس‌های ناوبری، بناست از پروازهای میهمان در آسمان ایران نیز درآمدزایی کند.

٤ و ٥ بهمن‌ماه امسال جمع بزرگی از سرشناس‌ترین‌های صنعت هواپیمایی جهان و سازمان بین‌المللی هوانوردی تحت عنوان هوانوردی ایران ٢٠١٦ میهمان تهران خواهند بود تا برای نوسازی ایرلاین‌های ایرانی برنامه‌ریزی و گفت‌وگو کنند.

«احمدرضا بیاتی» معاون مدیرکل دفتر همکاری‌های بین‌المللی شرکت فرودگاه‌های کشور و دبیر اجلاس هوانوردی ٢٠١٦ ایران (بزرگترین رویداد هوانوردی ایران در ٣٥ سال گذشته)،از جزییات برنامه نوسازی صنعت هوایی ایران در پساتحریم می‌گوید.

برای روشن شدن اهمیت اجرای برجام در صنعت هوایی کشور، خلاصه‌ای از شرایط پیشین این صنعت را توصیف کنید.
رخداد مهمی که در صنعت هوایی کشور اتفاق افتاده، این است که با اجرای برجام، ایران تقریبا پس از چهار دهه امکان نوسازی و گسترش صنعت هوایی خود را پیدا کرده است. زیرا از‌ سال ١٩٧٩ تاکنون آمریکا در دستورالعمل‌های خود هواپیمای مسافربری را در ردیف هواپیماهای نظامی و تسلیحات جنگی قرار داد و با این دستورالعمل ایران را تحریم کرد. با توجه به این‌که بازار صنعت هوایی در آن زمان به صورت انحصاری در دست آمریکا بود، این دستورالعمل توانست صنعت هوایی ما را از نوسازی، تجهیز و توسعه محروم کند.

در سال‌های اول این تحریم ناعادلانه، به دلیل این‌که ایران درشرایط جنگ تحمیلی به سر می‌برد، اثرات آن بر صنعت هوایی چندان ملموس نبود اما از دهه دوم و سوم این مسأله کم‌کم تاثیرات خود را نشان داد زیرا ناوگان ما، رادارها و فرودگاه‌ها کم‌کم به سمت فرسودگی پیش رفتند و صنعت هوایی در مضیقه بیشتری قرار گرفت.

تا جایی که به یاد دارم ایران چند‌ سال پیش هم، برای خرید ایرباس با فرانسه وارد مذاکره شد، آن مذاکرات به چه علت به سرانجام نرسید؟
بله در زمان دولت اصلاحات گفت‌وگوهایی با ژاک شیراک رئیس‌جمهوری وقت فرانسه انجام شد تا ایران بتواند با خرید تعدادی هواپیمای ایرباس صنعت هوایی خود را نوسازی کند اما این اتفاق به سرانجام نرسید زیرا بخش عمده‌ای از سهام موتورهای ایرباس توسط آمریکا خریداری شده بود و آمریکا به این دلیل اجازه نداد ایرباس ناوگان خود را دراختیار ایران قرار دهد.

بنابراین تا آن زمان آمریکا همچنان تحریم‌های ناعادلانه خود را به ایران تحمیل کرد و چون بازار صنعت هوایی جهان چندان رقابتی نیست و آمریکا در این زمینه نقش مهمی دارد، اجحاف تحریم‌ها بر صنعت هوایی ایران همچنان احساس می‌شد.

آیا برجام می‌تواند خرید ایران از بزرگترین شرکت هوایی جهان یعنی بوئینگ را ممکن کند؟
درحال حاضر شرکت‌های آمریکایی و بوئینگ حق ندارند به صورت مستقیم با ایران معامله کنند اما مساله‌ای که رخ داد این بود که باراک اوباما فروش هواپیما به ایران را آزاد اعلام کرد ولی برای معامله مستقیم با ایرانی‌ها دستورالعملی صادر نشده است اما به نظر می‌رسد که بوئینگ فروش به ایران را بنا به همین مجوز، با نمایندگی‌های اروپایی خود انجام دهد. به جز این معامله با ایرباس تسهیل شده است و ایران برنامه خرید ناوگان خود را با ایرباس شروع می‌کند.

آیا موانع جدید کنگره آمریکا مبنی بر سفر به ایران، می‌تواند برای شرکت‌های هوایی در معامله با ایران تردید ایجاد کند؟
ما به‌عنوان طرف ایرانی محدودیتی در خرید از شرکت‌های بزرگ هواپیمایی احساس نکردیم و هیچ‌کدام از طرف‌های مذاکره با ایران به چنین موضوعی اشاره نکردند. البته علت آن هم روشن است آمریکا به‌عنوان بزرگترین تولیدکننده، بازار مناسبی برای سایر تولیدکنندگان جهان به حساب نمی‌آید. همین موضوع باعث می‌شود که شرکت‌های هواپیمایی نگرانی از محدودیت‌های بازار آمریکا نداشته باشند و به راحتی بازار بزرگ ایران و تجارت با این کشور را ارجح بدانند.

با توجه به این‌که تأمین و تعمیر قطعات هواپیما را به‌عنوان علت عمده تأخیرهای طولانی پرواز در ایران می‌دانند، برجام در این زمینه چه گشایش‌هایی ایجاد کرده است؟
در بحث تأمین قطعات هواپیما، ایران در زمان تحریم وضع بهتری نسبت به خرید هواپیما داشت اما درحال حاضر با گشایش‌های ایجادشده سرعت تهیه و تأمین قطعات هواپیما آن هم از بزرگترین کمپانی‌های جهان، فراهم شده است و این تأثیر قابل توجهی در هزینه‌های ما خواهد داشت.

