در «ظرف غذای» مردمان عصر حجر چه چیزهایی پیدا شد؟

فرادید| مطالعه‌ی بقایای مواد غذایی سوخته در ظروف سرامیکی ماقبل تاریخ که در سکونتگاه نوسنگی اُولدِنبورگ، شلزویگ-هولشتاین یافت شد، نشان داد وعده‌های غذایی آن دوران شامل غلات و گیاهان وحشی متنوع و لبنیات و یک پوره‌ی غلیظ می‌شود. میکروسکوپ الکترونی پویشی و تجزیه و تحلیل شیمیایی خرده‌های مواد غذایی بجامانده در کاسه‌ها، نشان داد آن‌ها حاوی بقایای دانه‌های خشخاش، جو و دانه‌های نشاسته‌ای غازپای سفید وحشی هستند. همین اجزاء در نمونه‌های خاک سایت نیز شناسایی شده است. 

به گزارش فرادید، اولدنبورگ یک سکونتگاه نوسنگی میانه بود که در آن، گروه‌های فانِل بیکِر، نخستین کشاورزان شمال اروپا، بین سال‌های ۳۲۷۰ تا ۲۹۲۰ قبل از میلاد می‌زیستند. این سکونتگاه یکی از قدیمی‌ترین روستاهای شِلزویگ-هولشتاین است. در روزهای اوج این روستا، حدود ۴۰ خانه در آن وجود داشت که نمونه مهمی از چگونگی تکامل مزارع انفرادی به جوامع کوچک کشاورزی است. 

از تجزیه و تحلیل ایزوتوپ‌های پایدار و تجزیه و تحلیل خاک معلوم شد که کشاورزان اولدنبورگ کدام گیاهان و دام‌ها را پرورش می‌دادند، کدام حیوانات را شکار می‌کردند و چه گیاهانی را جستجو می‌کردند، اما در مورد شیوه‌های پخت و پز، نحوه ترکیب مواد و آماده‌سازی غذاهایشان اطلاعات زیادی وجود نداشت.

اتجزیه و تحلیل چربی‌های جذب‌شده در سرامیک تا حدودی پخت و پز محصولات حیوانی را روشن کرده بودند، اما پیشرفت‌های جدید در بررسی با میکروسکوپ و تجزیه و تحلیل شیمیایی بقایای غذاها اکنون امکان کاوش مواد گیاهی پخته‌شده را به طور کامل فراهم کرده است. 

تصویر بزرگنمایی شده از جدارۀ درونی یک ظرف سفالی

یافته‌های جدید نشان می‌دهند که غلات در واقع نقش مهمی در رژیم غذایی آن‌ها داشتند و گیاهان وحشی، طیف غذایی نخستین کشاورزان شمال را غنی می‌کردند. جو در زمان شیری شدنش برداشت می‌شد و به روشی مشابه گندک آلمانی سبز که به‌طور سنتی در بادن-وورتمبرگ تولید می‌شد، تهیه می‌شد. جو در حالت جوانه‌زده پردازش میشد که به پوره طعم شیرین میداد. بنابراین غذا در عصر نوسنگی به هیچ وجه بی‌مزه نبود، بلکه مزه‌های متنوع داشت. مردم حس چشایی بسیار متفاوتی داشتند و به طعم خوب اهمیت زیادی می‌دادند. 

تاکنون تجزیه و تحلیل شیمیایی سفال‌ها نشان داده است که این ظروف حاوی لبنیات بوده‌اند. اکنون نگاه به خرده‌های سوخته درون قابلمه نشان می‌دهد که غلات و محصولات لبنی احتمالاً برای استفاده روزمره در همان ظروف به پوره تبدیل می‌شدند و رژیم غذایی متعادل مردم آن دوران بودند. دکتر لوسی کوبیاک مارتِنز، نخستین نویسنده این مقاله تاکید می‌کند: «چربی‌های حیوانی در سرامیک جذب شدند و نشانی از خود بجای گذاشتند، اما اجزای گیاهی را فقط در خرده‌های سوخته‌ی غذا می‌توان تشخیص داد.»

این موضوع نشان‌دهنده اهمیت رویکرد چندروشی برای بازسازی دستورالعمل‌های غذایی نوسنگی تهیه‌شده از مواد مختلف است. این اکتشافات درک ما را از فرآیند طولانی و پیچیده تبدیل گیاهان به وعده‌های غذایی، در طول دوره‌ای پس از باب شدن شیوه کشاورزی و گیاهان کشت‌شده در شمال مرکزی اروپا، بالا می‌برد.

مترجم: زهرا ذوالقدر