۷ مجسمۀ مشهور تاریخ هنر؛ از «کاسه توالت» تا «مامان عنکبوتی»

فرادید | مجسمه‌سازان بزرگی مثل میکل‌آنژ، دوناتلو و رودن، کسانی بودند که برخی از چشمگیرترین و تاثیرگذارترین مجسمه‌ها را در تاریخ هنر خلق کردند. آن‌ها خلاقیت و قدرت تخیل شگفت‌انگیزی داشتند و علاوه بر این، آنقدر مهارت و هنر در وجودشان بود که بتوانند ایده‌های نابشان را به بهترین شکل در قالب اجسامی مثل چوب و سنگ و برنز پیاده کنند. آن‌ها با استفاده از این مواد سخت و بی‌جان آثاری زنده و حیرت‌انگیز پدید آوردند که در زمان خودشان انتظارات و پیش‌فرض‌های مخاطب را به چالش می‌کشیدند و هنوز هم ما را مبهوت می‌کنند.

به گزارش فرادید؛ مهمترین مجسمه‌های تاریخ به دلایل مختلفی این جایگاه را پیدا کرده‌اند. بعضی از آن‌ها به این خاطر مشهور و مهم شدند که توانستند تصویری بسیار واقعی و دقیق از یک شیء مثل بدن انسان باشند. اما بعضی دیگر از مجسمه‌ها اتفاقا به خاطر خلاقیتشان و به این خاطر که شبیه هیچ چیز نبودند اهمیت پیدا کردند.

در اینجا تصویری از چند مجسمۀ تاثیرگذار و برتر تاریخ هنر را به همراه توضیحاتی دربارۀ هنرمند سازندۀ آن‌ها ملاحظه خواهید کرد. این مجسمه‌ها مربوط به زمان‌ها و سبک‌های متفاوتی هستند، اما همگی از این جهت با هم اشتراک دارند که توانسته‌اند نقطۀ عطفی در مسیر تحول هنر مجسمه‌سازی باشند.

۱. هرمس و کودک؛ پراکسیتلس؛ قرن ۴ قبل از میلاد

با این که مجسمه‌سازی در فرهنگ یونان باستان اهمیت زیادی داشته و هنرمندان و مجسمه‌سازان بزرگی در آن دوره زندگی می‌کرده‌اند، اما اطلاعات زیادی دربارۀ آن‌ها به دست ما نرسیده است. ولی یک اسم هست که از غبار فراموشی تاریخ در امان مانده و او کسی نیست جز پراکسیتلس. این مجسمه‌ساز بزرگ که نامش در آثار نویسندگان باستانی محفوظ مانده است، نمادی از هنر خارق‌العادۀ مجسمه‌سازی در یونان است. هیچکدام از مجسمه‌های اصلی او باقی نمانده‌اند، اما کپی‌هایی که در دورۀ رومی از روی آثار او ساخته شده‌اند هنوز وجود دارند. مجسمۀ «هرمس و کودک» که در سال ۱۸۷۷ در ویرانه‌های معبد هرا در یونان کشف شد، در ابتد تصور می‌شد که یکی از آثار اصلی پراکسیتلس باشد. اما بعد‌ها این احتمال مطرح شد که این مجسمه هم نمونه‌ای از کپی‌های رومی آثار او باشد. در هر صورت سبک واقع‌گرایانه و ظرافت کار پراکسیتلس را در این اثر می‌توان دید. مجسمه‌های او اغلب بدن انسان را به حالت عریان به تصویر می‌کشیدند.

۲. مجدلیۀ توبه‌کار؛ دوناتلو؛ قرن ۱۴ میلادی

دوناتلو مجسمه‌ساز مشهور ایتالیایی در دورۀ رنسانس است که نقش مهمی در احیای هنر مجسمه‌سازی بعد از دورۀ یونان باستان داشت. او در شهر فلورانس کار می‌کرد و آثارش هنوز در این شهر وجود دارند. مجسمۀ برنزی «داوود» او اولین مجسمه از یک مرد بدون لباس ایستاده و بدون تکیه‌گاه بود که از زمان باستان به بعد خلق شده بود. مجسمۀ چوبی «مجدلیۀ توبه‌کار» که با مضمونی مذهبی خلق شده است، هم بسیار واقع‌گرایانه است و هم در عین حال بسیار پر احساس و عاطفه‌برانگیز. این مجسمه احساس توبه و پشیمانی را به شکلی عمیق و ظریف در چهره و حالت بدن مریم مجدلیه نشان می‌دهد.

