تصاویر؛ گنج اوکسوس؛ بزرگترین گنج پادشاهی هخامنشی که در آمودریا کشف شد و از لندن سر در آورد

گنجینه اوکسوس (Oxus treasure) یکی از شگفت‌انگیزترین مجموعه‌های طلا و نقره‌ی کشف‌شده از دوران هخامنشیان است که به قرون ششم تا چهارم پیش از میلاد بازمی‌گردد. 

این گنجینه در نزدیکی رودخانه اوکسوس (امروز با نام آمودریا شناخته می‌شود) در منطقه‌ی مرزی ایران، افغانستان و تاجیکستان یافت شد و تصویری خیره‌کننده از شکوه و هنر ظریف تمدنی ارائه می‌دهد که روزگاری بر بخش بزرگی از جهان آن زمان حکمرانی می‌کرد.

با اینکه منشأ دقیق این گنجینه هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، آثار به‌دست‌آمده بازتابی از قدرت، آیین‌ها و نبوغ هنری آن دوران هستند.

کشف و راز‌های پنهان

گنجینه اوکسوس در اواخر قرن نوزدهم میلادی، احتمالاً توسط روستاییان محلی یا غارتگران، در نزدیکی محوطه‌ی باستانی تخت قوَد و حوالی رود اوکسوس کشف شد. متأسفانه این کشف در چارچوب یک کاوش رسمی باستان‌شناسی انجام نگرفت و به همین دلیل اطلاعات دقیق درباره‌ی مکان و شرایط دقیق آن از دست رفته است.

بخش عمده‌ای از آثار این گنجینه به‌مرور توسط مجموعه‌داران اروپایی خریداری شد و در نهایت اکثر آنها به موزه بریتانیا در لندن انتقال یافت. این روند باعث شد تا هنوز هم درباره‌ی هدف اصلی این گنجینه پرسش‌های بی‌پاسخی باقی بماند. پرسش‌هایی از این قبیل که آیا گنجینه‌ی معبدی مقدس بوده؟ ثروت سلطنتی پنهان‌شده؟ یا دارایی‌هایی برای محافظت در زمان جنگ؟

گنجینه اوکسوس شامل چه چیز‌هایی بود؟

بیش از ۱۸۰ شیء گران‌بها در این گنجینه ثبت شده‌اند که بیشتر آنها از جنس طلا هستند، اما برخی نیز از نقره، عاج و دیگر مواد ارزشمند ساخته شده‌اند. از جمله چشمگیرترین اقلام می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

بازوبند‌هایی از طلا به‌شکل موجوداتی اسطوره‌ای مانند گریفین (شیر بالدار یا هیولای پرنده)

سکه‌ها و لوح‌های طلایی با نقوش هخامنشی

پیکره‌های کوچک از خدایان، موبدان یا اشراف

صفحات نذری و مدل‌های آیینی که احتمالاً برای عبادت یا مراسم مذهبی استفاده می‌شدند

مدل زرین یک ارابه کامل با اسب‌ها و راننده

ظرافت آثار نشان‌دهنده‌ی مهارت بی‌نظیر صنعتگران است؛ سبک‌های هنری این آثار تلفیقی از عناصر ایرانی، یونانی، هندی و آسیای میانه است که گویای موقعیت راهبردی این منطقه در تعاملات فرهنگی و هنری است.

اهمیت فرهنگی و تاریخی

گنجینه اوکسوس تنها نمایانگر ثروت نیست، بلکه دریچه‌ای است به عمق روح امپراتوری هخامنشی. این مجموعه، اطلاعات نادری از آیین‌ها، باور‌ها و سبک هنری آن دوران ارائه می‌دهد. حضور نماد‌های زرتشتی در کنار صحنه‌های آیینی و تشریفاتی، نشان‌دهنده‌ی پیوند عمیق این آثار با زندگی معنوی مردم آن زمان است. 

همچنین، محل کشف این گنجینه در مرز‌های شرقی امپراتوری، بر گستره‌ی نفوذ فرهنگی و سیاسی هخامنشیان تأکید دارد. این منطقه، گذرگاهی مهم برای تجارت، دین و نظامی‌گری بوده است.

با اینکه این گنجینه اکنون در خارج از سرزمین‌های اصلی خود نگهداری می‌شود، همچنان یکی از ارزشمندترین آثار تاریخی شرق ایران و افغانستان محسوب می‌شود و یادآور شکوه تمدنی است که هنوز در حافظه‌ی تاریخی منطقه زنده است.

منبع: راز بقا