سفر به تهران قدیم؛ نقاره‌چی‌ها حکومتی ساکن کدام محله بودند؟
اودلاجان یکی از ۵ محله قدیمی پایتخت است و به همین دلیل بیش از هر محله دیگری کوچه های تاریخی دارد. کوچه‌های تاریخی اودلاجان با تاریخچه و پیشینه این کهن محله تهران پیوند عمیقی دارند و با گذشت سال‌های طولانی، نام و اصالت آنها در فرهنگ عامه مردم تغییر نکرده است.
در محله های قدیمی پایتخت به خصوص در اودلاجان رسم بر این بوده نام کوچه ها را با در نظر گرفتن هویت ساکنانش انتخاب می کردند. برخی از این کوچه ها با گذشت زمان تغییرنام داده اند و به‌روزرسانی شده اند اما قدیمی ها هنوز خاطراتی را که با اسامی قدیمی آنها گره خورده مرور می کنند.
علیرضا زمانی، تهران پژوه، درباره وجه تسمیه کوچه های مشهور و تاریخی اودلاجان می گوید: «کوچه ماست بندها یکی از قدیمی ترین کوچه های اودلاجان به شمار می رود و ماجرای شهرت آن خواندنی است. این کوچه در گذر امامزاده یحیی و بازارچه نواب واقع شده و در سال‌های دور ماست هایی که در این کوچه می فروختند به حدی اعلا بود که از محله های دیگر هم برای خرید ماست به آنجا می رفتند. به همین دلیل هم به کوچه ماست بندها معروف شد.»
کوچه نقاره چی ها حکایت مشابهی دارد. نقاره زدن در تهران قدیم شغل حکومتی بود و نقاره زن هایی که هنگام طلوع و غروب خورشید مقابل دروازه های تهران نقاره می زدند مسئولیت مهمی داشتند. علیرضا زمانی درباره هویت کوچه نقاره چی ها قدیم و بهبهانی فعلی در همسایگی کوچه سرپولک می گوید: «این احتمال که چند نقاره زن معروف تهران در این کوچه زندگی می کردند دور از ذهن نیست اما در هیچ منبع مکتوبی به نام و هویت نقاره زن هایی که در این کوچه می زیسته اشاره نشده است.»
در گذشته بیش از ۷۰ کوچه در اودلاجان ایجاد شده بود که نام و نشان برخی از آنها با صاحب منصبان و ساکنان مشهورش گره خورده بود. وحید شهاب، تهران گرد، در این باره توضیح می دهد: «آنطور که در برخی منابع مکتوب تاریخی آمده، فردی به نام محمد آقا تبریزی، قاپوچی باشی مخصوص دربار ناصرالدین شاه ساکن این کوچه بوده و به همین دلیل نام او روی این کوچه باقی می ماند. محمد خان امیر تومان هم وزیر جنگ دوره ناصری بوده که مدتی کوتاهی به مقام صدراعظمی هم رسیده است. او در کوچه مجاور بیمارستان دکتر سپیر زندگی می کرد و نام او را روی همان معبر گذاشتند. گفته می شود مدرسه سپهسالار قدیم موقوفه محمد خان امیر تومان بوده است.»
بجز افراد مشهور، حضور برخی اقوام و طایفه های مختلفی که به تهران کوچ کرده بودند هم روی برخی کوچه های تاریخی اودلاجان مانده است. مثل کوچه شامبیاتی ها که از تبار قاجار بودند و وقتی تهران در حال توسعه بود در شمال اودلاجان و نزدیک به چهارراه سرچشمه ساکن شدند. محل زندگی آنها به کوچه شامبیاتی ها معروف شد و بعد از ۲۰۰ سال هنوز نامش تغییر نکرده است. مسجد شیخ عبدالنبی را که قدمت آن به دوره ناصری برمی گردد، شامبیاتی ها حوالی چهارراه سرچشمه بنا کردند.»
منبع: همشهری