گفته می‌شود پس از لغو تحریم‌ها پروازها از آسمان ایران افزایش داشته است، مگر تحریم در پرواز از حریم آسمان ایران هم محدودیت ایجاد کرده بود؟
رفع تحریم برخلاف آنچه گفته می‌شود، تأثیر چندانی در پروازهای عبوری از آسمان ایران نخواهد داشت زیرا موقعیت استراتژیک ایران و وضع منطقه در نقشه‌های هوایی این مسأله را محرز می‌کند که پرواز از آسمان ایران و درجهت شرق به غرب، اقتصادی‌ترین مسیر است. بنابراین حتی با وجود تحریم‌ها، آسمان ایران و موقعیت و امنیت آن غیرقابل چشم‌پوشی است.

از لحاظ امکاناتی که سرویس‌های ناوبری در پساتحریم می‌توانند دراختیار پروازهای میهمان قرار دهند، وضع چه تغییری دارد؟
اگر از این دیدگاه به مسأله نگاه کنیم، یعنی بهبود سرویس‌های ناوبری، رفع تحریم می‌تواند به درآمدزایی ایران از پروازهای عبوری کمک کند زیرا ایران می‌تواند با ارایه خدمات بهتر به هواپیماهای میهمان، مانع از فرود آنها درکشورهای منطقه و رقیب شود.

برای بازسازی سرویس‌های ناوبری مذاکراتی انجام شده است؟
درباره بازسازی سرویس‌های ناوبری با دفتر فنی ایکائو (سازمان بین‌المللی هوانوردی) برنامه‌های بلندمدتی تنظیم کرده‌ایم اما چون هنوز این تفاهمنامه‌ها به عقد قرارداد منجر نشده است، فعلا درباره جزییات آن صحبت نمی‌کنم و انتشار جزییات را به پس از عقد قراردادها موکول می‌کنم.

دربحث خرید هواپیما به‌طور مشخص به چه تفاهمنامه‌هایی دست پیدا کرده‌ایم؟
در نخستین فاز برای پساتحریم خرید ١٠٠ تا ١١٠ فروند هواپیمای ایرباس را در دستورکار داریم که این تعداد هواپیما برای ایرلاین ملی یعنی هما خریداری می‌شود و بنا شده است در سفر رئیس‌جمهوری به فرانسه پیگیری شود اما این‌که پروسه تحویل چقدر است و جزییات آن، هنوز مشخص نشده است.

گفته‌های متناقضی درباره خرید هواپیماهای روسی وجود دارد. به‌طور شفاف بگویید ایران در این زمینه با روسی‌ها مذاکره‌ای داشته یا خواهد داشت؟
نه. ایران بنا ندارد از روسیه هواپیما خریداری کند. با وجود آن‌که روس‌ها قیمت‌های بسیار رقابتی و مناسبی برای فروش هواپیماهایشان به ایران تعیین کرده‌اند اما با توجه به این‌که افکار عمومی در ایران نگرش مثبتی به کیفیت هواپیماهای روسی ندارد، دولت فعلا روسیه را از لیست خرید خود کنار گذاشته است.

درباره جزییات خرید هواپیماهای مسافربری چه برنامه‌هایی داریم؟
ایران تا ١٠‌سال آینده و با توجه به رشد تقاضا به ٥٠٠ فروند هواپیما نیاز دارد که البته با توجه به شمار تقاضا برای پروازهای داخلی، برنامه خرید بیشتر روی هواپیماهای میان‌برد و کوتاه‌برد بسته شده است. درحال حاضر خرید ایرباس‌های ١٠٠ تا ١٥٠نفره با عمر حداکثر ١٥‌سال در دستورکار قرار دارد.

با توجه به این‌که نیاز ایران حدود دوبرابر ناوگان موجود ارزیابی شده است، آیا ظرفیت‌های فرودگاهی ما جوابگوی این نیاز خواهد بود؟
ظرفیت‌های فرودگاهی ما فعلا برای پذیرش ناوگان جدید کفایت می‌کند. ما درحال حاضر ٥٤ فرودگاه در سراسر کشور داریم که از این تعداد ٨ یا ٩ فرودگاه اصلی و بین‌المللی است و ٤٥ فرودگاه برای پروازهای داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فعلا ظرفیت این فرودگاه‌ها برای پذیرش ناوگان جدید کافی است و برنامه خاصی برای توسعه فرودگاه‌ها نداریم.

با توجه به این‌که ایرلاین‌های ما از نظر اقتصادی و درآمدزایی وضع ‌چندان مناسبی را تجربه نمی‌کنند و حتی به زیان‌دهی آنها اشاره شده، برای نوسازی ناوگان با این وضع چه برنامه‌ریزی‌هایی داریم؟
اتفاقا این مسأله یکی از مهم‌ترین نکاتی بود که برای برنامه‌ریزی‌های پساتحریم صنعت هوایی به آن توجه ویژه شده است، ما در نشستی که با بزرگان صنعت هوایی جهان خواهیم داشت، تعداد زیادی از شرکت‌های معتبر را در زمینه اجاره هواپیما به ایران دعوت کرده‌ایم تا ایرلاین‌هایی که قدرت خرید کافی ندارند، بتوانند از طریق اجاره به نوسازی ناوگان خود بپردازند.

به جز این تعداد قابل توجهی بانک‌ها و بیمه‌های خارجی را به ایران دعوت کرده‌ایم که حاضرند هزینه خرید هواپیما را به صورت وام و تسهیلات دراختیار ایرلاین‌های ایرانی قرار دهند و شرکت‌های خصوصی و نیمه خصوصی هواپیمایی می‌توانند از طریق انجام مذاکرات و عقد قرارداد با این نهادهای مالی، ناوگان موردنیاز خود را تأمین کنند.