(عکس) روایت مهاجران کوچک باستانی: گربه‌های اهلی چگونه و از کجا به شرق آسیا رسیدند؟
قرن‌ها پیش، گربه‌ها شرق آسیا را نیز به سرزمین‌های خود افزودند. اکنون، پژوهشی نشان می‌دهد این شکارچیان از مسیر جاده ابریشم، از غرب به شرق راه یافتند.
شیائو، همسر سومین امپراتور در سلسله‌ی تانگ چین، در واپسین لحظات زندگی‌اش نیز به گربه‌ها می‌اندیشید. او که یکی از همسران صیغه‌ای دربار امپراتور بود، در رقابتی تلخ با وو زتیان، یکی دیگر از همسران سلطنتی، جان خود را از دست داد. بعدها، زتیان در میانه قرن هفتم میلادی به مقام امپراتریس رسید، شیائو را به جادوگری متهم کرد و دستور داد دست‌ها و پاهایش را قطع کنند و بدنش را درون خمره‌ای بزرگ از نوشیدنی الکلی بیندازند.
شیائو پیش از آن‌که جان دهد، تهدیدی ترسناک بر زبان آورد: «ای کاش در زندگی بعدی‌ام، به شکل گربه‌ای باز گردم و وو زتیان موش باشد. آن‌گاه گلویش را می‌فشارم و انتقامم را می‌گیرم.»
داستان مرگ محزون شیائو، یکی از نخستین اشاره‌ها به گربه‌های اهلی در چین باستان است. اگرچه این موجودات دوست‌داشتنی هزاران سال پیش از گربه‌های وحشی خاورمیانه اهلی شدند و به سراسر جهان راه یافتند، چگونگی و زمان ورود آن‌ها به شرق آسیا، برای مدت‌ها در هاله‌ای از ابهام بود.
اکنون، پژوهشی جدید که در پایگاه پیش‌انتشار بایوآرکایو منتشر شده، نشان می‌دهد که گربه‌های خانگی احتمالاً در حدود سال ۶۰۰ میلادی به چین راه یافته‌اند؛ یعنی تنها چند صد سال پس از آن‌که در اروپا ظاهر شدند. یافته‌های پژوهشگران حاکی از آن است که گربه‌های خانگی، توسط بازرگانانی که از مسیر جاده ابریشم سفر می‌کردند، به چین برده شده‌اند.
ملیندا زدر، باستان‌جانورشناس در موزه ملی تاریخ طبیعی اسمیتسونیان، ضمن تحسین یافته‌ها، به ساینس می‌گوید: «پژوهش جدید تحولی شگفت‌انگیز است.» او توضیح می‌دهد که گربه‌ها، به‌تازگی به محبوب‌ترین حیوان خانگی در شهرهای چین تبدیل شده‌اند و این مطالعه، تصویری روشن‌تر از چگونگی ورود آن‌ها به این کشور ارائه می‌دهد. او اضافه می‌کند: «پیوند گربه‌ها با جاده ابریشم، واقعاً فوق‌العاده است.»
تا چندی پیش، برخی دانشمندان گمان می‌کردند که گربه‌ها شاید در خود چین به‌طور مستقل اهلی شده باشند. در سال ۲۰۱۳، محققان گزارش کردند که استخوان‌های یافت‌شده در دهکده‌ی کشاورزی کوانهوچون به قدمت پنج هزار سال، متعلق به گربه‌های کوچکی بوده که در نزدیکی انسان‌ها زندگی می‌کردند. یکی از این گربه‌ها که در دندان‌هایش نشانه‌هایی از فرسایش دیده شد، عمری طولانی داشت و این احتمال را مطرح کرد که انسان‌ها از او مراقبت کرده‌اند. زدر می‌گوید این گربه‌ها احتمالاً اهلی نبوده‌اند، اما شاید در آستانه‌ی اهلی شدن قرار داشته‌اند.
گربه‌ها در چین باستان احتمالاً حیوانات خانگی تجملی و خاصی بوده‌اند
با این وجود، گربه‌های باستانی چین ارتباطی با گربه‌های خانگی امروزی (Felis catus) نداشتند. گربه‌های امروزی از گربه وحشی آفریقایی (Felis silvestris lybica) که در خاورمیانه زندگی می‌کرد، منشأ گرفته‌اند. در عوض، گربه‌های دهکده‌ی کوانهوچون چین از گونه‌ی گربه‌های پلنگی (Prionailurus bengalensis) بودند؛ گربه‌های وحشی کوچکی که با خال‌های سیاه و پوست شنی‌رنگ شناخته می‌شوند.
یو هان، باستان‌جانورشناس در دانشگاه پکن، برای کشف مسیر ورود گربه‌های اهلی به چین، ۲۲ قطعه استخوان گربه را از نقاط مختلف این کشور جمع‌آوری کرد که یکی از آن‌ها متعلق به محوطه‌ی باستانی کوانهوچون بود. این مجموعه با قدمتی از ۳۵۰۰ سال پیش از میلاد تا چند قرن گذشته، شامل بخش چشمگیری از بقایای گربه‌های باستانی در چین است.
تحلیل‌های ژنتیکی یو هان نشان داد که ۱۴ استخوان به گربه‌های اهلی تعلق دارد. همه‌ی این گربه‌ها دارای امضای ژنتیکی خاصی در میتوکندری خود بودند که با عنوان کلاد IV-B شناخته می‌شود. این نشان ژنتیکی در اوراسیای غربی نادر است، اما با بقایای گربه‌ای اهلی و باستانی که در شهر دژان‌کنت در قزاقستان کشف شده است، کاملاً تطابق دارد. این گربه که بین سال‌های ۷۷۵ تا ۹۴۰ میلادی زندگی می‌کرد، قدیمی‌ترین نمونه از گربه‌های اهلی شناخته‌شده در مسیر جاده ابریشم است.
