(عکس) تخریب سنگ‌نگاره اشکانی در همدان
یک فعال میراث فرهنگی استان همدان از تخریب سنگ‌نگاره اشکانی یخچال همدان توسط قاچاقچیان خبر داد.
حسین زندی اظهار کرد: تاج تخته سنگی که سنگ‌نگاره روی آن حک شده نابود، و بخش زیرین سنگ‌نگاره به عمق 2.5 متر کنده شده است. به نظر می‌رسد قاچاقچیان قصد داشته‌اند سنگ را بتراشند و تمام نقش برجسته را از آن جدا کنند.
او با بیان این‌که قسمت فوقانی سنگ‌نگاره از دو تکه سنگ که به نظر می‌رسید چندین تن وزن دارد تشکیل شده بود، افزود: بنابراین احتمال این‌که سنگ را با مواد منفجره نابود کرده باشند، وجود دارد.
وی قرار گرفتن صورت سنگ‌نگاره به طرف جنوب که شدیدترین باد همدان از آن سمت می‌وزد را از دیگر دلایل تخریب تدریجی این سنگ‌نگاره دانست و افزود: این نقش‌برجسته در طول قرن‌های گذشته دچار فرسایش بادی شده و آسیب دیده است. همچنین ضربه‌ای به سر آن خورده و بخشی از کلاه نیز نابود شده است.
وی اضافه کرد: از سوی دیگر اطراف آن به جز بقایای چند مورد حفاری غیرمجاز هیچ علامت، نوشته یا نشانه یا غاری به دست نیامده است.
به گفته او، سنگ‌نگاره ارتفاعات کوه یخچال همدان، مانند اغلب آثار باستانی این منطقه، میان مردمی که به این آثار به چشم عتیقه و زیرخاکی نگاه می‌کنند و حتی از دید برخی متولیان، مهجور مانده، کم‌اهمیت جلوه می‌کند.
زندی این اثر را نقش مردی دانست که «یله‌داده بر دیوار، با ساغری در دست راست، جامی در دست چپ، کلاهی مهری بر سر و با کمربند، لباس و ریشی که مختص مُهر است» و افزود: سنگ نگاره‌ی «مهری» کوه یخچال تصویر فردی است که مانند مجسمه هرکول در بیستون، نشسته است. ساغری در دست راست در حال ریختن و جامی (ریتون) یا (شاخ) در دست چپ. دارد. دارای کلاه مهری که کمتر در ایران مشاهده شده و همچنین کمربند و لباس مهرپرستان است. پای راست را روی پای چپ انداخته صورتش تمام رخ به روبه رو نگاه می‌کند. اما برخلاف دیگر تصاویر میترایی، دارای ریش و سبیل است.
او ادامه داد: این اثر ارزشمند که به نظر می‌رسد یکی از یادگارهای مهرپرستان و مربوط به آیین ساغرریزی در منطقه بوده، در قرن‌های گذشته، دچار فرسایش شده و از آسیب‌های دست بشر در امان نمانده بود.
این دوستدار میراث فرهنگی و گردشگری همدان با بیان این که این نقش برجسته در سه کیلومتری جنوب روستای «دره مرادبیگ» در مسیر قله یخچال است افزود: این شیوه نشستن نمونه‌های دیگری به جز هرکول در ایران دارد، از جمله نقش برجسته روستای «باجول» خوزستان که در سال‌های اخیر کشف شد.
زندی توضیح داد: پیش از این کارشناسان میراث فرهنگی این سنگ‌نگاره را بی‌ارزش می‌دانستند و معتقد بودند آن را چوپانان کنده‌اند، اما در دی‌ماه سال 1393 این اثر باستانی و ارزشمند در فهرست آثار تاریخی فرهنگی کشور ثبت شد. پس از آن «این سنگ‌نگاره با عنوان نقش برجسته سلوکی، اشکانی که مربوط به تمدن الیمایی است ثبت شد؛ در حالیکه حوزه تمدنی الیمایی‌ها در خوزستان و لرستان است و ارتباطی به همدان ندارد.»
او همچنین درباره‌ی وضعیت این اثر دست‌کند بیان کرد: در بیشتر قسمت‌های نقش با عمق ۸ میلیمتر تا ۱سانتیمتر و در برخی از قسمت‌ها تا ۸.۱ سانتیمتر است، البته به نظر می‌رسد عمق آن بیشتر بوده و در اثر فرسایش بادی تسطیح شده و عمق آن کاهش پیدا کرده است. این سنگ‌نگاره اگرچه شباهت زیادی به نقش برجسته الیمایی، لالی مسجد سلیمان، نقش برجسته سنگ ماهی اندیکا در مسجد سلیمان، نقش هرکول (بیستون) کرمانشاه و نقش‌کنده ایذه خوزستان دارد اما از آثار بی نظیر مهر پرستی دوره اشکانیان در همدان است.
این دوستدار میراث فرهنگی همدان فاصله‌ی این سنگ‌نگاره را تا پناهگاه یخچال در منطقه تقریبا 200 متر بیان کرد و با تاکید بر این‌که این سنگ‌نگاره بین کوهنوردان به نام «سنگ عقرب» شناخته می‌شود، ادامه داد: از مدتی پیش حفاری غیر مجاز در این منطقه زیاد شده و در منطقه خط الراس کوه‌های همدان که بالاتر از پناهگاه یخچال قرار دارد و تقریبا روبروی این سنگ نگاره است چندین مورد حفاری غیر مجاز دیده می‌شود.
وی افزود: به گفته یکی از فعالان مدنی روستای «دره مراد بیگ» احتمال این‌که یکی از روستاییان با قاچاقچیان همکاری کرده باشد، وجود دارد.
زندی همچنین این اثر را مربوط به یکی از آیین‌های مهرکیشان منطقه به نام ساغر ریزی دانست و با بیان این‌که نشانه‌های آن را در جرعه فشانی آثار شاعران می توان دید، افزود: لازم است برای معرفی بیشتر و تثبیت این گفته به مفهوم ساغرریزی و چگونگی این مراسم پرداخته شود و سپس، سیر دگرگونی آن، در بین اقوام و فرهنگ‌های مختلف و در آثار به جای‌مانده، بررسی شود اما با اتفاق کنونی انجام این پژوهش غیرممکن به نظر می‌رسد.
منبع: ایسنا
