تصاویر؛ اسرار پای ۳.۴ میلیون‌ساله؛ کشف تازه دیرین انسان‌شناسان از فسیلی مرموز در آفریقا

کشف یک فسیل همیشه به معنای پایان یک راز نیست؛ گاهی آغاز پرسشی بزرگ‌تر است.

اکنون پژوهش‌های تازه نشان می‌دهد فسیل پای ۳.۴ میلیون‌ساله‌ای که بیش از یک دهه پیش در آفریقا کشف شده بود، برخلاف تصور اولیه، متعلق به گونه «لوسی» نیست. این بازنگری علمی، نه‌تنها یکی از روایت‌های کلاسیک تکامل انسان را به چالش کشیده، بلکه شواهد تازه‌ای از هم‌زیستی چندگونه انسان تبار در یک منطقه و در یک بازه زمانی واحد ارائه می‌دهد؛ کشفی که می‌تواند نگاه ما به گذشته بسیار دور بشر را دگرگون کند. 

کشفی که از دل خاک اتیوپی بیرون آمد

ماجرا به سال ۲۰۰۹ بازمی‌گردد؛ زمانی که گروهی از دیرین انسان‌شناسان به سرپرستی یوهانس هایله‌سلاسی از دانشگاه ایالتی آریزونا، هشت قطعه استخوان پا را از رسوبات باستانی منطقه «عفار ریفت» در اتیوپی بیرون آوردند. این فسیل‌ها در محوطه‌ای به نام «وُرانسو–میله» کشف شدند؛ منطقه‌ای که به دلیل غنای فسیلی، یکی از مهم‌ترین نقاط مطالعه تکامل انسان به شمار می‌رود. 

«پای بورتله»؛ فسیلی با هویتی مبهم

این مجموعه استخوان که بعدها با نام «پای بورتله» شناخته شد، در سال ۲۰۱۲ به طور رسمی معرفی و توصیف شد. در آن زمان، بسیاری از پژوهشگران گمان می‌کردند این فسیل به‌گونه‌ای نزدیک به Australopithecus afarensis تعلق دارد؛ همان‌گونه‌ای که اسکلت مشهور «لوسی» به آن نسبت داده می‌شود. 

اما شکل متفاوت استخوان‌ها، به‌ویژه در ناحیه شست پا، از همان ابتدا پرسش‌هایی را در ذهن دانشمندان ایجاد کرده بود؛ پرسش‌هایی که پاسخ آن‌ها بیش از یک دهه طول کشید. 

بازنگری علمی پس از ۱۵ سال

اکنون با کشف فسیل‌های جدید و بررسی دوباره شواهد پیشین، پژوهشگران به این نتیجه رسیده‌اند که این پای باستانی متعلق به گونه لوسی نیست. تحلیل‌های تازه نشان می‌دهد ساختار پا ترکیبی غیرمنتظره از ویژگی‌های راه‌رفتن روی دو پا و توانایی حرکت روی درختان را دارد؛ ویژگی‌هایی که با الگوی حرکتی لوسی تفاوت قابل‌توجهی دارد. 

این شواهد نشان می‌دهد پای بورتله به‌گونه‌ای دیگر از انسان‌تباران اولیه تعلق داشته؛ گونه‌ای که هم‌زمان با لوسی، در همان منطقه زندگی می‌کرده است. 

هم‌زیستی انسان‌تباران تکامل خطی نبود

یکی از مهم‌ترین پیام‌های این کشف آن است که تکامل انسان، مسیری خطی و ساده نبوده است. برخلاف تصور رایج که یک‌گونه به‌تدریج جایگزین گونه قبلی می‌شود، شواهد فسیلی جدید نشان می‌دهد چندین گونه انسان‌تبار می‌توانستند به طور هم‌زمان، در یک محیط مشترک زندگی کنند و هرکدام راهبرد حرکتی و زیستی متفاوتی داشته باشند. 

این یافته، تصویر پیچیده‌تر و پویاتری از تکامل انسان ارائه می‌دهد؛ تصویری که در آن تنوع زیستی نقش مهمی در بقا و پیشرفت ایفا کرده است. 

پاهایی میان زمین و درخت

ساختار استخوان‌های پای بورتله نشان می‌دهد صاحب این پا احتمالاً هم قادر به راه‌رفتن روی زمین بوده و هم مهارت بالایی در بالارفتن از درختان داشته است. این ترکیب ویژگی‌ها می‌تواند نشان‌دهنده سازگاری با محیطی متنوع باشد؛ محیطی که هم دشت‌های باز و هم پوشش‌های جنگلی را در بر می‌گرفته است. 

چنین سازگاری‌هایی نشان می‌دهد که انسان‌تباران اولیه، راه‌های متفاوتی برای بقا آزموده‌اند؛ راه‌هایی که همگی به انسان امروزی ختم نشده‌اند، اما هرکدام بخشی از داستان تکامل ما را روایت می‌کنند. 

اهمیت این کشف

بازتعریف هویت این فسیل، فقط اصلاح یک اشتباه علمی نیست؛ بلکه گامی مهم در درک بهتر تنوع و پیچیدگی مسیر تکامل انسان است. این کشف به دانشمندان کمک می‌کند بفهمند چگونه ویژگی‌هایی مانند راه‌رفتن روی دو پا، به‌تدریج و در گونه‌های مختلف شکل‌گرفته است. 

همچنین این یافته، اهمیت بازنگری مداوم در داده‌های علمی را یادآوری می‌کند؛ اینکه علم، حتی پس از سال‌ها، می‌تواند روایت‌های پذیرفته‌شده را دوباره به چالش بکشد.

منبع: همشهری