زبان، مذهب و تمدن قوم مادها + نابودی پادشاهی مادها

سرزمین مادها به دو قسمت تقسیم شده بود، در آغاز ماد بزرگ نواحی مرکزی و غربی ایران تا حدود کردستان و کوههای زاگرس را در برداشت. در قسمت دوم ماد کوچک آذربایجان را در برداشت همچنین نام قوم ماد و کشور ایشان مکرر در کتیبه های آشوری آمده است.

حاکمان  این قوم در اوایل کار دست نشانده ی دولت بزرگ آشور بودند و به پادشاهان آن باج می دادند. پایتخت  این قوم در گذشته هگمتانه نام داشت که بعدها به اکباتان تغییر نام داد .

قوم مادها در کوه هایی که به عنوان جایگاه خود در ایران انتخاب کرده بودند مس ، آهن ، سرب ، سیم و زر، سنگ مرمر و سنگهای گرانبها بدست می آوردند و چون زندگی ساده ای داشتند به کشاورزی بر دشت ها و دامنه تپه‌های منزل گاه  خود مشغول بودند. 

شاهان قوم ماد

دیاکو : بنیانگذار حکومت مادها دیاکو بود که هگمتانه را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد. وی در آغاز مردی دهقان بود و چون رفتار و کرداری نیک داشت و به عدالت در میان مردمان رفتار می کرد ، مردم او را به پادشاهی برگزیدند. وی همدان را به پایتختی خود اختیار کرد و در آن بر روی تپه ی هفت قلعه ی تو در تو ساخت و هر یک را به رنگ مخصوصی درآورد.

دیاکو پنجاه سال بر قوم خود حکومت کرد و در این مدت به متحد ساختن طایفه ها پراکنده ی مادی پرداخت همچنین آشوری ها بر ایران تسلط داشتند و از اتحاد اقوام ایرانی ناراضی بودند ، سپس دیاکو را از حکومت برداشتند و او را به شام تبعید کردند و مدت سلطنت او ۵۳ سال بود.(۷۰۸ تا۶۵۵ قبل از میلاد).

فرورتیش: دومین پادشاه ماد که به مدت ۲۲ سال حکومت کرد و با آنکه سرنوشت اسارت پدرش را دیده بود اما راه او را ادامه داد و با آشوریان جنگید اما شکست خورد . او قوم مادها را متحد کرد و از آن ها کشوری مستقل ساخت.

هووخشتره: سومین و قدرتمندترین  پادشاه مادها و اولین پادشاه در دوران باستان  بود . این پادشاه ۴۰ سال حکومت کرد و یک سلطنت سراسری را در ایران به وجود آورد . ایران را به یک قدرت مهم جهانی رساند به طوری که می توانیم او را بنیانگذار واقعی دولت ماد و معمار امپراتوری ایرانیان باستان نام گذاری کنیم. 

ایشتوویگو: آخرین پادشاه ماد که از سال  ۵۸۵ تا ۵۵۰ قبل از میلاد فرمانروایی کرد. پس از سقوط هگمتانه استقلال ماد از بین رفت.

زبان مادها

از پادشاهان ماد تاکنون هیچ گونه نوشته و کتیبه ای یافت نشده است ولی آنچه محققان می گویند این است که زبان مادی زبان شمال ایران بوده و با زبان ایرانیان دوره ی بعد که پارسی باستان یا زبان جنوب ایران باشد ، تفاوت زیادی نداشته است. 

زبان مادها که بخش بزرگی از ایران را تا حدود خراسان را در دست داشته اند با زبان پارسی هخامنشی تفاوتی زیادی داشته و هر موقع داریوش و دیگر پادشاهان هخامنشی در کتیبه های خود که آن ها را به سه زبان پارسی باستان ، آشوری و عیلامی می نوشتند زبان مادی را هم اضافه می کردند تا بخش بزرگی از کشور ایران از فهم آن نوشته ها با خبر باشد و اختلافی که در میان زبان مادی و پارسی بوده فقط اختلاف لهجه است.

