(عکس) یک موجود عجیب از دوران هخامنشی؛ لحظه کشف شیردال در سال 1310
در محوطه تاریخی تخت جمشید، روی سر ستون‌ها، موجودی افسانه‌ای با سر یک پرنده، گوش‌هایی شبیه اسب و تنی به شکل شیر دیده می‌شود که «گریفین» یا «شیردال» نام دارد؛ مرغ اسطوره‌ای دنیای باستان که واضح‌ترین نقش آن، همان «هما» نشان هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران است.
گریفین یا شیردال (دال به معنای عقاب است: فرهنگ معین) از مرغان اسطوره‌ای دنیای باستان است. این موجود عجیب که نمونه‌هایی از آن در افسانه‌ها و هنر بین‌النهرین، مصر، یونان، هند و ایران مشاهده شده از نیمۀ جلو به شکل عقاب و از نیمۀ پشت، شبیه شیر است و یکی از کامل‌ترین نمادهای قدرت و پادشاهی به شمار می‌آید که نخستین‌بار هنرمندان عیلامی آن را ابداع کردند.
این پرنده در بعضی از ادوار تاریخی ایران، «هما» نامیده شده است. در متون ادبی فارسی مرغی به نام هما آورده شده که جایگاه رفیعی در ادبیات و باورهای ایرانیان داشته است، چنان‌که آن را موجب سعادت می‌دانستند و می‌پنداشتند که سایه‌اش بر سر هر کسی افتد او را خوشبخت می‌کند. شیردال یا گریفین یا هما می‌تواند همان عنقا یا سیمرغ اساطیری و افسانه‌ای سنتی نیز باشد که در شاهنامه فردوسی به آن اشاره شده است.
نمونه‌های گریفین یا شیردالِ دوران هخامنشی به تاریخ ۵۰۰ قبل از میلاد برمی‌گردد. از لحاظ فرم هنری، این موجودات، خاصِ دوران هخامنشی شده‌اند و بیشترین نمونه‌ها و به یادماندنی‌ترین گریفین‌ها را در بین تمام دوران نمایش داده‌اند. گریفین‌های هخامنشی از اندازه‌های بزرگ برای سرستون تا ابعاد کوچک برای زیورآلات ساخته شده‌اند.
در خاکبرداری‌های سال‌های ۱۳۳۱ تا ۱۳۳۳ خورشیدی، دو سرستون عقابِ دو سر در دو قسمت از ساختمان شمالی خیابان سپاهیان در تخت جمشید یافت شد که احتمالا برای برپایی در یکی از کاخ‌های دورتر از آن مکان بوده است، ولی فرصت بردنش را نیافته بودند. تراش و پرداخت این دو اثر، بسیار ظریف و هنرمندانه است. برای نگهداری آن‌ها از آسیب، هر دو را برپایه‌های سیمانی استوار کرده‌اند.
نتایج مقاله پژوهشی "مطالعه تطبیقی نقش‌مایه گریفین در ایران و یونان" نیز نشان می‌دهد کل و مضمون گریفین‌های یونانی تحت تأثیر فرم و مضمون گریفین‌های ایرانی است. از دوره اشکانی بازنمایی گریفین با دهان باز در ایران متداول شده و این شکل در یونان به اصلی‌ترین شکل گریفین تبدیل شده است.
لحظه کشف گریفین در کاوش‌های تخت جمشید به سال ۱۳۱۰
منبع: ایسنا
