( تصاویر) حال و روز برج دیده‌بانی «نهضت جنگل»

«مناره بازار» که به استناد برخی نوشته‌های تاریخی، در زمان نهضت جنگل به جای برج دیده‌بانی استفاده می‌شد، در طول زمان قربانی مرمت غیراصولی شده است.

تفاوت مصالح به‌کاررفته در مرمت‌ها، بندکشی غیراصولی و پاکسازی نشدن آجرها و گل‌سنگ‌هایی که بخشی از مناره را پوشانده، نه تنها ظاهری نازیبا برای این مناره صفوی ساخته، که آن را در مسیر تخریب تدریجی قرار داده است.

مناره بازار در شهر تاریخی و مدفون گسکر در نزدیکی دهستان «طاهر گوراب» از توابع شهرستان صومعه‌سرا در استان گیلان واقع شده است. قدمت این برج آجری که برخی آن را سلجوقی دانسته‌اند، به استناد برخی سفرنامه‌ها و دست‌نوشته‌های جهانگردان، در پرونده ثبتی آن در میراث فرهنگی، صفوی اعلام شده است. مناره بازار در بهمن‌ماه سال ۱۳۷۸ به شماره ۲۶۸۱ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

برج آجری ابتدا بیش از ۳۰ متر ارتفاع داشته، که گفته شده بخشی از آن بر اثر رطوب و حدود ۱۲ متر از آن در زلزله ۱۳۶۹ منجیل فروریخته است.

عکس‌های به‌جامانده از این مناره نشان می‌دهد در گذشته دارای تزئینات آجری بوده که اکنون مشاهده نمی‌شود. درحال حاضر برج دارای یک در فلزی است که از طریق حدودا ۴۵ پلهٔ مارپیچ به بالای مناره مخروطی می‌رسد.

عکس چپ: مناره بازار درحالی که بخش‌هایی از آن بر اثر رطوبت سست شده و فروریخته

عکس میانی: تخریب بخش زیادی از مناره بازار در زمان زلزله منجیل

عکس راست: مناره بازار درحال حاضر که مرمت غیراصولی داشته است

درباره کاربری این مناره روایت‌های گوناگونی وجود دارد، مثلا اینکه در زمان نهضت جنگل به رهبری میرزا کوچک‌خان جنگلی، مکانی برای دیده‌بانی بوده که با توجه به نزدیکی آن به روستای کسماء، که در دوران مبارزه‌های میرزا کوچک جنگلی مهمترین مرکز جنگلیان و  پایگاه سیاستگذاران این نهضت بوده‌، آن را دور از ذهن ندانسته‌اند. از سویی، گفته شده است مناره بازار زمانی برای اعلام ساعت شرعی استفاده می‌شده است.

مصالح به‌کاررفته در مناره بازار، آجر و ملات ساروج بوده که در مرمت‌های بعدی از آجرهایی ناهمگون و سیمان سفید استفاده شده که ظاهر آن را به‌هم ریخته کرده است.

بخشی‌هایی از آجرها نیز فروریخته و با سیمان بخش‌هایی از آن لکه‌گیری شده است. یک سمت مناره تحت تاثیر رطوبت هوا، از گُل‌سنگ و گیاهان هرز پوشیده شده است که در سال ۱۳۹۸ با توجه به اظهارات مسئول وقت میراث فرهنگی صومعه‌سرا، با بودجه دریافت‌شده محوطه آن مرمت و سنگفرش شده و قرار بوده در فازهای بعدی برج ‌به ارتفاع اصلی برگردانده شود. این مناره یک‌بار هم در سال ۱۳۸۲ مرمت شد و بخش‌هایی که فروریخته بود تا حدی ترمیم و ارتفاع برج بلندتر شد.

هرچند ایرادهای مرمتی مناره بازار مشهود است و نمای آن را به شدت مخدوش کرده، اما تاسف‌بارتر برخورد بازدیدکنندگان است که نه تنها در محوطه آن زباله‌های غیرقابل بازیافت رها کرده‌اند، که از انبوه فیلترهای سیگار و پوست تخمه‌های ریخته‌شده در محوطه و حتی پله‌های داخل آن، برمی‌آید برج این روزها به پاتوقی برای وقت‌گذرانی تبدیل شده است.

رویش گیاه و گل‌سنگ در بخش‌هایی از منار

مرمت غیراصولی منار صفوی

مناره بازار، صومعه‌سرا، گیلان

عکس‌ها از سمیه حسنلو

منبع: ایسنا