گیاهان گلدار از سیارک قاتل دایناسورها جان سالم به در بردند!

اگر ۶۶ میلیون سال پیش به آسمان نگاه می‌کردید، ممکن بود برای کسری از ثانیه نور درخشانی را ببینید که به سمت زمین می‌آید و درنهایت با آن برخورد می‌کند. برخورد سیارک قاتل دایناسورها با زمین در فصل بهار رخ داد و پایان عصر مزوزوئیک را رقم زد. اگر به نحوی از برخورد اولیه جان سالم به در می‌بردید، شاهد ویرانی‌های پس از آن می‌بودید: توفان‌های آتش، سونامی‌های عظیم و زمستان هسته‌ای که مدت‌ها ادامه داشت.

سلطنت ۱۸۰ میلیون ساله دایناسورهای غیرپرنده در یک چشم برهم زدن به پایان رسید و حداقل ۷۵ درصد از گونه‌هایی که همراه دایناسورها روی زمین زندگی می‌کردند، نیز نابود شدند. در پی این رویداد که به «انقراض جمعی کرتاسه-پالئوژن» معروف است، زمین وارد عصر جدیدی شد. اکوسیستم‌ها دوباره احیا شدند، اما اشکال حیات ساکن در آن‌ها با گذشته تفاوت داشت.

بسیاری از گونه‌های نمادین قبل از انقراض کرتاسه-پالئوژن را فقط می‌توان در موزه‌ها دید. تیرانوسورس رکس، دایناسورهای سرده ولاسی‌رپترها و اژدهای بالدار سرده کتزلکوآتلوس از برخورد سیارک جان سالم به در نبردند و در اعماق تاریخ ماندند.

بیشتر خانواده‌های گیاهان گلدار قبل از برخورد سیارک قاتل دایناسورها ظاهر شده بودند

اگر در فضای بیرون قدم بزنید و گل‌های رز را بو کنید، در حضور تبارهای باستانی خواهید بود که در خاکستر انقراض کرتاسه-پالئوژن شکوفا شدند. اگرچه گونه‌های امروزی گل رز گونه‌هایی نیستند که زمانی در کنار تیرانوسورس رکس زندگی می‌کردند، تبار آن‌ها یعنی خانواده رزاسه ده‌ها میلیون سال قبل از برخورد سیارک ظاهر شد.

فسیل‌ها نشان می‌دهد بیشتر خانواده‌های گیاهان گلدار قبل از برخورد سیارک ظاهر شده بودند. به‌نوشته‌ی وب‌سایت کانورسیشن، اجداد ارکیده‌های تزئینی، خانواده‌های ماگنولیا و گل ساعتی، خانواده سیب‌زمینی و گندمیان، کاسنیان و نعناعیان همه در زمان دایناسورها وجود داشتند. درواقع، انقراض کرتاسه-پالئوژن ممکن است به تکامل انفجاری گیاهان گلدار و رسیدن آن‌ها به ۲۹۰ هزار گونه امروزی کمک کرده باشد.

مشخص نیست گیاهان گلدار چگونه موفق شدند از انقراض جمعی مذکور جان سالم به در ببرند. گیاهان گلدار که بسیار شکننده هستند، نمی‌توانند برای فرار از شرایط سخت پرواز کند یا بدوند. هستی آن‌ها به نور خورشید متکی است که در آن زمان کاهش پیدا کرده بود.

گل‌ها بسیار سرسخت هستند

مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۵ با تجزیه‌وتحلیل فسیل‌های ۲۵۷ سرده از گیاهان گلدار نشان داد که انقراض کرتاسه-پالئوژن تأثیر چشمگیری بر نرخ انقراض آن‌ها نداشت، اما تعمیم این نتایج به کل ۱۳ هزار سرده گیاهان گلدار دشوار است. گروهی از پژوهشگران دانشگاه مستقل ملی مکزیک روش جدیدی را برای حل این سردرگمی به کار بردند. نتایج پژوهش آن‌ها اخیر در مجله‌ی Biology Letters منتشر شد.

پژوهشگران درخت خانوادگی گیاهان گلدار را که در پژوهش‌های گذشته از جهش‌های توالی‌های دی‌ان‌ای ۳۳ هزار تا ۷۳ هزار گونه ترسیم شده بود، تجزیه‌وتحلیل کردند.

اگرچه درخت‌های خانوادگی که پژوهشگران تجزیه‌وتحلیل کردند، شامل گونه‌های منقرض‌شده نمی‌شد، شکل درخت‌های خانوادگی حاوی سرنخ‌هایی درمورد نحوه تغییر نرخ انقراض در طول زمان بود (میزان کاهش و افزایش شاخه‌ها در طول زمان).

مقاومت گیاهان گلدار دربرابر انقراض می‌تواند ناشی‌ از قدرت سازگاری آن‌ها و تکامل مکانیسم‌های جدید پراکنده کردن گرده و بذر باشد

پژوهشگران برای تعیین نرخ انقراض گیاهان گلدار از مدل ریاضی استفاده کردند. مدل آن‌ها تغییر نرخ انقراض در طول زمان را آشکار کرد. بنابراین، پژوهشگران موفق شدند دوره‌های زمانی را شناسایی کنند که نرخ انقراض در آن بالا بود. آن‌ها همچنین زمان‌های خاصی را شناسایی کردند که در آن تغییرات چشمگیری در ایجاد گونه‌های جدید اتفاق افتاده بود و همچنین زمان رخداد انقراض‌های جمعی را مشخص کردند.

طبق یافته‌های پژوهشگران، نرخ انقراض گیاهان گلدار در طول ۱۴۰ تا ۲۴۰ میلیون سال گذشته به میزان قابل‌توجهی ثابت بوده است.

درحالی‌که نمی‌توانیم شواهد فسیلی را نادیده بگیریم که نشان می‌دهند بسیاری از گونه‌های گیاهان گلدار در حوالی انقراض کرتاسه-پالئوژن ناپدید شدند، مطالعه جدید تأیید می‌کند خانواده‌ها و راسته‌هایی که گونه‌ها به آن تعلق داشتند، موفق شدند به حیات خود ادامه دهند.

مقاومت گیاهان گلدار دربرابر انقراض ممکن است ناشی‌از قدرت سازگاری آن‌ها، برای مثال تکامل مکانیسم‌های جدید گرده‌افشانی و پراکنده کردن بذر باشد. آن‌ها همچنین می‌تواند ژنوم خود را مضاعف کنند. این پدیده نسخه اضافه‌ای از هر ژن فراهم می‌کند که انتخاب می‌تواند روی آن عمل کند و موجب ایجاد اشکال جدید و افزایش تنوع می‌شود.

ششمین انقراض جمعی‌ای که درحال‌حاضر با آن مواجهیم، ممکن است روند مشابهی را طی کند. تعداد نگران‌کننده‌ای از گونه‌های گیاهان گلدار درمعرض خطر انقراض قرار دارند و نابودی آن‌ها احتمالاً منجر به پایان حیاتی خواهد شد که با آن آشنا هستیم؛ اما واقعیت این است که گیاهان گلدار شاید دوباره از میان چندین بازمانده شکوفا شوند و احتمالاً نسبت‌ به ما انسان‌ها بقای طولانی‌تری خواهند داشت.