(عکس) سفر به تهران قدیم؛ تعزیه‌خوان سنگلج، کارگردان معروف بریتانیا را متحیر کرد
تعزیه‌خوانان بزرگ و معروف را اغلب با نام میرزا، شیخ، ملا و معین‌البکا می‌شناختند. حمیدرضا معدن‌کن، کارگردان تئاتر، بازیگر و تعزیه‌خوان، درباره تعزیه‌خوان‌های بزرگ تهران می‌گوید: «استادان تعزیه و خوانندگان ماهر تعزیه منحصر به تهران نبودند و بسیاری از تعزیه‌خوان‌های معروف تکیه دولت از تعزیه‌خوان‌های معروفی بودند که از شهرها و روستاهای دیگر عازم تهران شده بودند و یا به دعوت شاه، اشراف و اعیان به پایتخت آمدند. بااین‌حال تهران تعزیه‌خوان بزرگ و معروف کم نداشت.»
تهران تعزیه‌خوانان بزرگی به خود دیده است. از سنگلج تا ری، از تجریش تا روستای سنگان، محله به محله میرزاها و معین‌البکاهای معروفی زندگی می‌کردند که سال‌ها تعزیه‌خوان تکیه دولت و تکیه‌های دیگر این شهر بوده‌اند.
تعزیه‌خوانان بزرگ و معروف را اغلب با نام میرزا، شیخ، ملا و معین‌البکا می‌شناختند. حمیدرضا معدن‌کن، کارگردان تئاتر، بازیگر و تعزیه‌خوان، درباره تعزیه‌خوان‌های بزرگ تهران می‌گوید: «استادان تعزیه و خوانندگان ماهر تعزیه منحصر به تهران نبودند و بسیاری از تعزیه‌خوان‌های معروف تکیه دولت از تعزیه‌خوان‌های معروفی بودند که از شهرها و روستاهای دیگر عازم تهران شده بودند و یا به دعوت شاه، اشراف و اعیان به پایتخت آمدند. بااین‌حال تهران تعزیه‌خوان بزرگ و معروف کم نداشت.»
معدن‌کن که تعزیه‌خوانی در خانواده‌اش موروثی است شهریور سال ۱۳۹۹ در تئاتر معروف «عمو هاشم» به کارگردانی داوود فتحعلی‌بیگی حضور داشت. اومی گوید: «اتفاقاً در این نمایش که حول محور زندگی تعزیه‌خوان بزرگ محله سنگلج، هاشم فیاض، اجرا شد نقش عمو هاشم را بر عهده داشتم. نقش مردی که مادرش او را نذر تعزیه کرده بود و تعزیه‌خوانی را از ۵سالگی در تکیه دولت با بچه‌خوانی شروع کرد. محمدلی فیاض که به محمدهاشم فیاض معروف بود در کنار «میرغم»، فرزند تعزیه‌خوان معروف «میرعزا»، که از نسخه‌نویسان معروف تکیه دولت بود تعزیه‌خوانی را فراگرفت. او تنها بازمانده تعزیه‌خوانان تکیه دولت بود که نه‌تنها در تعزیه‌گردانی و تعزیه‌خوانی مهارت داشت، بلکه به‌عنوان بزرگ‌ترین اسباب‌دار و جامه‌دار تعزیه هم به شمار می‌آمد. در سال ۱۳۷۰ مجالس تعزیه «حربن‌یزید ریاحی» و «امام رضا (ع)» به معین‌البکایی و تعزیه‌خوانی او در فستیوال آوینیون فرانسه اجرا شد که مورد تحسین «پیتر بروک» کارگردان نوآور تئاتر و سینمای بریتانیا قرار گرفت و بروک از اجرای او شگفت‌زده شد.»
هاشم فیاض، تعزیه خوان معروف تهران
معدن‌کن در ادامه می‌گوید: «عموهاشم از نسل تعزیه‌خوان‌هایی بود که مردم برایشان احترام و ارزش خاصی قائل بودند. پدرم علی معدن‌کن که از تعزیه‌خوانان باسابقه است، می‌گوید: «احمد گیوه‌کش یا همان احمدبلبل از تعزیه‌خوانان بنامی بود که در میان مردم طرفداران زیادی داشت. افراد زیادی بانی اجرای تعزیه‌های او می‌شدند. سال ۱۳۸۵ وقتی به دیار حق شتافت در حدود ۸ بانی دیگر تعزیه برگزار نکردند. یعنی تنها به خاطر وجود احمدبلبل تعزیه برگزار می‌شد؛ این یعنی تعزیه‌خوان‌ها جایگاه ویژه‌ای داشتند.»
مجالس تعزیه‌خوانی تکیه دولت را که ورق بزنیم نام تعزیه‌خوانان و شبیه‌خوانان زیادی به چشم می‌خورد: آقاحسین تعزیه‌خوان، ابوالقاسم کنی، اقبال آذر، اکبر تعزیه‌خوان، میرزا محمدقلی انارشیرین، علی‌اکبر اهل عزا، بابا نائب، برزوبیگ کزازی که بعد از شیخ حسن، شمر بزرگ تکیه دولت، شمرخوان اغلب تعزیه‌های بزرگ تهران بود؛ مردی که آن‌چنان نعره‌ای در حضور ناصرالدین‌شاه کشید که بعد از تعزیه، شاه به‌قدر کلاهش به او طلا هدیه داد.
جعفرخروس، جعفرطهرونی، جهانگیربیگ، حاجی ملاحسین زینب‌خوان و حاجی‌باریک‌الله، تعزیه‌خوانی که در اوایل دوران پهلوی جوراب‌باف بود و به‌واسطه صدای نیکش تعزیه‌خوان معروفی شد، رضا برقی که آن‌قدر در تعزیه چالاک و چابک بود که به او لقب برقی داده بودند، رضاقلی تجریشی، تعزیه‌خوان معروف شمیران، و سید صادق امین‌البکای سنگلجی، ملارجبعلی‌حسین تهرانی، میرزا فرج‌الله سنگانی از بخش کن که در دوران ناصرالدین‌شاه تعزیه می‌خواند و تا ۷۸ سالگی نیز تعزیه‌گردانی می‌کرد - نقل است که او هیچ‌گاه بعد از خواندن تعزیه انعام، هدیه و نذورات دریافت نمی‌کرد و معتقد بود این عمل ارزش و اعتبار این شغل را از میان می‌برد – جملگی از نامداران این عرصه بودند.
منبع: همشهری
