(عکس) سفر به تهران قدیم؛ اولین خیابان یکطرفه در خیابان‌های سنگفرش طهران

«ممنوعیت تردد» نخستین بار در زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار با منع ورود چهارپایان باربر به محوطه میدان «ارگ» به اجرا درآمد. دلیل اجرای این طرح نیز آن بود که پس از ساخت میدان توپخانه در ارگ سلطنتی، حوضچه‌ای در وسط میدان بنا، اطراف آن سنگ‌فرش و مسیر کالسکه‌رو ایجاد شد.

پس از ساخت میدان توپخانه در ارگ سلطنتی، حوضچه‌ای در وسط میدان بنا، اطراف آن سنگ‌فرش و مسیر کالسکه‌رو ایجاد شد. مابقی میدان را هم به فضای سبز اختصاص دادند. عبور و مرور مال‌ها در همین قسمت بود که دردسرساز و باعث به وجود آمدن "طرح ممنوعیت ورود مال‌ها به میدان ارگ" شد به این صورت که اطراف باغچه با ستون‌های سنگی و نرده‌های چوبی محصور و از عبور و مرور چهارپایان در این میدان جلوگیری شد.

این تحولات نخستین تمهیدات ترددی و ترافیکی برای عبور و مرور در تهران به شمار می‌رود. عبور و مرور کالسکه در خیابان‌های آن زمان تهران نیاز به زیرساخت داشت و به همین دلیل دستور سنگفرش خیابان‌ها را می‌دهند. سیروس سعدوندیان در کتاب «اولین‌های تهران» نوشته است: «در سال ۱۲۶۷ هجری قمری برای اولین بار خیابان‌های تهران سنگفرش شدند.

این امر از کوچه‌های «ارگ» شروع شد. علت آن هم هموار شدن کالسکه‌سواری بود. چون در این اوقات قرار شده است که روز به روز کالسکه‌ها در شهر تهران زیاد بشود و باید راه عبور کالسکه هموار و خوب باشد لذا قرار شده که کوچه‌های ارگ پادشاهی را کلاً سنگفرش نمایند؛ طوری که هم عبور اسب و کالسکه آسان شود و هم پیاده به استراحت بگذرد. وسط کوچه‌ها را به جهت عبور کالسکه گودفرش می‌کنند و دو طرف کوچه‌ها را به جهت عبور پیادگان مانند سکو قدری بالا آورده با سنگ‌های بزرگ مرتفع فرش می‌نمایند و این روزها مشغول ساختن این کوچه‌ها هستند.»

خواندن این چند سطر هم جالب است: «حسب‌الحکم امنای دولت علیه، مقرب‌الخاقان «معیرالممالک» کارخانه کالسکه‌سازی در قورخانه مبارک به راه انداخته‌اند، به طوری که هر قدر کالسکه بخواهند ساخته و پرداخته می‌شود و به هر قسم و طرح هر کس بخواهد ممکن است و این مخصوص امنا و اعیان دولت علیه نیست بلکه هر کس از تجار و کسبه و غیره که بخواهد، اذن از دولت علیه حاصل است که به کارخانه مزبور رجوع نماید و به هر طرح و قسمی که بخواهد به زودی از برای او ساخته می‌شود.»

در خرداد سال ۱۳۰۸ و در زمان صدارت کریم‌خان بوذرجمهری بر شهرداری تهران، واگن‌های اسبی، به منظور تسطیح خیابان‌های شهر و امکان حرکت راحت‌تر اتومبیل‌ها، برچیده شدند و ریل‌های آنها نیز زیر آسفالت جدید خیابان‌ها، دفن شدند.

این اتفاق با ورود تعداد زیادی اتومبیل‌ جدید به شهر تهران روی داد. پس از آن که همچنان روند واردات خودرو ادامه یافت و شهر پر شد از خودروهای شخصی ساخت کارخانه‌های خارج از کشور و لزوم تاسیس مراکزی که بر تردد اتومبیل‌ها نظارت داشته باشند، روز به روز بیشتر احساس شد.

در همین سال‌ها بود که برای اولین‌بار شهرداری تهران طی حکمی اعلام کرد که به منظور حمل‌ونقل آسان اتومبیل‌ها، مسیر رفت و برگشت به شمیران، یک طرفه شده است. اتومبیل‌هایی که قصد عزیمت به شمیران را دارند، باید از خیابان لاله‌زار به عنوان خیابان یکطرفه برای رفتن به شمیران طی طریق کنند و هنگام برگشت از خیابان علاءالدوله (فردوسی فعلی) استفاده کنند.

منبع: همشهری