جنگ‌ آشور و ماد

مجموعه لشکرکشی‌های آشور به سرزمین ماد در قرن هشتم پیش از میلاد بود که نتوانست قدرت مادها را بشکند و بیشتر حملات غارتگرانه بود. دولت ماننا از گذشته جزیی از سازمان‌های حکومتی لولوبیان - گوتیان بودند و دولت ماننا در قرن هفتم قبل میلاد جزیی از دولت بزرگ ماد به شمار می‌رفت.

آخرین لشکرکشی آشور به مادها در سال ۷۰۲ پیش از میلاد بود که خطر حمله از غرب به‌وسیله دولت زورمند آشور، نیاز به تشکیل یک دولت متمرکز را برای مادها که جدیدترین مهاجران به زاگرس بوده‌اند وجود آورد.

دین قوم مادها 

از دین مادها نیز اطلاع درستی در دست نیست ولی از تصویر برجسته‌ای که در «قیزقاپان» از دوره ماد یافت شده است نشان دهنده این می باشد که پادشاه و روحانی در دو طرف مشعل آتش‌ هستند که نشان می دهد که مادها هم میتراپرست بوده‌اند و اگر گفته تاریخ نویسان درست باشد مادهای زرتشت از کنار دریاچه «چیچست» برخاسته اند و این قوم نیز به دو نیروی اهورامزدا و اهریمن عقیده داشتند.

در زمان مادها یا بسیار پیش از آن ها زردشت از میان ایرانیان برخاست و به دین و آئین کهنی که از زمان‌های پیش میان این قوم معمول بود انتقاد کرد و راه و روشی نو در پرستش خداوند بنیاد کرد . این دین خاص ایرانیان بود و تا بعد اسلام در سراسر ایران رواج پیدا کرد .

تمدن قوم مادها

تمدن ماد در زیر بنای شهرنشینی نقش پر رنگی داشت. اینکه پارسی ها ، به جای لوح گلی از کاغذ پوستی و قلم برای نوشتن استفاده می کردند و در ساختن ساختمان ها ستون های فراوان به کار می بردند همه این ها را مدیون مادها بودند همچنین بسیاری از قوانین اخلاقی پارسی ها و مذهبشان هم تقلیدی از قوم مادها بود. معماری دوره مادها بعدها زمینه ساز این شد بناهای درخشانی مانند تخت جمشید ساخته شدند.

نابودی پادشاهی مادها

با شکستی که کوروش بزرگ بر ایشتوویگو واپسین پادشاه ماد وارد ساخت شاهنشاهی ماد منحل شد. شاهنشاهی بزرگ ماد دورانی طولانی (۷۲۸-۵۵۰ پ.م.) را داشت و جای خود را به شاهنشاهی هخامنشی سپرد، که چیزی جز تداوم دولت و تمدن ماد با همان اقوام نبود.

« جاذبه های گردشگری به جا مانده از قوم مادها »

_ گنجینه سقز

_ مقابر صخره‌ای

_ کاخ دیاکو در هگمتانه

_ شیر سنگی همدان

پوشش مادها

لباس ساکنان ماد شرقی پیراهنی گشاد با آستین‌های بلند و شلواری گشاد و چین دار یا روپوش کوتاه از پارچهٔ رنگارنگ از پشم بود. در انتهای هزارهٔ دوم پیش از میلاد ، ایرانیان مهاجر که در اوراسیا، جایی که آب و هوای متغیری داشت و زندگی به‌ ویژه در جنگ‌ها به استفاده از اسب وابسته بود، لباسی با خود به درون ایران آوردند که این لباس شامل کلاهی بلند، نیم‌تنه و شلوار چرمی تنگ و چسبان، بالاپوشی آستین‌بلند و چکمه بود. 

ایرانی‌ها پیراهن چین‌دار را پذیرفتند و آن را تغییراتی  دادند مانند سربند و کلاه شیاردار بلندی اضافه کردند و از این رو گاهی اوقات پژوهشگران این سبک را «جامهٔ پارسی» یا لباس برگرفته از آسیای میانه را «جامهٔ مادی» می‌نامند . 

منبع: بیتوته