معماری چشمنواز یک مقبره خانوادگی؛ اینجا تاریخ خاک می‌خورد
در ضلع جنوبی میدان غار، از چهارراه مولوی تا انتهای خیابان مصطفی خمینی، نمایی با گنبدی فیروزه‌ای جلوه می‌کند که هویت و تاریخ این محله را یدک می‌کشد. گنبدی فیروزه‌ای بربقعه‌ای که یک مقبره موروثی است.
سرقبرآقا مکانی معروف در جغرافیای تاریخی تهران است. محلی که در حدود سال ۱۲۷۲ با مرگ امام‌جمعه تهران و به دستور ناصرالدین‌شاه ساخته شد تا در میان عوام ثابت کند او تا چه اندازه به علما و روحانیون ارادت دارد.
سرقبرآقا بنایی قدیمی در قلب تهران امروز است که سال‌هاست درهایش به روی رهگذران بسته است. بقعه ای که مردم کوچه و بازار به‌واسطه گنبد فیروزه‌ای و عنوان آقایی که با خود همراه دارد آن را به‌اشتباه به امامان منسوب کرده و برای حاجت‌روایی بر ضریح آن دخیل می‌بستند.
نگهداری از این بقعه هزینه داشت، در نتیجه ناصرالدین‌شاه حدود هزار و ۸۵۰ هکتار زمین زراعی در مناطق حسین‌آباد و فتح‌آباد ساوه را وقف نگهداری از این بقعه کرد تا مخارج آن از این طریق تأمین شود.
بقعه سرقبرآقا جدا از قبوری که در خود جای داده است و بسیاری از آن‌ها از شخصیت‌های تاریخی بوده‌اند، از منظر معماری جایگاه ویژه‌ای در میان بناهای تاریخی برجای‌مانده از تهران قدیم دارد و آن را می‌توان یکی از جاذبه‌های تاریخی و گردشگری منتهی به دروازه غار دانست. بنایی که به فراموشی سپرده شده است و در گذر تاریخ خاک می‌خورد.
ازآنجا که دروازه جنوبی تهران یعنی دروازه غار محل رفت‌وآمد بازاریان و تجار و بازرگانان بود، در اطراف دروازه و محله‌های اطرافش کاروانسراهای زیادی ساخته شده بود که شترداران و قاطرچیان آنجا اتراق می‌کردند. این وضعیت به محله‌های اطراف این دروازه همچون محدوده بقعه سرقبرآقا نیز سرایت کرده بود؛ محدوده‌ای ناامن و کثیف که مردمانی از محله‌ها و شهرهای مختلف در آنجا رفت‌وآمد می‌کردند.
این بقعه همانند اکثر بناهای قاجاری دارای چهار ایوان است. آینه‌کاری، گچبری، گچکاری و رنگ‌آمیزی زمینه‌ای که در آن به‌کار گرفته شده است در کنار تزیینات و کاشیکاری های نفیس، باعث شده تا جزو بناهای فاخر دوره قاجاریه محسوب شود. از آنجا که درهای این بقعه سال ها بسته بوده است و به‌عنوان مقبره خانوادگی معروف بود، در نتیجه معماری و جذابیت‌های آن از چشم‌ها دورمانده است.
بقعه از چهار ایوان شمالی، جنوبی، شرقی و غربی تشکیل شده است. ایوان شمالی دارای تزیینات آینه‌کاری، گچبری و اشکال هندسی است. ستون‌های ایوان شرقی در قسمت پایه ستون از جنس سنگ مرمر است که با نقوش ظریف گل‌وبته حجاری شده‌اند و ضریح چوبی مشبک روی آرامگاه قرار دارد. بنای تاریخی سرقبرآقا ۲۸ مرداد سال ۱۳۵۱ با شماره ۹۲۷ ثبت ملی شده است.
منبع: همشهری
