ازدواج موقت؛ از طریقه خواندن صیغه تا طلاق و عِده

فرادید | ازدواج موقت که در بین عوام به صیغه مشهور است نوعی قرارداد ازدواج همچون ازدواج دائم است البته این نوع ازدواج محدود به مدت معین می باشد و بعد از به اتمام رسیدن مدت بدون طلاق زن و شوهر از هم جدا می شوند اما زن باید عده نگه دارد یعنی پیش از گذشتن مدت معینی حق ندارد با مرد دیگری ازدواج دائم یا موقت کند.

در صورتی که در ازدواج موقت فرزندی به دنیا بیاید آن فرزند، فرزند مشروع و قانونی زوجین است و دارای تمام حقوق و مزایای یک فرزند می باشد.

شرایط ازدواج موقت

۱- شرایط مربوط به مهریه: در ازدواج موقت برخلاف ازدواج دائم مهریه باید حتماً در زمان انعقاد عقد تعیین شود عدم تعیین مهریه موجب بطلان عقد است. زن به مجرد عقد مالک مهریه می شود اما زمانی تمام مهریه به او تعلق می گیرد که رابطه جنسی برقرار شده باشد پس اگر مرد پیش از برقراری رابطه جنسی مدت باقی مانده از عقد را به زن ببخشد باید نصف مهریه را پرداخت کند.

۲- شرایط مربوط به مدت: عقد موقت در صورتی صحیح است که مدت آن به طور دقیق مشخص شده باشد. در واقع چنانچه مدت در ازدواج موقت تعیین نشده باشد اما معلوم باشد که مقصود طرفین ازدواج موقت بوده نکاح باطل است ولی اگر قصد طرفین معلوم نباشد، نکاح دائمی تلقی خواهد شد.

۳- شرایط مربوط به نفقه: در ازدواج موقت برخلاف ازدواج دائم زن نفقه نخواهد داشت مگر اینکه دریافت نفقه توسط زن شرط شده باشد که در این صورت زن حق دریافت نفقه را خواهد داشت و در صورت استنکاف شوهر از پرداخت آن می تواند به دادگاه مراجعه کند و الزام شوهر را جهت پرداخت نفقه بخواهد.

بیشتر بخوانید: نفقه چیست؟ نفقه زن و فرزند چقدر است؟

۴- شرایط مربوط به ارث: مطابق ماده ۹۴۰ قانون مدنی "زوجین که زوجیت آن ها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث می برند" لذا مفهوم ماده این است که در ازدواج موقت زوجین از هم ارث نمی برند. شرط ارث در ازدواج موقت نامشروع و باطل است.

۵- شرط اجازه پدر: مطابق ماده ۱۰۴۳ قانون مدنی در ازدواج دختر باکره اعم از موقت و دائم اجازه پدر یا جد پدری لازم است. البته هرگاه پدر و جد پدری بدون علت موجه از دادن اجازه مضایقه کند اجازه از او ساقط و در این صورت دختر می تواند با معرفی کامل مردی که می خواهد با او ازدواج نماید پس از اخذ اجازه از دادگاه خانواده به دفتر ازدواج مراجعه و نسبت به ثبت ازدواج اقدام نماید. البته در حال حاضر بسیاری از دفاتر ازدواج به استناد فتاوی برخی مراجع تقلید صیغه ازدواج موقت دختر بالغ را بدون اجازه پدر نیز جاری می کنند.

۶- شرایط طلاق: طبق ماده ۱۱۳۹ قانون مدنی طلاق مخصوص عقد دائم است و در ازدواج موقت زن با انقضاء مدت یا بخشش آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می شود. در واقع شوهر می تواند در هر زمانی از ازدواج موقت، مدت باقی مانده را به زن ببخشد و عقد را منحل کند چه زن به امر راضی باشد چه نباشد. تنها راهی که به زن امکان انحلال ازدواج موقت را می دهد شرط ضمن عقد است.

۷- شرایط مربوط به عِده: وضعیت عده در ازدواج موقت با ازدواج دائم متفاوت است طبق ماده ۱۱۵۲ قانون مدنی عده فسخ نکاح، بذل مدت و انقضاء در مورد عقد موقت در زن غیر باردار دو طهر (دو عادت ماهانه) است مگر اینکه زن به اقتضای سن، عادت زنانگی نبیند که در این صورت ۴۵ روز است.

عده طلاق، فسخ نکاح و بذل مدت در مورد زن حامله تا زمان وضع حمل است. زن یائسه و زنی که با همسر خود رابطه جنسی نداشته نیازی به نگاه داشتن عده ندارد اما عده وفات در همه موارد باید رعایت شود. مطابق ماده ۱۱۵۴ قانون مدنی عده وفات چه در ازدواج دائم و چه در موقت در هر حال ۴ ماه و ۱۰ روز است مگر اینکه زن باردار باشد که در این صورت عده وفات تا موقع وضع حمل است مشروط بر اینکه فاصله بین فوت شوهر و وضع حمل از ۴ ماه و ۱۰ روز بیشتر باشد و الا مدت عده همان ۴ ماه و ۱۰ روز خواهد بود.

