( تصاویر) تپه ازبکی یادگار دیرینه سنگی

محوطه باستانی ازبکی از محوطه‌های باستانی تاریخی ایران است که از یک تپه بلند مرکزی به ارتفاع ۲۶ متر از سطح زمین‌های اطراف و تعدادی تپه کوتاه تشکیل شده‌است که ارتفاع بلندترین آن‌ها از چند متر تجاوز نمی‌کند.

این محوطه باستانی، مساحتی برابر با 100 هکتار دارد که در بین سالهای 1377 تا 1384 حفاری شده است. نمونه اولین خشت دست ساز بشر که امروزه در سازمان ملل نگهداری می‌شود و توسط حجت الاسلام سید محمد خاتمی –رئیس جمهور وقت – در سال 1379 به نشانه گفتگوی تمدن‌ها ثبت شد، از این منطقه باستانی به سازمان ملل هدیه شده است.

محوطه باستانی ازبکی با توجه به قدمت قابل توجه و اسکان اجتماعات بشری در دوره‌های مختلف تاریخی، شگفتی‌ها و ویژگی‌های خاصی را در خود جای داده است: از جمله خشت‌های 9 هزار ساله، معبد رنگین یان تپه، دستیابی ساکنان پیش از تاریخ محوطه ازبکی به سیمان، لوح آغاز ایلامی، سند همکاری تجاری ازبکی و شوش و بناهای آریایی‌ها در ازبکی را می توان نام برد.

نشانی: آزاد راه تهران- کرج،‌نظر آباد

تپه مرتفع ازبکی (دژ مادی)

منطقه باستانی ازبکی در اواسط هزاره دوم قبل از میلاد مسیح یک شهر وسیع و گسترده بود. در کانون این شهر و بر باقیمانده آثار ما قبل تاریخ، یک تپه که 1200 متر از سطح دریا و 26 متر از سطح اراضی همسایه، کوشکی به مساحت 2200 مترمربع و با دژی بزرگ به پهنای 7 متر احداث شد.

از زمان تاسیس این قلعه تا خاتمه یافتن حمکرانی مادها سه کوشک دیگر بر خرابه های اولین قلعه بنا شد و آخرین آنها دژ مادی نام داشت که مساحت آن بیش از 900 مترمربع بود. این تپه همان کهن دژ منطقه تاریخی است که آن را با نام تپه ازبکی می شناسند. اهمیت این تپه مرتفع باعث شد که در سال 1352 با شماره ۹۵۵ در لیست آثار ملی کشور به ثبت برسد.

قدیمی ترین خشت های ساخته شده توسط انسان، در این نقطه کشف شده ‌اند. پیش از این قدیمی ترین خشت های فلات مرکزی ایران به کاوش های تپه سیلک در حوالی کاشان و تپه زاغه در دشت قزوین تعلق داشت.

یان تپه

یان تپه ارتفاع کمی دارد و بیانگر 5 دوره معماری خشتی از تمدن فرهنگی هزاره ششم و هفتم قبل از میلاد مسیح است.از ویژه ترین آثار بر جای مانده از یان تپه که دیرینگی آن به هزاره هفتم قبل از مسیح می رسد می توان به معبد رنگین یان تپه اشاره کرد که ناحیه شمالی آن تقریبا ۶۰ سانتی‌ متر بلندتر از سایر بخش ها احداث شده و امکان رسیدن به آن از طریق دو پلکان موجود در ضلع شمال‌ شرقی و شمال‌ غربی صورت می گیرد. در معماری این تپه 12 مدل کف سازی به کار گرفته شده که در نوع خود ویژه و منحصر به فرد است که در دوره های زمانی مختلف در این دهکده تاریخی حاصل شده است.

جیران تپه

بلندای جیران تپه به 2 متر می رسد و تپه کهن دژ یا همان تپه اصلی در حد فاصل 250 متری ضلع جنوب‌ غربی آن و یان تپه در 300 متری ضلع شمال‌ شرقی آن قرار گرفته است. اسکان در این تپه همانند یان تپه، تا همان هزاره هفتم برقرار بود ولی با مرور خالی شد و پس از گذشت مدتی استقرار نوینی در آن شکل گرفت. با این حال از اواسط قرن دوم تا مابین قرن ششم به مدت چندین قرن هیچگونه اسکانی در جیران تپه وجود نداشت.

دوشان تپه

دوشان تپه در حد فاصل 250 متری ضلع غربی تپه اصلی واقع شده و کاوش های صورت گرفته در آن سه دوره معماری از دوره آهن را نشان می دهد که متعلق به مهاجران صاحب سفال خاکستری است. آخرین آثار بجا مانده از این 3 دوره، مربوط به عصر مادها است و دو دوره قبلی به نیمه دوم از هزار دوم تا زمان فرمانروایی مادها بر می گردد.

گوموش تپه

گوموش تپه در ضلع غربی تپه اصلی واقع شده و جیران تپه نیز در حد فاصل 220 متری ضلع شمال‌ غربی آن دیده می شود. همانطور که در ابتدای مقاله توضیح دادیم منطقه ازبکی در اراضی کشاورزی قرار دارد و متاسفانه صاحب یکی از همین زمین ها بر روی گوموش تپه یک ویلا بزرگ تاسیس کرده است. سفال هایی که در اطراف این تپه پیدا شده شباهت فراوانی به سفال های یافت شده در تپه سیلک کاشان، چشمه علی ری و قره تپه شهریار دارد.

مارال تپه

در ۵۰ متری دامنه غربی تپه دژ مادی (تپه اصلی) و در مسیر دوشان تپه، تپه مارال واقع شده است. در این مکان علاوه بر پیدا شدن چند گورخمره مادی، یک سکوی بزرگ که دیرینگی آن به نیمه دوم هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح برمی گردد، یافت شده است.

دیرین شناسان در سال 1378 یک کتیبه گلی تاریخی از مارال تپه پیدا کردند که با بررسی آن به دست آوردهای جالبی رسیدند. این لوح گلی از اواسط هزاره چهارم قبل از میلاد مسیح در قلب این تپه نهفته بود. این کتیبه شباهت زیادی به گل نبشته‌ های عصر آغازین عیلامی داشته که اعداد و خطوط نوشته شده روی آن در هیچ جا دیده نشده است.

این کتیبه کشف شده قسمتی از یک کتیبه محاسباتی است که اعداد آن به شکل سوراخ های ریز که احتمالا با ناخن یا یک شی مشابه آن به وجود آمده اند و قبل از ایجاد یک حساب دیگر با استفاده از یک خط افقی، به حساب قبلی خاتمه داده شده است.

منبع: همشهری