موزه گوگنهایم؛ احیاگر شهر بیلبائو

هنگامی که موزه گوگنهایم بیلبائو در سال ۱۹۹۷ به بهره‌‌‌برداری رسید، گزارشگر روزنامه تایمز آن را ناجی گردشگری در ناحیه باسک دانست؛ سرزمینی در شمال اسپانیا که از اوایل دهه ۱۹۸۰ دچار رکود شدید اقتصادی شده بود.

یک‌دهه بعد این مدعا درست از آب درآمد و ساختمان نامتعارف و عجیبی که به دست فرانک گری، معمار کانادایی- آمریکایی طراحی شده بود به قطب گردشگری در منطقه باسک تبدیل شد.

این شاهکار معماری معاصر که براساس ایده معماری شالوده‌‌‌شکن (deconstructive architecture) بنا نهاده شده است همچون یک کشتی رویایی در بندر بیلبائو لنگر انداخته و نمای بیرونی و صفحات بازتابی درخشان آن یادآور فلس ماهی است.

ساخت این موزه در سال ۱۹۹۱ از سوی شهرداری باسک به بنیاد سالومون.آر. گوگنهایم پیشنهاد شد. مدیران این بنیاد نیز با دوراندیشی فرانک ‌گری معمار را برای طراحی آن برگزیدند.

فرانک ‌گری در دهه‌‌‌ای که معماران بزرگ جهان به سبک و سیاق معماری پست‌مدرن روی آورده بودند ساختمانی پدید آورد که در نوع خود کم‌‌‌نظیر بود. این موزه که ساخت آن حدود ۱۰۰میلیون دلار هزینه در بر داشت، از نظر اقتصادی، احیاگر شهر بیلبائو بود و از جمله بناهای بزرگ معاصر تلقی می‌شود که نیروی مولد هنر آن را سودآور کرده است.

طی سه‌سال نخست، تقریبا ۴میلیون گردشگر از این موزه بازدید کردند و حدود ۵۰۰میلیون یورو به اقتصاد منطقه تزریق شد. ضمن اینکه کسب‌وکار هتل‌‌‌ها و رستوران‎ها و مغازه‌‌‌ها نیز رونق یافت. 

در سال ۲۰۲۲ شمار بازدیدکنندگان از این موزه به فراتر از یک‌میلیون و ۲۸۰‌هزار نفر رسید، آن هم در وضعیتی که بحران همه‌گیری کرونا، گردشگران را محتاط کرده است.

با این حال اثر خلاق فرانک گری، توریسم هنری را به جاذبه‌‌‌های تاریخی و طبیعی سرزمین باسک پیوند زده است و شهر بیلبائو با ۳۴۷‌هزار نفر جمعیت (آمار سال ۲۰۲۳) سالانه پذیرای میلیون‌‌‌ها گردشگر از سراسر جهان است. 

شهر بیلبائو در سده ۱۳ میلادی به دستور دیه‌گو لوپز وی دهارو، فرمانروای بیسکای بنا نهاده شد و طی هشت‌قرن گذشته یک شهر تجاری و پایگاه مهم مبادلات بازرگانی در اروپا بوده است. وجود معادن آهن در منطقه بیسکای آن را واجد اهمیت اقتصادی کرده بود.

همین ویژگی تاریخی موجب شد که در طول قرن‌های نوزدهم و بیستم، به دومین منطقه صنعتی اسپانیا پس از بارسلونا تبدیل شود.  فرانک‌ گری گفته است؛ معماری باید خطاب به زمان و مکان خود سخن بگوید، اما به بی‌‌‌زمانی دست یابد. این سخن او به تمامی در کالبد موزه گوگنهایم نقش بسته است.

منبع: دنیای اقتصاد