(عکس) کشف قدمگاه اولیه امام رضا (ع) در ارجان بهبهان؟
مسجدی مدفون شده متعلق به اوایل دوره اسلامی که در متون و اسناد تاریخی از آن به عنوان مسجد ارجان یاد شده است توسط کاوشگران میراث فرهنگی در محوطه تاریخی ارجان بهبهان از دل خاک بیرون آمد.
سرپرست هیات کاوش‌های باستان‌شناسی ارجان در این خصوص اظهار کرد: شهر ارجان محوطه بسیار مهمی است که در دشت ارجان قرار گرفته و از دوره عیلام نو در آن استقرار انسان وجود داشته است.
احسان یغمایی گفت: در عکسهای هوایی و تصاویر ماهوارهای تهیه شده از این منطقه، طرح یک مسجد دیده میشد. این در حالی است که بررسی متون تاریخی نیز وجود یک مسجد در این شهر را تایید میکند.
وی با بیان این که براساس مطالعات اولیه روی تصاویر هوایی آشکار شد که این بخش از شهر ممکن است آن چیزی باشد که در متون تاریخی از آن به عنوان مسجد ارجان یاد شده است افزود: برای حصول اطمینان و تطبیق متون تاریخی و داده های باستانشناختی، دست به کاوش های باستان شناختی در ناحیه گفته شده زدیم.
او عنوان کرد: در همین راستا، دو ترانشه را در محل ایجاد کردیم که در یکی از ترانشه ها، وضعیت حیاط مسجد و ارتباط آن با رواق های پیرامونی مسجد را بررسی کردیم که خوشبختانه در این بررسی در وسط مسجد، فضای مربعی شکلی با دو ورودی به سمت شمال و جنوب به دست آمد که درون این فضای مربعی شکل، فضای مربعی شکل دیگری وجود دارد که هنوز ماهیت این سازه مشخص نیست.
یغمایی تصریح کرد: در ادامه، ترانشه ایجاد شده را به سمت غرب گسترش دادیم که در نتیجه آن، پای ستون هایی از جنس سنگ و ملات گچ که رواق مسجد را تشکیل میدهند یافتیم.
او این نوع ساختار معماری را خاص دوره اسلامی دانست و گفت: نکته حایز اهمیت برای ما این بود که چاله هایی که در عکسهای هوایی بر سطح زمین مشخص هستند، جای ستون هایی است که در دوره های بعدی غارت شده اند.
سرپرست هیات کاوش‌های باستان‌شناسی ارجان تأکید کرد: آن چیزی که از مسجد در حال حاضر مشخص است، رواق غربی است که ما بخشی از این رواق را کاوش کردهایم. در جبهه شرقی این حیاط نیز به شبستان میخوریم که در آن جا نیز همین چاله ها وجود دارند که باتوجه به کاوشها همگی این چاله ها ستون هستند.
او بیان کرد: این مساجد جزو مساجد قرون اول و دوم هستند که طراحی آنها به سبک خراسانی است و به مساجد چهل ستونی مشهور هستند و تراکم این ستونها به دلیل همین سبک و شیوه است که برای ایجاد سقف طراحی شدهاند.
این باستانشناس پیشکسوت افزود: سفالهایی نیز که در کاوش‌های این منطقه به دست آمده، مربوط به قرنهای دوم تا سوم هجری هستند چراکه عمده آنها شاخصه های اواخر قرن اول و دوم تا سوم هجری را دارا هستند. بنابراین در پایان فصل اول کاوش میتوان به صورت نسبی تخمین زد که این مسجد دستکم مربوط به اوایل دوره اسلامی (قرن دوم تا سوم هجری) است.
او با اشاره به این که این اولین کاوش در بخش اسلامی شهر ارجان است اضافه کرد: بررسی متون، عکسهای هوایی و بررسیهای باستان‌شناسی در گذشته، سرنخ هایی مبنی بر این که مسجد ارجان ممکن است در این ناحیه باشد داده بود که در نهایت کاوش‌های باستان‌شناسی مسجد بودن این ناحیه را به اثبات رسانید.
یغمایی افزود: آن چه را که طی این کاوش یافت کردیم رواق، حیاط و دو آرامگاه است که براساس شواهد و با توجه به تدفین این دو فرد در محوطه مسجد، این آرامگاه ها احتمالا مربوط به دو تن از بزرگان مسلمان ناشناخته هستند.
وی، پایان فصل اول کاوش در این ناحیه را بین 10 تا 15 مرداد اعلام کرد و افزود: قدمت و تاریخ دقیق مسجد در پایان فصلهای دوم یا سوم کاوش مشخص خواهد شد زیرا هر زمان که کتیبه یا سند مکتوبی در محل یافت شود میتوان تاریخ دقیق مسجد را مشخص کرد که این موضوع نیز قطعا در این فصل نخواهد بود.
سرپرست هیات کاوش ارجان شناخت ساختار معماری، مقایسه مسجد با سایر مساجد دوره اسلامی و یافتن تاریخ تقریبی مسجد را از جمله اهداف فصل اول کاوش خواند و افزود: با توجه به شواهد موجود و مسجد بودن این مکان، این منطقه به احتمال فراوان قدمگاه اولیه و راستین امام رضا (ع) بوده است و ایشان در این مسجد نماز خواندهاند.
او اضافه کرد: یکی دیگر از اهداف کاوش ما نیز بررسی همین موضوع بوده است چراکه منطق حکم میکند اگر آن حضرت به این شهر آمده باشد در این محل که مسجد بوده نماز خود را به جای آورده است. ما نیز فعلا این فرضیه را قبول میکنیم تا شواهد بهتری دال بر آن یافت کنیم.
منبع: ایسنا
