کشف گودال غلات از روستایی باستانی در گیلان

گودال ذخیره‌سازی غلات در جریان گمانه‌زنی در فضای دستکند روستای "شَمام" رودبار کشف شد.

به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، سولماز رئوف، سرپرست هیأت باستان‌شناسی مستقر در این منطقه گفت: نخستین کاوش‌های باستان‌شناسی در روستای "شَمام" از توابع بخش مرکزی شهرستان رودبار استان گیلان در سال ۱۳۴۸ خورشیدی به سرپرستی عبدالحسین شهیدزاده انجام شد و گورستان عظیمی متعلق به دوران اشکانی با گورهای زاغه‌ای به‌دست آمد.

او در ادامه اظهار کرد: پس از کاوش شهیدزاده، شمام علی‌رغم موقعیت ویژه تاریخی در برنامه پژوهشی باستان‌شناسی کشور قرار نگرفت و در طول زمان آسیب‌های فراوانی دید. در تابستان سال ۱۳۸۳ به منظور تدوین اطلس باستان‌شناسی گیلان، محوطه‌های باستانی شهرستان رودبار از جمله شمام توسط محمدرضا خلعتبری و بهروز همرنگ مورد بررسی و شناسایی قرار گرفت.

این باستان‌شناس افزود: در اوایل تابستان ۱۴۰۰ خورشیدی، طی عملیات خاکبرداری به منظور ایجاد پی ساختمان مسکونی در روستای شمام، بخشی از یک سازه دستکند آشکار شد. با حضور کارشناسان اداره کل میراث‌فرهنگی استان گیلان از ادامه کار جلوگیری به عمل آمد و با مجوز پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گمانه‌زنی در این محوطه انجام و یک گمانه ۵/۲ در ۳ متر حفر شد و سازه دستکند مورد مستندسازی قرار گرفت.

سرپرست این هیأت باستان‌شناسی با بیان این‌که این سازه به احتمال زیاد یک گودال ذخیره‌سازی غلات حفرشده در دل بستر آهکی است، گفت: قطر دهانه ورودی این چاله ۷۰ سانتی متر، عمق آن ۱۲۲ سانتیمتر و قطرش در پایین‌ترین بخش و کف ۱۱۰ سانتی‌متر است. دیواره داخل سازه، گل‌اندود و کف آن به قطر ۱۰ سانتی‌متر با گل کوبیده فرش شده است.

رئوف با بیان این نکته که در گذشته برای حفظ دانه غلات برای مدت زمان طولانی آن را در محلی به نام گودال ذخیره‌سازی انبار می‌کردند، یادآور شد: این گودال‌ها اصولا در داخل زمین‌هایی با بافت متراکم حفر می‌شده و در مکان‌ها و فرهنگ‌های مختلف به خصوص مکان‌های مرطوب دیده می‌شود.

این باستان‌شناس همچنین بیان کرد: گودال‌های ذخیره علاوه بر حفظ محتویات داخلی از حمله حشرات، میکرو ارگانیزم‌ها و حیوانات خارجی مانند موش و جوندگان، مکان امنی را برای پنهان کردن غلات که اصلی‌ترین ماده غذایی در گذشته بوده در برابر سرقت غریبه‌ها و دشمنان، فراهم می‌کرده است.

او افزود: کشف چاله‌های ذخیره برای افرادِ ناآگاه دشوار بوده، زیرا درِ ورودی این چاله‌ها بسته و سپس روی آن با توده‌های کاه و حتی زباله استتار می‌شد.

او با بیان این‌که گودال‌های ذخیره‌سازی در بین تمام فرهنگ‌ها و در سراسر جهان وجود دارد و برای اولین بار شواهد آن از دوران فراپارینه سنگی و در خاور نزدیک در محوطه سکونتگاهی عین ملاحه مربوط به فرهنگ ناتوفی ظاهر شد، گفت: از آن‌جا که این روش ذخیره‌سازی بیشتر در خاورمیانه شناخته شده است بیشتر گزارش‌های تاریخی از آن به عنوان اقتصاد آسیایی یاد می‌کنند و در دهه ۱۹۸۰ میلادی این تکنیک در بین بادیه‌نشینان صحرای نگو (Negev) قابل مشاهده بود.

به گفته رئوف، در اروپای مرکزی این گودال‌های ذخیره‌سازی از دوران نوسنگی، دوران برنز، عصر آهن و دوران متأخر شناخته شده است.

او با بیان این‌که گودال ذخیره کشف شده در روستای شمام در زمان‌های گذشته به طور کامل خالی شده بود، گفت: احتمالا برای استفاده دوباره از گودال، ورودی آن را با تخته سنگی مسدود کرده بودند که بر اثر برخورد تیغه دستگاه بیل مکانیکی با آن، بخشی از آن تخریب شد.

سرپرست هیأت باستان‌شناسی همچنین اظهار کرد: به منظور حفاظت از این سازه، پس از پایان کاوش و مستندسازی، داخل آن با خاک سرندشده پر شد.

در این کاوش، تعدادی قطعه سفال نیز به‌دست آمده است که رئوف درباره آن‌ها، گفت: بر اساس مطالعه و مقایسه تطبیقی با نمونه‌های به‌دست‌آمده از کاوش شهیدزاده در شمام، بیشتر این قطعات به صورت کاملا صیقلی با خمیری به رنگ قهوه‌ای متمایل به قرمز مربوط به دوره اشکانی هستند و تعداد اندکی سفال لعابدار متعلق به اوایل دوران اسلامی نیز در بین داده‌ها به چشم می‌خورد.

منبع: ایسنا