قدیمی‌ترین آثار هنری تاریخ جهان
شواهد باستان‌شناسی نشان می‌دهد نمادگرایی در هنر، که زمانی به عنوان مفهومی شناخته می‌شد که فقط انسان امروزی قادر به درک آن است، توسط انسان‌تباران پیشین به کار گرفته می‌شد.
اینکه مفهوم هنر چیست و چطور می‌توان آن را توصیف کرد، همواره مورد بحث و مناقشه بوده است و این مسئله درباره هنر ماقبل تاریخ نیز صادق است. با این حال در ادامه نگاهی داریم به برخی مدعیان عنوان قدیمی‌ترین آثار هنری تاریخ جهان که بسیاری از آنها توسط انسان‌هایی که از نظر آناتومی، انسان مدرن شناخته می‌شوند، خلق شده‌اند. این آثار اکنون به عنوان میراث فرهنگی و تاریخی شناخته می‌شوند و پیشینه و جایگاه تاریخی آنها، وجهی غالب‌تر از ارزش‌های هنری است.
غارنگاره‌های میان‌سنگی
وقتی صحبت از هنر ماقبل‌تاریخ به میان می‌آید، بیشتر مردم به غارنگاره‌ها مانند نقاشی‌های موجود در غار «شووه» در نزدیکی منطقه «آوینیون» واقع در فرانسه یا غارهای «لاسکو» در نزدیکی «بوردو» فکر می‌کنند، اما این‌ها نمونه‌های نسبتاً جدید و پیچیده‌ای از هنر ماقبل تاریخ هستند. به عنوان مثال، بیشتر نقاشی‌های غار «شووه» توسط انسان‌های مدرن اولیه بین ۲۸۰۰۰ تا ۳۷۰۰۰ سال پیش خلق شده‌اند، این در حالی است که گمان می‌رود نقاشی‌های غار «لاسکو» حدود ۱۷۰۰۰ سال پیش خلق شده باشند.
استخوان‌های حکاکی‌شده میان‌سنگی
اروپا به خاطر هنر ماقبل‌تاریخ خود مشهور است و برای مدتی، باستان‌شناسان فکر می‌کردند که ممکن است هنر نمایشی از آنجا سرچشمه گرفته باشد. مجسمه‌های ساخته‌شده از استخوان‌های حیوانات، که تراشیدن آنها آسان‌تر از سنگ و عمر آنها طولانی‌تر از چوب است، در فرانسه، اسپانیا و آلمان کشف شده‌اند. عکس بالا تصویری از مجسمه‌ای است که در فرانسه کشف شده است و قدمت آن به حدود ۲۵۰۰۰ سال پیش می‌رسد.
مجسمه‌های «ونوس»
کلمه «ونوس»، الهه یونانی عشق برای بیش از ۲۰۰ مجسمه زنانه ماقبل تاریخ استفاده می‌شود که بیشتر آنها با حکاکی سنگ نرم و استخوان ساخته شده‌اند و در نقاط مختلف اروپا کشف شده‌اند. بیشتر این مجسمه‌ها به دوره موسوم به «Gravettian» تعلق دارند که همزمان با سکونت انسان‌های خردمند در فاصله ۲۶۰۰۰ تا ۲۱۰۰۰ سال قبل در اروپاست. با این حال ممکن است قدمت قدیمی‌ترین این مجسمه‌ها که در آلمان کشف شده است، به بیش از ۳۵۰۰۰ سال برسد. یکی از مشهورترین این مجسمه‌ها که «ونوس ویلندورف» نام دارد، با تراشیدن سنگ حدود ۳۰ هزار سال پیش خلق شده است.
خوک اندونزی
گمان می‌رود تصویری از یک خوک که روی صخره‌ای در جزیره «سولاوسی» واقع در اندونزی نقش بسته است به حوالی ۴۵هزار و ۵۰۰ سال قبل تعلق داشته باشد و ممکن است قدیمی‌ترین هنر تجسمی باشد که تاکنون کشف شده است. محققان معتقدند اندونزی ماقبل‌تاریخ منطقه مهمی برای هنر سنگ‌نگاری بوده است و آثار قدیمی همچون تصویر این خوک مانند این ایده را به چالش می‌کشد که سنت هنر سنگ‌نگاری از اروپا شروع شده و از آنجا گسترش یافته است.
حکاکی‌های روی دیوار نئاندرتال‌ها
نمونه‌های قدیمی از آثار هنری وجود دارد که توسط انسان‌های مدرن اولیه خلق شده است و باستان‌شناسان برای مدت طولانی گمان می‌گردند که این آثار توسط «انسان‌های خردمند» خلق شده‌اند. با این حال تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که «نئاندرتال‌ها» نیز آثار هنری خلق می‌کردند. حکاکی‌های روی دیواری در فرانسه، حدود ۷۵۰۰۰ سال، یعنی هزاران سال قبل از ورود «انسان خردمند» به اروپا خلق شده‌اند.