۸-فرزندان حاصل از ازدواج موقت: فرزندان حاصل از ازدواج موقت‌‌ مشروط بر ثبت شدن قانوني و محضري ازدواج‌، حقوقي درست همانند فرزندان حاصل از ازدواج دائم دارند‌ يعني فرزندان مشروع پدر شناخته مي‌شوند‌ پدر موظف به دادن نفقه و نگهداري آنان است و از پدر ارث مي‌برند.

اما مسئله‌اينجاست که با توجه به عدم ثبت محضری ازدواج موقت در اکثر موارد، جاری شدن صیغه‌ آن توسط زوجین یا عاقدان گمنام و فاقد دفتر، اثبات نسب برای فرزند حاصل از ازدواج موقت بسیار مشکل و اکثرا غیرممکن خواهد بود. در حال حاضر به وفور شاهد بی‌شناسنامه ماندن‌ اين فرزندان یا تضییع حقوق آنان مانند ارث هستیم.

۹- ازدواج موقت مرد مسلمان با زن غیر مسلمان: در ازدواج موقت مرد مسلمان می تواند با زن غیر مسلمان از اهل کتاب مانند یهودی و مسیحی ازدواج نماید.

قبل از خواندن صیغه ی عقد موقت، ابتدا باید مهریه ای مشخص شود تا صیغه ی عقد صحیح باشد. حتّی اگر خانم بگوید مهریه نمی خوام، باز هم عقد صحیح نیست. لذا حتما باید مهریه هر چند اندک مشخص شود.همچنین برای صحیح بودن عقد موقت، باید مدت محرمیت به صورت دقیق مشخص شود. استفاده از تاریخ ها و مدت زمان مجهول مانند: «تا هر زمانی که دوست داستیم» یا «تا زمانی که در این شهر بودیم» یا «تا وقتی که یکدیگر را دوست داشتیم» صحیح نیست و صیغه ی محرمیت را باطل است.

روش اوّل: عاقد، شخص ثالث است

اگر عاقد شخص دیگری باشد، ابتدا باید از هر دو طرف برای خواندن صیغه ی عقد وکالت بگیرد و بعد از آن، صیغه را این گونه بخواند:

فرض کنید که نام خانم «زهرا» است و نام آقا هم «محمد». در این صورت:

به وکالت از خانم بگوید: زَوَّجتُ مُوکِّلَتی (زهرا) مُوَکَّلی (محمد) فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ عَلَی المَهر المَعلُوم

پس به وکالت از آقا بگوید: قَبِلتُ التَّزویجَ لِمُوَکِّلی (محمد)

معنی صیغه:

موُکّل خودم «زهرا» را به تزویج «محمد» در آوردم، در مدت مشخص و با مهریه ی مشخص

قبول کردم این ازدواج را.

روش دوم: عاقد، خود زن و مرد هستند

اگر آقا و خانم هر کدام بخواهند صیغه ی مربوط به خود را بخوانند، این گونه بگویند:

ابتدا خانم می گوید: «زَوَّجتُکَ نَفسِی فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهرِالمَعلُوم»

بعد بلافاصله آقا بگوید: «قَبِلتُ التَّزویجَ»

معنی صیغه:

خانم می گوید: تو را به زوجیت خود درآوردم، در مدّت مشخص و با مهریه ی مشخص.

آقا می گوید: قبول کردم این زوجیت را.

روش سوم: عاقد، خود داماد باشد

اگر آقا از خانم وکالت بگیرد که خودش صیغه ی عقد را بخواند، این گونه بگوید:

ابتدا به وکالت از خانم بگوید: «زَوَّجتُ مُوَکِّلَتِی (زهرا) نَفسِی، فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهر المَعلُوم»

بعد بلافاصله برای خودش بگوید: «قَبِلتُ التَّزویج»

معنی صیغه:

موکلم فاطمه را به ازدواج خودم در آوردم، در مدّت معلوم و با مهر معلوم

قبول کردم این ازدواج را.

روش چهارم: عاقد، خود عروس است

اگر خانم از آقا وکالت بگیرد که خودش صیغه ی عقد را بخواند، این گونه بگوید:

ابتدا از طرف خود بگوید: «زَوَّجتُک نَفسِی، فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهر المَعلُوم»

بعد بلافاصله از طرف داماد (موکل خود) بگوید: «قَبِلتُ التزویج لموکِّلی (محمد)»

معنی صیغه:

خودم را به ازدواج تو درآوردم در مدت معلوم با مهر معلوم

قبول کردم این تزویج را از طرف موکلم.