(عکس) سفر به تهران قدیم؛ حکایت تبدیل نخستین زورخانه به باشگاه کشتی
وقتی قرار شد کشتی در پایتخت از زورخانه‌ها و پاتوق‌های محلی به سالن‌های تازه‌تأسیس منتقل شود، مدیران وقت ورزش تهران، مثل میرمهدی ورزنده، در جست‌وجوی جایی بودند که الفبای این ورزش کهن را به مردم و جوان‌ها آموزش بدهند.
کشتی از سال ۱۳۰۰ به بعد و همزمان با پایه‌گذاری بسیاری از ورزش‌های نوین در تهران رونقی دوچندان گرفت و باشگاه‌های کشتی یکی پس از دیگری در محله‌های مهم پایتخت تأسیس شد.
خشت‌های زورخانه پوریای ولی در همان سال‌ها به همت مرحوم جواد شاه‌محمدی و در سال ۱۳۱۳ گذاشته شد و طبق روایت‌های مکتوبی که از آن سال‌ها به یادگار مانده، نخستین زورخانه تهران بود که به باشگاه تبدیل شد.
حسن توانا، یکی از ساکنان قدیمی محله سلسبیل، درباره تاریخچه زورخانه پوریای ولی می‌گوید: «جواد شاه‌محمدی از شاگردان مرحوم میرمهدی ورزنده، بنیانگذار ورزش نوین در تهران، بود و با کمک استاد ماندعلی معماری‌مقدم که از معماران مشهور سلسبیل بود، زورخانه پوریای ولی را ساخت. بعد از ساخت زورخانه، حبیب‌الله بلور، برای نخستین‌بار، کشتی را از گود زورخانه روی تشک کشتی آورد و قهرمانان زیادی را در زورخانه پوریای ولی تربیت کرد.»
نخستین تشک‌های کشتی که از ترکیه وارد ایران شد در باشگاه پولاد پهن شد و در همان سال‌ها درهای زورخانه پوریای ولی هم به روی علاقه‌مندان کشتی باز شد. حاج حسین رضی‌زاده در باشگاه پولاد و حبیب‌الله بلور در زورخانه پوریای ولی استعددادها را کشف می‌کردند و پای بسیاری از قهرمانان کشتی به محله سلسبیل باز شد.
توانا در این‌باره می‌گوید: «زورخانه پوریای ولی انتهای کوچه حمام خورشید بود و پهلوانان و کشتی‌گیران بسیاری مثل عزیز کیانی، جواد افشار، ناصر نیموری، عبدالله قبادیان، احمد وفادار، محمد غفاری، محمود حبییی، غلامرضا تختی و خیلی‌های دیگر به این مکان می‌آمدند. در زورخانه، شب و روز به روی مشتافان باز بود، به‌جز ایام شهادت حضرت علی(ع) و تاسوعا و عاشورای حسینی که زنگ زورخانه و ضرب مرشد بی‌نوا می‌ماند.»
زورخانه پوریای ولی با تاریخچه و هویت سلسبیل پیوندی ناگسستنی دارد و یکی از نمادهای مهم این محله به شمار می‌رود. این مکان در روزهای دفاع‌مقدس هم جایی برای کمک‌رسانی به رزمندگان بود، اما بعد از پایان جنگ بنا به دلایلی تعطیل شد. صدای ضرب زورخانه حدود یک سال به صدا در نیامد تا اینکه به همت فرزندان مرحوم جواد شاه‌محمدی و جمعی از ورزشکاران محلی، درهای زورخانه بار دیگر به روی قهرمانان کشتی باز شد.
توانا درباره معماری زورخانه پوریای ولی که از نخستین زورخانه‌های پایتخت بود می‌گوید: «سقف زورخانه را به‌صورت شیروانی ساختند که حدود ۸۰ سال دست نخورده باقی مانده بود. بنای اصلی هم خشتی‌گلی بود و ستون‌های بزرگی داشت.
این زورخانه در زمان تأسیس، خارج از شهر و در میان باغ‌های سلسبیل که حومه تهران بود قرار داشت. این مکان تا آخرین روزها با هزینه و مدیریت دلسوخته‌های ورزش اداره می‌شد، اما در نهایت مورد بی‌مهری مسئولان وقت ورزش قرار گرفت و عاقبت تخریب شد.»
زورخانه پوریای ولی تا اواخر دهه ۷۰ برپا مانده بود، اما در نهایت به‌طور کامل تخریب شد و حالا به یک آپارتمان چهارطبقه تبدیل شده است. بیشتر ساکنان جدید کوچه حمام خورشید حتی نام همسایه نامرئی‌شان یعنی زورخانه پوریای ولی را هم نشنیده‌اند و اکنون جز چند عکس و خاطرات پیشکسوتان و ورزشکاران محله سلسبیل، اثری از این مکان به جا نمانده است.
منبع: همشهری