قدیمی‌ترین گربه خانگی در میان نمونه‌های چینی، در تونگوانچنگ، شهری باستانی در شمال غربی چین و یکی از مراکز مهم در مسیر جاده ابریشم، کشف شد. قدمت این بقایا نیز به همان دوران بازمی‌گردد و از نظر ژنتیکی، بیشترین شباهت را با گربه‌ی دژان‌کنت دارد. با توجه به افزایش چشمگیر روابط تجاری میان شرق و غرب در آن دوره، به گفته‌ی شو جین لو، متخصص ژنتیک در دانشگاه پکن، یافته‌های جدید گواهی بر ورود گربه‌ها به چین از طریق جاده ابریشم است. او می‌افزاید: «پیش از این، فقط یک فرضیه داشتیم. اما اکنون، برای نخستین بار، مدرک علمی در اختیار داریم.»
گربه‌های پلنگی احتمالاً پیش از ورود گربه‌های خانگی از غرب به چین، در آستانه اهلی شدن بودند.
کاترین برنسون، باستان‌جانورشناس در دانشگاه وسلیان، می‌گوید کشف نمونه‌های دیگر در آینده ممکن است داستان را تغییر دهند، اما بر اساس شواهد فعلی، این مسیر منطقی‌ترین توضیح را ارائه می‌دهد. او درباره‌ی چگونگی انتقال گربه‌ها می‌گوید: «احتمالاً آن‌ها را در قفس یا ظرف‌های مخصوص حمل می‌کردند. چون مسلماً نمی‌توان گربه‌ها را با چوپانی هدایت کرد!»
اما چرا تاجرانی که برای حمل ابریشم، ادویه‌جات و کالاهای ارزشمند، خطر سفرهای طولانی و جان‌فرسا از مسیر جاده ابریشم را به جان می‌خریدند، باید زحمت حمل‌و‌نقل گربه‌ها را نیز به عده می‌گرفتند؟ ژنتیک پاسخ می‌دهد.
تحلیل‌های دی‌ان‌ای هسته‌ای از قدیمی‌ترین استخوان‌های متعلق به گربه‌های چینی، نشان می‌دهد که بقایا به گربه‌ای نر با موهای کوتاه و دمی بلند تعلق داشته‌اند. این گربه یا کاملاً سفید بوده و یا لکه‌های سفیدی روی بدنش داشته است. لو می‌گوید: «چنین گربه‌ای احتمالاً حیوان خانگی تجملی و خاصی محسوب می‌شده است.»
گربه‌هایی با ویژگی‌های ذکرشده، در دربار سلطنتی چین نیز از جایگاه ویژه‌ای برخوردار بودند. به عنوان نمونه، شاهدخت کیونگ‌هوا که در اوایل قرن دهم میلادی زندگی می‌کرد، دو گربه با نشانه‌های سفید داشت و آن‌ها را «شیانچان نو» و «کونلون داچی» نامیده بود؛ نام‌هایی که به گفته‌ی لو، شکوه و تجمل را منعکس می‌کنند.
لو می‌افزاید که تجارت از طریق جاده ابریشم با چین تا حدود سال ۶۰۰ میلادی به اوج خود نرسید، بنابراین، بعید است که گربه‌های اهلی زودتر از آن به این کشور وارد شده باشند. از سوی دیگر، بررسی بقایای گربه‌های پلنگی نشان می‌دهد که آن‌ها نیز در حدود سال ۱۵۰ میلادی دیگر در کنار انسان‌ها زندگی نمی‌کردند. این دوره مصادف با پایان سلسله‌ی هان شرقی بود که همراه با جنگ و تغییرات اقلیمی، منجر به کاهش شدید زمین‌های کشاورزی و سکونتگاه‌های انسانی در چین شد.
گربه‌های پلنگی که در کنار انسان‌ها زندگی می‌کردند، ممکن است دوباره به طبیعت بازگشته باشند. اگر هم قرن‌ها بعد دوباره نزد انسان‌ها بازگشته باشند، احتمالاً با گربه‌های خانگی مواجه شده‌اند که جای آن‌ها را گرفته‌اند. امروزه، گربه‌های پلنگی فقط در قالب نژاد بنگال که در دهه‌ی ۱۹۶۰ از ترکیب این گونه با گربه‌های خانگی ایجاد شد، در کنار انسان‌ها زندگی می‌کنند.
تاریخ مملو از نمونه‌های حیواناتی است که در آستانه‌ی اهلی شدن، متوقف شده‌اند. در گذشته، حیوانات مختلف، از گورکن تا روباه، در کنار انسان‌ها زندگی می‌کردند. اما در نهایت، گرگ‌های خاکستری و گربه‌های وحشی آفریقایی به حیوانات خانگی محبوب ما تبدیل شدند. دلیلش چیست؟
زدر می‌گوید: «این پرسش میلیون‌ها دلار ارزش دارد! شاید اجداد سگ‌ها، از ساختاری اجتماعی برخوردار بودند که همخوانی بیشتری با جوامع انسانی داشت. یا شاید نیاکان گربه‌های خانگی، آرام‌تر از دیگر رقبای خود بودند. به‌وضوح، چیزی در این دو گونه وجود دارد که آن‌ها را خاص و متمایز کرده است. همین ویژگی باعث شده که امروز، در هر گوشه‌ای از جهان، حضور گربه‌ها و سگ‌ها را شاهد باشیم.»
منبع: خبرآنلاین
