کریستف کلمب؛ دریانورد ایتالیایی یا یهودی مخفی اسپانیایی؟

در ۲۲ فوریه ۱۴۹۸، کریستف کلمب که در آن زمان در میانه چهل‌سالگی بود، در وصیت‌نامه‌ای نوشت که املاک او در جنوا Genoa، بندر معروف ایتالیا، باید برای خانواده‌اش حفظ شود، زیرا «من از آنجا آمده‌ام و در همان‌جا به دنیا آمده‌ام». این سند سال‌ها به‌عنوان مدرکی قطعی بر ایتالیایی‌بودن کلمب پذیرفته شده بود.

به گزارش یک‌پزشک، اما در طول دهه‌ها، برخی محققان نسبت به صحت این سند تردید داشته‌اند و احتمال داده‌اند که داستان تولد او پیچیده‌تر از آن چیزی باشد که در کتاب‌های تاریخی آمده است. اخیراً،  تحقیقاتی که بیش از دو دهه به طول انجامیده است، فرضیه جدیدی را مطرح کرده‌اند : کریستف کلمب ممکن است اصلاً ایتالیایی نبوده باشد، بلکه در اسپانیا به دنیا آمده و از تبار یهودیان سفاردی Sephardic Jews بوده است!

این کشف در اکتبر سال گذشته در یک برنامه مستند تلویزیونی در اسپانیا اعلام شد. اما این یافته‌های جنجالی تا چه حد قابل اعتمادند؟

آیا می‌توان به این تحقیق اعتماد کرد؟ DNA چه می‌گوید؟

هرچند علم ژنتیک یکی از قوی‌ترین ابزارهای مدرن برای کشف حقایق تاریخی است، اما نباید بدون بررسی دقیق به نتایجی که در رسانه‌ها منتشر می‌شوند، اعتماد کرد.

آنتونیو آلونسو Antonio Alonso، مدیر سابق مؤسسه ملی سم‌شناسی و علوم پزشکی قانونی اسپانیا، درباره این مستند گفت: «متأسفانه، از نظر علمی، نمی‌توانیم این ادعاها را تأیید کنیم، زیرا در این مستند هیچ داده‌ای از تجزیه‌وتحلیل DNA ارائه نشده است. ما دقیقاً نمی‌دانیم چه نوع آزمایش‌هایی انجام شده و نتایج چگونه تفسیر شده‌اند.»

بااین‌حال، بررسی ژنتیکی خانواده کلمب می‌تواند نوری تازه بر این پرونده تاریخی بتاباند. اگرچه تاکنون سندی رسمی در این زمینه منتشر نشده، اما اگر این یافته‌ها در پژوهش‌های بعدی تأیید شوند، می‌توانند تاریخ را بازنویسی کنند.

روایت پذیرفته‌شده از تاریخ این است که کریستف کلمب، که نام اصلی او کریستوفورو کولومبو Cristoforo Colombo بود، بین اواخر اوت و اواخر اکتبر ۱۴۵۱ در جنوا، یکی از مهم‌ترین بنادر ایتالیا، متولد شد.

در دهه ۲۰ زندگی خود، او به لیسبون Lisbon در پرتغال رفت و در جستجوی حمایت مالی برای ایده جسورانه‌اش بود: رسیدن به شرق از طریق سفری در جهت غرب! این ایده در آن زمان کاملاً انقلابی بود و کمتر کسی حاضر بود از آن حمایت کند.

اما سال‌هاست که برخی محققان به ایتالیایی‌بودن کلمب تردید دارند و نظریه‌های مختلفی درباره اصالت او مطرح کرده‌اند.  یکی از مشهورترین این نظریه‌ها این است که کلمب در واقع یک یهودی مخفی اسپانیایی بوده که در زمان سرکوب شدید مذهبی در اسپانیا به دنیا آمده است.

این فرضیه بر اساس شواهدی مانند اصطلاحات خاصی در نامه‌های کلمب، عبارات غیرعادی در وصیت‌نامه او و حتی سبک نگارش او شکل گرفته است. برخی معتقدند که او عمداً هویت واقعی خود را پنهان کرده بود، زیرا در آن زمان یهودیان در اسپانیا تحت تعقیب و آزار بودند.

DNA چه اطلاعاتی به ما می‌دهد؟

در مستند منتشرشده، خوزه آنتونیو لورنته و تیمش ادعا کردند که تجزیه‌وتحلیل DNA از کروموزوم Y و DNA میتوکندریایی Mitochondrial DNA بقایای فرزند کلمب، فردیناند Ferdinand، و برادرش دیه‌گو Diego، نشان می‌دهد که این خانواده از نظر ژنتیکی به گروهی از یهودیان سفاردی تعلق داشته‌اند.

اما این نتایج به‌تنهایی ثابت نمی‌کنند که او حتماً در اسپانیا متولد شده است. همچنین این یافته‌ها نمی‌توانند با قطعیت جنوا را به‌عنوان محل تولد او رد کنند. اما اگر این پژوهش در مطالعات آینده تأیید شود، ایتالیایی‌بودن کلمب با تردیدهای جدی روبه‌رو خواهد شد.

آیا تاریخ بازنویسی خواهد شد؟

اگر این یافته‌ها صحت داشته باشند، یک پرسش مهم مطرح می‌شود: اگر کلمب واقعاً یهودی بوده، چگونه توانسته است در دربار اسپانیا جایگاهی پیدا کند؟

در اواخر قرن پانزدهم، هم‌زمان با اخراج گسترده یهودیان از اسپانیا، بسیاری از آن‌ها به جنوا پناه بردند، اما فقط تعداد کمی از آن‌ها موفق شدند در آنجا ساکن شوند. اگر کلمب واقعاً تبار یهودی داشته باشد، این احتمال وجود دارد که خانواده‌اش در این دوران سخت مجبور به تغییر هویت خود شده باشند.

اما مسئله‌ای که نباید فراموش کرد این است که هویت یک فرد تنها به ژنتیک او بستگی ندارد. شخصیت، باورها و مسیر زندگی افراد نیز در هویت آن‌ها نقش دارند.

نتیجه‌گیری: DNA ممکن است بخشی از حقیقت را فاش کند، اما همه ماجرا نیست

اگرچه تحقیقات جدید احتمال یهودی‌بودن و اسپانیایی‌بودن کریستف کلمب را مطرح کرده‌اند، اما هنوز برای تغییر روایت رسمی تاریخ زود است. تا زمانی که این یافته‌ها مورد بررسی دقیق‌تر قرار نگیرند و در مجلات معتبر علمی منتشر نشوند، نمی‌توان آن‌ها را به‌عنوان یک حقیقت مسلم پذیرفت.

بااین‌حال، حتی اگر روزی اثبات شود که کلمب یک یهودی اسپانیایی بوده، باز هم نقش او در تاریخ جهان تغییری نخواهد کرد. او همچنان یکی از تأثیرگذارترین چهره‌های تاریخ باقی خواهد ماند، شخصی که نه‌تنها قاره‌ای جدید را به نقشه جهان اضافه کرد، بلکه به چهره‌ای بحث‌برانگیز در تاریخ تبدیل شد.

شاید روزی، با پیشرفت بیشتر علم ژنتیک و تحقیقات تاریخی، حقیقت کامل درباره کریستف کلمب آشکار شود. اما تا آن زمان، او همچنان به‌عنوان یک دریانورد ماجراجو شناخته می‌شود که با حمایت پادشاهان اسپانیا، به سفری رفت که تاریخ جهان را برای همیشه تغییرداد.

منبع: عصر ایران