حکاکی روی استخوان نئاندرتالی
«نئاندرتال‌ها» استخوان‌ها را نیز می‌تراشیدند و باستان‌شناسان معتقدند که «نئاندرتال‌ها» روی چوب نیز کَنده‌کاری ایجاد می‌کردند که بر اثر گذر زمان اثری از آنها باقی نمانده است. تصویر بالا تکه‌ای از استخوان تراشیده‌شده یک گوزن غول‌پیکر را نشان می‌دهد که در غاری واقع در آلمان کشف شده است. باستان‌شناسان معتقدند «نئاندرتال»ها حدود ۵۱۰۰۰ سال پیش، یعنی مدت‌ها قبل از ورود «انسان خردمند» به این منقطه، این تکه استخوان را تراشیده‌اند. از این تکه استخوان به عنوان یکی از قدیمی‌ترین حکاکی‌های نمادگرایانه‌ای که تاکنون کشف شده است، یاد می‌شود.
«هشتگ» از آفریقای جنوبی
این تکه سنگ که در «غار بلومبوس» واقع در آفریقای جنوبی کشف شده است، حکاکی‌هایی از خطوط موربی را نشان می‌دهد که شباهت زیادی به علامت «هشتگ» امروزی دارد. گمان می‌رود قدمت این تکه سنگ حکاکی‌شده به حدود ۷۳۰۰۰ سال قبل بازمی‌گردد و باستان‌شناسان معتقدند احتمالا «انسان خردمند» این تکه سنگ را حکاکی کرده است.
آویزهایی از جنس چنگال عقاب
آویزهایی از جنس چنگال عقاب را که در یک پناهگاه صخره‌ای واقع در کرواسی کشف شده‌اند، «نئاندرتال»هایی جمع‌آوری کرده‌اند که احتمالا آنها را در حدود ۱۳۰هزار سال قبل به مُهره تبدیل کرده‌اند. این آثار هنری حدود یک قرن قبل کشف شده‌اند، اما قدمت آنها اخیرا مشخص شده است.
اشیاء چوبی به‌جای‌مانده از انسان‌تباران
تراشیدن چوب، کار آسانی است، اما این نوع اشیاء معمولا در صورت قرار گرفتن در معرض هوا می‌پوسند و به سرعت تجزیه می‌شوند. بنابراین جای تعجب نیست که بسیاری از اشیاء چوبی که «نئاندرتال»ها و حتی انسان‌تباران اولیه خلق کرده‌اند، به طور کامل از بین رفته باشند و به همین دلیل باستان‌شناسان اثری از آنها پیدا نکرده‌اند. با این حال، بقایای یک سازه چوبی ۴۷۶هزار ساله که در زامبیا کشف شده، در گِل حفظ شده است و به‌کارگیری ماهرانه از چوب توسط انسان‌تباران و ساخت آثار هنری را به نمایش می‌گذارد.
رد دست‌هایی در تبت
قدمت رد دست فسیل‌شده کودکان که در حوالی یک چشمه آب‌گرم در تبت کشف شده، ممکن است به حوالی ۲۰۰هزار سال قبل بازگردد و ممکن است رد این دست‌ها، از جمله قدیمی‌ترین آثار هنری باشند که تاکنون کشف شده‌اند. رد این دست‌ها در سنگ «تراورتن» نزدیک چشمه آب‌گرم که در زمان مرطوب بودن نرم است و پس از خشک شدن سفت می‌شود، ایجاد شده است. با این حال، باستان‌شناسان هنوز بر سر این موضوع که آیا این رد دست‌ها اثر هنری محسوب می‌شوند یا خیر و اینکه آیا قدمت آنها تا این حد زیاد است، هنوز با یکدیگر به توافق نرسیده‌اند.
صدف زیگزاگی
این الگوهای زیگزاگی که روی صدفی کشف‌شده در اندونزی ایجاد شده‌اند، گمان می‌رود که حدود ۵۴۰ هزار سال پیش توسط «انسان راست‌قامت» خلق شده باشد. هدف از خلق این الگوها مشخص نیست، اما باستان‌شناسان این نکته را خاطرنشان کرده‌اند که الگوهای مشابهی امروزه خلق می‌شوند.
حفره‌های صخره‌ای
حفره‌های صخره‌ای ماقبل‌تاریخ تقریبا در تمام قاره‌ها کشف شده و توسط تمدن‌های مختلفی در طول زمان ایجاد شده‌اند. مشخص نیست این حفره‌ها نشان‌دهنده چه چیزی هستند، اما باستان‌شناسان معتقدند قدیمی‌ترین این حفره‌ها ممکن است به ۱.۷ میلیون سال قبل تعلق داشته باشند.
کُره‌های سنگی
این کُره‌های سنگی که در ابعاد توپ بیسبال و از جنس سنگ نرم ساخته شده‌اند، در محوطه‌های ابزارسازی واقع در آفریقا، آسیا و اروپا کشف شده‌اند. قدمت قدیمی‌ترین آنها به حدود ۲ میلیون سال قبل می‌رسد، اما مشخص نیست هدف از ساخت آنها چه بوده است. بر اساس یک نتایج تحقیقی که اخیرا انجام شده است، پس از تجزیه و تحلیل این سنگ‌های کروی در حوزه ریاضیات، مشخص شد که نشانه‌هایی از تحمیل «تقارن» کروی‌شکل روی این توپ‌های تقریباً گرد سنگی وجود دارد. محققان از کلمه «هنر» برای این سنگ‌ها استفاده نکرده‌اند، اما اشاره کرده‌اند که این تقارن در برخی از تبرهای دستی باستانی نیز دیده می‌شود.
منبع: ایسنا
