قصه یخچال‌های طبیعی و یخ‌های ده‌شاهی در محله راه‌آهن
محله راه‌آهن قبل از ساخت ایستگاه راه‌آهن و بر تن کردن رخت و لباس شهری بافت روستایی داشت که به مرور زمان تغییر کرد. معمولاً یکی از مهم‌ترین نیازها برای زندگی آب است. در واقع هسته اصلی شکل‌گیری هر محله یا روستایی به وجود چشمه و آب وصل است. محله راه‌آهن از گذشته‌های نه چندان دور یخچال‌های فراوانی داشت.
اغلب یخچال‌داران این محدوده چهره‌های سرشناسی بودندکه وقتی ماجرای ساخت راه‌آهن به میان آمد در تملک دولت قرار گرفت.
«نصرالله حدادی» تهران شناس تعریف می‌کند:«در محدوده راه آهن فعلی افراد سرشناسی مانند ،مرحوم «حاج رجب تختی» پدر بزرگ جهان پهلوان غلامرضا تختی ،«حاج محمد حسن شمشیری»،«حاج رجب آدم بکان» و «رضا فرزانه » یخچال‌های طبیعی داشتند. در واقع زمین‌ها و محدوده این یخچال‌ها جزئی از دارایی آنها محسوب می‌شدند.اما وقتی ماجرای ساخت راه آهن به میان آمد این اراضی توسط دولت تملک دولت شد و زمینه نارضایتی و گله‌مندی همه مالکان به ویژه حاج رجب تختی را فراهم آورد. دولت وقت هم هیچ تلاشی برای جلب رضایت آنها نکرد.»
«محمود علیجانی» از اهالی قدیمی و از ورزشکاران پیشکسوت محله راه‌آهن با یادی از این موضوع درباره وجود یخچال‌های طبیعی محله و تأمین آب مصرفی اهالی می‌گوید: «پشت کوچه مسجد صاحب‌الزمان (عج) یک یخچال طبیعی بود که تابستان‌ها آب باغ شاه و چشمه فرمانفرما در آن جمع و زمستان‌ها این آب‌ها یخ می‌بست. تابستان‌ها یخ‌فروش‌ها با قاطر و الاغ از همین کوچه برای بار زدن یخ صف می‌بستند. آن زمان قیمت یک قالب یخ به پول رایج ۱۰ شاهی بود. نام این خیابان ابتدا یخچال و بعد به پاس فعالیت‌های خیرانه آقای زمان‌زاده به نام او ثبت شد.»
این ورزشکار پیشکسوت در ادامه درباره ماجرای یخ‌های بلوری و خرید هر خانواده بر اساس توان مالی‌اش تعریف می‌کند: «قدیم‌ها ۳ نوع یخ داشتیم؛ یخ بلوری، خرده و معمولی که هر کسی بر اساس درآمدش یکی از این ۳ نوع یخ را برای خانه خرید می‌کرد. تا قبل از مجهز شدن خانه‌ها به سیستم لوله‌کشی سراسری هم همه خانه‌ها آب‌انبار داشتند؛ از طریق نهرهای کوچه آب به داخل خانه راه پیدا می‌کرد و هر محله یک میراب داشت. محله ما هم یک میراب به اسم حسین میراب داشت.»
منبع: همشهری
