وقتی نظم اجتماعی در خاورمیانه فرو ریخت، گردهمایی آیینی جوامع باستانی را نجات داد
باستان‌شناسان در اردن مکانی آیینی را کشف کرده‌اند که نشان می‌دهد ۵۵۰۰ سال پیش، انسان‌ها چگونه با فروپاشی اجتماعی و تغییر اقلیم مقابله می‌کردند.
در دورانی پرآشوب که نظام اجتماعی پیشین در حال فروپاشی بود، جوامع باستانی در خاورمیانه راهی خلاقانه برای بقا یافتند: ساختن مکان‌هایی عظیم برای گردهمایی‌های آیینی. مطالعه‌ای جدید در محوطه‌ی باستان‌شناسی مورایغات در اردن، نشان می‌دهد که این مکان نه یک سکونتگاه مسکونی، بلکه مرکز گردهمایی برای برگزاری آیین‌ها و تدفین‌های جمعی بوده که راهکاری خلاقانه برای ایجاد همبستگی در مواجهه با بحران است.
در عصر مس (یا مس‌سنگی)، خاورمیانه شاهد رشد جوامع کشاورزی ساکن در سراسر منطقه‌ی شام بود و پیشرفت‌های کلیدی مانند استخراج و ذوب مس نیز در این دوره رخ داد. اما به نظر می‌رسد حدود ۵۵۰۰ سال پیش، بسیاری از این جوامع دچار آشوب شدند، جمعیتشان کاهش یافت یا به هر دلیلی سکونتگاه‌های خود را رها کردند.
به‌گزارش ساینس‌آلرت، پژوهش‌های پیشین نشان می‌دهد که فروپاشی فرهنگ این دوره ممکن است به دلیل ترکیبی از تغییرات اقلیمی و اختلالات اجتماعی رخ داده باشد. سوزان کرنر، باستان‌شناس از دانشگاه کپنهاگ و نویسنده‌ی اصلی مطالعه، توضیح می‌دهد که مورایغات با سکونتگاه‌های پیشین تفاوت اساسی دارد. او می‌گوید:
برخلاف سکونتگاه‌های بزرگ با معابد کوچک دوران مس‌سنگی، حفاری‌های ما در مورایغات عصر برنز اولیه مجموعه‌ای از میزسنگ‌ها یا دُلمِن‌ها، سنگ‌های ایستاده و سازه‌های بزرگ مگالیتیک را نشان می‌دهد که بیشتر به گردهمایی‌های آیینی و دفن‌های جمعی تعلق دارند تا سکونتگاه‌های مسکونی.دُلمِن‌ها، سازه‌های سنگی بزرگی هستند که معمولاً برای تدفین به کار می‌رفتند. تیم پژوهش کشف بیش از ۹۵ دلمن را در این محوطه به ثبت رسانده‌اند. اگرچه بقایای انسانی در آن‌ها یافت نشد، شباهتشان به دیگر دلمن‌های منطقه، کاربرد آیینی آن‌ها را تأیید می‌کند. علاوه‌بر‌این، شواهد اندکی از زندگی روزمره‌ای مانند آتشدان‌ها در این مکان وجود دارد، اما در عوض، ظروف سفالی کشف‌شده شامل کاسه‌های بزرگ جمعی است که برای جشن‌ها و مراسم‌ها استفاده می‌شده‌اند.
به نظر می‌رسد تنوع در سبک معماری سازه‌ها که برای یک سکونتگاه واحد غیرمعمول است، نشان‌دهنده‌ی حضور گروه‌های مختلفی باشد که برای شرکت در مراسم به این مکان سفر می‌کردند و سنت‌های خود را به همراه می‌آوردند. در واقع، بحران اقلیمی و اجتماعی ساختارهای پیشین را از بین برد، اما منطقه را به‌طور کامل تخلیه نکرد.
در حالی که اقلیم خشک‌تر ممکن است ساختار اجتماعی و سیاسی شام در دوران مس‌سنگی پایانی را بازآفرینی کرده باشد، مردم را به‌طور کامل از منطقه بیرون نکرد. برخی مناطق دچار کاهش شدید جمعیت یا حتی خالی از سکنه شدند، اما در نهایت مردم راهی برای ادامه زندگی یافتند.
کرنر می‌افزاید مردم مجبور بودند مکانیزم‌هایی برای مواجهه با وضعیتی پیدا کنند که ارزش‌ها و الگوهای رفتاری سنتی دیگر کارساز نبودند. بنابراین، راه‌های جدیدی برای سازماندهی زندگی و مرگ لازم بود.
امروزه جزئیات وقایع و نحوه‌ی سازگاری مردم هنوز آشکار نشده است و پس از هزاران سال، شاید هرگز نتوانیم به‌طور کامل درک کنیم که در مورایغات چه گذشته است، اما این محوطه‌ی باستان‌شناسی ارزشمند در اردن می‌تواند نشان دهد مردم باستانی چگونه با چنین آشوب‌ها و بحران‌هایی کنار آمده‌اند.
پژوهشگران در پایان می‌گویند: «به باور ما، مورایغات دیدگاه‌های جذابی درباره‌ی چگونگی مواجهه جوامع اولیه با بحران‌های شدید از طریق ساختن بناهای مشترک، تعریف دوباره‌ی نقش‌های اجتماعی و ایجاد اشکال تازه در جامعه ارائه می‌دهد.»
پژوهش در مجله Levant منتشر شده است.
منبع: خبرآنلاین
