ماجرای رفت‌وآمد غریبه‌ها در تهران، ندارها در چال‌ میدان؛ پولدارها در کوچه غریبون

نامگذاری کوچه غریبان در دل بازار بزرگ تهران و انتهای بازار آهنگران حکایتی خواندنی دارد. ماجرا به زمانی مربوط می‌شود که این کوچه مملو از خانه‌های مسکونی بود و مسافران در همین خانه‌ها اسکان موقت پیدا می‌کردند.

حکایت نامگذاری کوچه غریبان به عبور و مرور غریبه‌ها در این کوچه قدیمی مربوط می‌شود. نصرالله حدادی، تهران‌شناس، در این‌باره می‌گوید: «در روزگار قدیم، افرادی که از شهرهای مختلف برای انجام‌ کاری به تهران می‌آمدند به دو دسته تقسیم می‌شدند.

دسته اول بی‌بضاعت‌هایی بودند که توان پرداخت هزینه مهمان‌پذیرها را نداشتند. این افراد به‌طور مستقیم راهی چال میدان می‌شدند تا در چاله‌های بزرگ این محله شب را به صبح برسانند. دسته دوم که دست‌شان به دهانشان می‌رسید و از پس هزینه اقامت موقت در پایتخت بر می‌آمدند به کوچه غریبان می‌رفتند.»

خانه‌های قدیمی و کاهگلی کوچه غریبان تا اواخر دوره قاجار و دوره پهلوی اول سکونتگاه موقت مسافران شهرستانی بود و به همین دلیل آدم‌های غریبه مدام در این محدوده رفت‌وآمد می‌کردند.

به همین دلیل این کوچه را که در دل بازار بزرگ تهران واقع شده به نام غریبه‌ها زدند و نام غریبان را برایش انتخاب کردند. حدادی می‌گوید: «غریبه‌ها و اهالی کوچه غریبان زندگی مسالمت‌آمیزی با هم داشتند.

مسافرانی که در این کوچه اسکان موقت پیدا می‌کردند از طبقه نسبتاً مرفه و برخی از آنها از تاجرانی بودند که برای رتق و فتق امورشان به بازار تهران رفت‌وآمد داشتند. به همین خاطر اهالی کوچه رفتار محترمانه‌ای با آنها داشتند و شاید به همین دلیل در برابر نامگذاری کوچه غریبان مقاومت نکردند.»

کوچه غریبان با گذشت زمان تغییر ماهیت داد و به یک مکان صرفاً تجاری تبدیل شد. این کوچه هم اکنون راسته فروش کیف و کمربندهای چرمی است و به نام شهید دستجردی مزین شده است.

«زورخانه هنر» یکی از نخستین زورخانه‌های تهران که سال‌هاست متروکه مانده در کوچه غریبان واقع شده و تابلوی قدیمی و خاک‌خورده‌ای که سر در آن نصب شده به سال ۱۳۰۰ است.

در آن سال‌ها زورخانه‌ها زیر نظر سازمان ورزش اداره می‌شدند و به همین خاطر روی سردر این زورخانه نام سازمان ورزش ایران حک شده اما قدیمی‌ها با نام و هویت زورخانه هنر خاطرات زیادی دارند.

منبع: همشهری