۳. داوود؛ میکل‌آنژ؛ قرن ۱۵ میلادی

نام میکل‌آنژ بیشتر با نقاشی‌های دیوار‌ها و سقف کلیسا‌ها گره خورده است. اما او مجسمه‌ساز شگفت‌انگیزی هم بود. او اعتقاد داشت که در درون هر قطعه از سنگ مرمر یک مجسمه نهفته است که منتظر است تا بیرون کشیده شود. مجسمۀ «داوود» با حدودا ۵ متر ارتفاع به نمادی از دوران رنسانس تبدیل شده است و نسل‌های متوالی از هنرمندان را تحت تاثیر خود قرار داده است.

۴. متفکر؛ آگوست رودن؛ قرن ۱۹ میلادی

رودن مجسمه‌ساز اهل فرانسه یکی از هنرمندانی است که مجسمه‌سازی را در دورۀ مدرن دوباره احیا کرد. آثار او که در سبکی کلاسیک خلق می‌شدند توجهی بین‌المللی را به خود جلب کردند. مجسمۀ «متفکر» شاید یکی از مشهورترین مجسمه‌های دنیا باشد که بیشتر ما تصویر آن را در جا‌های مختلف و به عنوان نمادی از اندیشه‌ورزی و تاملات عمیق دیده‌ایم. رودن هنرمندی بود که با جزئیات ظریف مجسمه‌هایش می‌توانست احساسات عمیق و عواطف انسان را تجسم ببخشد. تمرکز رودن بر حالات و افکار درونی انسان یکی از نقاط عطف مهم در مجسمه‌سازی مدرن بود.

۵. ستون بی‌پایان؛ کنستانتین برانکوزی؛ قرن ۲۰

برانکوزی یک از تاثیرگذارترین مجسمه‌سازان قرن بیستم و یکی از پیشگامان مدرنیسم هنری است. این هنرمند اهل رومانی بیشتر آثارش را در قالب اشکالی انتزاعی، با خطوط و قالب‌های هندسی خلق می‌کرد. مجسمۀ «ستون بی‌پایان» در اصل یادبودی برای کشته شدگان رومانی در جنگ جهانی اول است که تصویری تجسمی از عدم تناهی رو به اوج را به مخاطب القا می‌کند.

۶. چشمه؛ مارسل دوشان؛ قرن ۲۰

دوشان یکی از بحث‌برانگیزترین هنرمندان دورۀ مدرن است. او از پیشگامان هنر آوانگارد به شمار می‌رود و یکی از نخستین کسانی است که هنر «حاضر و آماده» را خلق کرد. در این سبک هنری، هنرمند خودش چیزی نمی‌سازد بلکه یک شیء از قبل ساخته شده را به عنوان اثر هنری خود اعلام می‌کند. در واقع همین «اعلام کردن» اصلی‌ترین کاری است که شیء را به اثری هنری تبدیل می‌کند. «چشمه» در واقع یک کاسه توالت است که دوشان آن را خریده و فقط روی آن را امضا کرده است. این اثر در زمان خودش بسیار مناقشه‌برانگیز شد و حتی آن را به نمایشگاه‌های هنری راه ندادند. اما امروز این یکی از مهم‌ترین نقاط عطف در تاریخ هنر به حساب می‌آید؛ اثری که توانست عقاید مرسوم دربارۀ ماهیت و چیستی هنر را به چالش بکشد.

۷. «مامان»؛ لوئیز بورژوآ؛ قرن ۲۰

بورژوآ هنرمند فرانسوی‌آمریکایی است که به خاطر چیدمان‌ها و آثار هنریش در محیط‌های عمومی معروف است. او ایده‌های آثار خود را از دل تجربیات زندگی خودش بیرون می‌کشید. بورژوآ مجسمۀ «مامان» را به عنوان ادای دینی به مادر خود ساخته است. البته این مجسمه در ظاهر یک عنکبوت بزرگ است، اما با ارتفاع زیاد و پا‌های بلندی که محیط زیر خودش را احاطه کرده است، تصویری نمادین است از قدرت و عظمت نقش مادر و حفاظت همیشگی او از خانواده.