نسخه‌های دیگر کتیبه بیستون کجاست؟

حدود ۲۵۰۰ سال پیش بود که داریوش اول هخامنشی برای جاودانه ماندن فتوحات و افتخاراتش دستور داد تا سنگ نگاره‌ای بر روی صخره کوهی مقدس به نام "بیستون" حجاری کنند.

سنگ‌تراشان این کتیبه را در ارتفاع چند ده متری از سطح زمین حجاری کردند و گمان می‌رود برای اینکه بتوانند این اثر را خلق کنند، از قسمت بالای کوه پلکان‌هایی برای دسترسی درست کردند که پس از اتمام کارشان و پایان خلق کتیبه آن را تراشیدند و سعی کردند محو کنند تا کسی به شاهکارشان دسترسی پیدا نکند و البته امروز بقایایی از آن پلکان‌ها هنوز دیده می‌شود.

کتیبه‌ای که سنگ‌تراشان آن را به دستور داریوش اول هخامنشی حجاری کردند و امروزه یکی از مشهورترین و مهمترین سندهای تاریخ جهان است، شرح سرگذشت پیروزیهای داریوش بزرگ بر گئومات مغ(بردیای دروغین) و به بندکشیدن یاغیان برای آیندگان بود.

داریوش در این کتیبه به سه زبان عیلامی، اکدی و پارسی باستان ضمن معرفی کامل خود و سلسله‌اش، به تشریح چگونگی قتل بردیا توسط کمبوجیه، شورش گئومات، مرگ کمبوجیه، ترور گئومات، بر تخت نشستن داریوش، سرکوب ۱۶ شورش و چیرگی بر سراسر خاک امپراطوری و برقراری نظم و امنیت در آنها، هشدار درباره دروغ، یاری اهورامزدا در نبردهایش، دعای نیک در حق کشور و مردم و... پرداخته است.

در بخشی از کتیبه داریوش اول از مردم آینده می خواهد تا این سنگ نوشته را منتشر کنند و خودش هم در همان زمان برای اینکه عموم مردم امپراطوری‌اش از مندرجات سنگ نگاره بیستون با خبر شوند، دستور داد تا نسخه‌هایی را از آن تهیه کرده و به ایالت‌های مختلف بفرستند.

اینکه نسخه هایی که از نوشته های سنگ نگاره بیستون تهیه شد چه تعداد بود، به کجا فرستاده شدند و آیا امروز موجود هستند، پرسش هایی است که در گفت و گو با یکی از باستان شناسان استان کرمانشاه به دنبال پاسخ هایی برای آنها هستیم. ‌

دکتر مرتضی گراوند باستان شناس کرمانشاهی، بیان اینکه احتمال می رود داریوش برای خلق کتیبه بیستون از کتیبه "آنوبانی نی" در سرپلذهاب الهام گرفته باشد، گفت: کتیبه آنوبانی‌نی حدود 1700 سال پیشتر از کتیبه داریوش در دامنه صخره‌ای در سرپلذهاب خلق شده و گمان می رود که داریوش از روی این اثر، کتیبه خود را خلق کرده است.

وی ادامه داد: طبق شواهد بنظر می رسد که داریوش اثر مورد نظر خود را طی چند مرحله در دامنه کوه بیستون که علاوه بر تقدس، کوهی داری موقعیتی کاملا استراتژیک و در مسیر فلات ایران به بین النهرین بوده، خلق کرده است.

وی افزود: طبق مطالعات انجام گرفته احتمالا داریوش در ابتدا دستور حجاری نقش برجسته را داده و سپس در مراحلی دیگر روایت عیلامی، روایت اکدی و روایت پارسی در این کتیبه حجاری شده‌اند.

این باستان شناس کرمانشاهی با بیان اینکه داریوش اول در زمان حکومتش قلمرو بسیار گسترده‌ای را در اختیار داشته، عنوان کرد: براساس تخمین‌ها گستره حکومت داریوش حدود ۹ میلیون کیلومتر بوده که بخش هایی از سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا را در بر می گرفته است.

وی تصریح کرد: داریوش برای اینکه حاکمیت و پادشاهی خود را مشروع جلوه دهد، بارها در کتیبه بیستون که شرح اقدامات و نبردهایش در مقابله با شورشیان و یاغیان را در آن آورده تاکید می‌کند که حکومتش جنبه الهی دارد و به درخواست اهورا مزدا این اقدامات را انجام داده  است. در واقع نام اهورا مزدا در کتیبه شاهان هخامنشی به عنوان خدای بزرگ و اظهار عبودیت شاهنشاهان هخامنشی نسبت به اوست و حتی در بالای نقش برجسته بیستون تصویر اهورا مزدا که حلقه قدرت را در دست دارد و پادشاهی را به او عطا کرده دیده می‌شود.

گراوند از علاقه داریوش برای ماندگار کردن اقدامات و فتوحاتش گفت و افزود: داریوش اول شرح تمام اقداماتش را در کتیبه بیستون آورده و برای اینکه آن را به اقصی نقاط امپراطوری‌اش نشر دهد، اقدام به نسخه برداری از روی کتیبه می کند. بنابراین او نسخه هایی را از روی کتیبه می نویسد و به ولایات مختلف ارسال می کند. از این کتیبه نسخه‌های آسیب دیده‌ای به خط و زبانی که آرامی نامیده می شود در بابل و مصر یافته شده است. در نسخه بابلی که قطعاتی از سنگ نگاره را نیز به همراه دارد، بر روی سنگ نقش شده و در نسخه مصری که از جزیره الفانتین بدست آمده بر روی کاغذ پاپیروس نگاشته شده است.

وی با اینکه مشخص نیست که داریوش چند نسخه از روی این کتیبه تهیه و به کدام مناطق تحت حاکمیت خود ارسال کرده، عنوان کرد:  به نظر می رسد نسخه های متعددی از کتیبه داریوش در بیستون به نواحی گوناگون دیگری نیز فرستاده شده است.

این باستان شناس تصریح کرد: پاسخ به این پرسش تنها از طریق کاوش‌های باستان شناختی و کشف نمونه‌های دیگری از این کتیبه در جغرافیایی سیاسی فرهنگی هخامنشی امکان پذیر است.

منبع: ایسنا