یک شرط برای سنگ قبر ناصرالدین شاه!
ناصرالدین‌شاه قاجار در روز پنج‌شنبه ۱۱ اردیبهشت‌ماه ۱۲۷۵ شمسی مصادف با ۱۷ ذی‌القعده ۱۳۱۳ قمری برابر با ۳۰ آوریل ۱۸۹۶ میلادی در آستانه پنجاهمین سالگرد سلطنتش به زیارت حرم عبدالعظیم در شهر ری رفته بود که با سه گلوله میرزا رضا کرمانی ترور و همان‌جا هم به خاک سپرده شد. پس از مرگ شاه قاجار، پیکر او را غسل داده، کفن کرده و حدود یک سال در تکیه دولت نگه داشتند تا مقبره‌اش در حرم عبدالعظیم حسنی آماده شد.
رییس کمیته ملی موزه‌ها با اشاره به بحث‌هایی که درباره انتقال سنگ قبر ناصرالدین‌شاه از کاخ گلستان مطرح می‌شود، گفت: این سنگ زمانی می‌تواند از کاخ گلستان خارج شود که به مکان اصلی و روی قبر ناصرالدین‌شاه بازگردانده شود.
احمد محیط طباطبایی ـ پژوهشگر تاریخ و رییس ایکوم ایران (کمیته ملی موزه‌ها) ـ این موضوع را در حاشیه نمایشگاه «روایت قتل ناصرالدین‌شاه» که تا نهم مردادماه در عمارت چادرخانه کاخ گلستان با امانت گرفتن کتیبه‌های مطلای مقبره ناصرالدین‌شاه از موزه آستان عبدالعظیم حسنی برپا شده است، مطرح کرد و به ایسنا گفت: هر از گاهی بحث انتقال سنگ قبر ناصرالدین‌شاه مطرح می‌شود؛ پرسش اصلی این است که این سنگ قبر که یک اثر هنری به شمار می‌آید و از زمان انقلاب تا کنون در خلوت کریمخانی در کاخ گلستان نگهداری می‌شود در کجا باید باشد؟ آیا به لحاظ اصالت تاریخی باید به موزه عبدالعظیم حسنی برگردد یا در کاخ گلستان بماند؟
این پژوهشگر ادامه داد: به نظرم بودن سنگ در کاخ گلستان نشانی از یک روایت تاریخی و حادثه‌ای که بر آن مُترتب شده، است و قطعا در صورتی می‌تواند از کاخ گلستان خارج شود که به مکان اصلی و قبر ناصرالدین شاه بازگردانده شود. اگر قرار باشد این سنگ به مکان اصلی و مقبره برگردد، جابه‌جا کردن آن درست است، اما اگر قرار باشد از کاخ گلستان به موزه دیگری انتقال داده شود، قطعا کاخ موزه گلستان برای نگهداری این اثر صلاحیت بیشتری دارد.
ناصرالدین‌شاه قاجار در روز پنج‌شنبه ۱۱ اردیبهشت‌ماه ۱۲۷۵ شمسی مصادف با ۱۷ ذی‌القعده ۱۳۱۳ قمری برابر با ۳۰ آوریل ۱۸۹۶ میلادی در آستانه پنجاهمین سالگرد سلطنتش به زیارت حرم عبدالعظیم در شهر ری رفته بود که با سه گلوله میرزا رضا کرمانی ترور و همان‌جا هم به خاک سپرده شد. پس از مرگ شاه قاجار، پیکر او را غسل داده، کفن کرده و حدود یک سال در تکیه دولت نگه داشتند تا مقبره‌اش در حرم عبدالعظیم حسنی آماده شد.
اتاق مقبره ناصرالدین‌شاه در ضلع غربی حرم بنا شد؛ جایی که مقبره همسر محبوبش فروغ‌السلطنه (جیران تجریشی) و پسرش قاسم میرزا قرار داشت.
پس از خاکسپاری ناصرالدین شاه در همان اتاق، نام آن را «مقبره شاه شهید» گذاشتند و صحن ورودی حرم نیز «صحن ناصری» یا «ایوان ناصری» نام داشت. روی قبر ناصرالدین‌شاه، سنگ نفیس حجاری‌شده نصب شده بود که او را تمام‌قد نقش کرده است.
این سنگ تا فروردین‌ماه سال ۱۳۵۸ برقرار بود تا این‌که در جریان تخریب قبر رضاشاه پهلوی در حرم عبدالعظیم، از این محل جابه‌جا شد. نام آرامگاه هم به جهت دفن آیت‌الله کاشانی به مقبره آیت‌الله کاشانی تغییر کرد و آثار ناصری نیز محو و معدوم شد.
مهدی شادکام ـ پژوهشگر مطالعات ایران‌شناختی و میراث فرهنگی ـ بنابر تحقیق‌هایی که انجام داده گفته است: از سنگ قبر ناصرالدین شاه تا دهه ۷۰ خبری نبود تا با گشایش کاخ گلستان به روی مردم، این سنگ پس از ۱۷ سال (طبق مستندات کاخ) به نمایش گذاشته شد که هم‌اکنون در خلوت کریمخانی کاخ گلستان قابل بازدید است. اتاقک مقبره ناصری نیز تا اواسط دهه ۶۰ محفوظ ماند، اما در دهه ۶۰ دیوارهای جناحین آن از طرف مسجد بالاسر و ورودی امامزاده حمزه برداشته شد و به مجموعه عبدالعظیم ملحق و به شبستانی از مجموعه شبستان‌های حرم عبدالعظیم تبدیل شد.
امروزه به جز قبر جیران و محمد قاسم میرزا و یکی از دختران ناصرالدین‌شاه و احتمالا پسر کامران میرزا، سنگ سایر منتسبین به قاجار برداشته شده و اشخاص جدیدی در مقبره ناصری مدفون شده‌اند و نشانی از دیگر افراد مدفون در آن موجود نیست.
علاوه‌بر این، در ساخت و سازهای جدید حرم عبدالعظیم، صحن آیت‌الله کاشانی فعلی و باغ جیران سابق مسقف شده و برای همین پیش‌روی، سازه گنبد ناصری از پایین دیگر قابل رؤیت نیست.
منبع: ایسنا
