میرعزای تعزیه تهران؛ مردی که نابغه تعزیه سرایی بود

تعزیه‌های قاجار را بانام میرعزای کاشانی می‌شناسند. به‌خصوص تعزیه‌هایی که در تکیه دولت برگزار می‌شد زیر نظر او شکل می‌گرفت. وی جزو نوابغ تعزیه سرایی در ایران بود، در سرودن شعر و نوحه استعداد و تسلط بسیاری داشته و اشعار تعزیه زیادی سروده است.

سید مصطفی معروف به میرعزای کاشی یا میرغم ازجمله تعزیه‌خوانان شهیراست که در دوره ناصری و پس از احداث تکیه دولت به تهران خوانده‌شده.

او از دوره ناصرالدین‌شاه در تهران تعزیه‌گردانی کرده و پسرش آقا سید کاظم نیز به همین کار در زمان محمدعلی شاه مشغول بود و راه پدر را ادامه می‌داد.

عنایت‌الله شهیدی در اثر کتاب «پژوهشی در تعزیه و تعزیه‌خوانی» که به عنوان پژوهش فرهنگی برگزیده سال ۱۳۷۹ معرفی شد در شرح‌حال تعزیه‌خوانان و تعزیه‌گردانان، نوشته است:

«سید مصطفی میرعزا از تعزیه‌سازان معروف دوره ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه بود. در کاشان و تهران تعزیه‌گردانی می‌کرد. گویا میرعزا مردی بود ادیب، هنرمند، خوش‌قریحه، باذوق و استعداد و از موسیقی نیز اطلاعات کافی داشت. بسیاری از نسخه‌های مربوط به کاشان ساخته‌وپرداخته‌های او یا منسوب به اوست.

تعزیه‌خوانان تهران نیز بیشتر نسخه‌های خود را از میر عزا می‌دانند یا به او نسبت می‌دهند. واقعیت این است که یافتن نسخه‌های اصیل و تعیین و تشخیص سروده‌ها و ساخته‌های او از میان اشعار تعزیه دشوار است. مسلم این است که میرعزا در ساختن و سرودن شعر و آهنگ نوحه و ترانه‌ها و پیش‌خوانی‌های تعزیه استعداد و تسلط بسیار داشته است.

بیشتر پیش‌خوانی‌های زیبا و خوش‌آهنگ تعزیه‌های کاشان و تهران از ساخته‌های اوست. عمده شهرت میرعزا، نسخه تعزیه حر بن یزید ریاحی است که ازجمله برجسته‌ترین سروده‌های اوست.»

نقل است که میرعزا تعزیه‌ای درست کرد که راهزنان به زوار حضرت امام رضا (ع) حمله کردند و بدون مشورت اولیای امور در حضور شاه نمایش داد. چون برخلاف مصالح بود، مورد غضب واقع شد و از کار تعزیه برکنار شد و به‌جای او مرحوم میرزا باقر معین‌البکا منصوب شد؛ ولی نوحه‌های میرعزا معمول بود.

گفتنی است که کتابی با عنوان «میرعزا کاشانی در قلمرو تعزیه» به قلم سمانه کاظمی نوشته‌شده که کمک بسیاری به شناخت میرعزا می‌کند. این کتاب از سوی انتشارات سوره مهر چاپ شده است.

منبع: همشهری