اندازه دور کمر شاخص مهم پیش‌بینی دیابت بارداری

بیماری دیابت یکی از شایع‌ترین و پرهزینه‌ترین بیماری‌های مزمن در سراسر جهان است. به همین دلیل شناسایی جمعیت‌هایی که در معرض خطر این بیماری قرار دارند، بسیار مهم است.

یکی از مهم‌ترین فاکتورهای پیش‌بینی‌کننده ابتلا به دیابت، سابقه ابتلا به دیابت بارداری است. بیشتر زنان مبتلا به دیابت بارداری، یک دهه پس از بارداری به اختلال دائمی متابولیسم قند مبتلا می‌شوند.

در سال‌های اخیر شیوع دیابت بارداری افزایش یافته و این شیوع ناشی از افزایش فاکتورهای خطر بالقوه مانند چاقی و دیابت نوع دو است. همچنین افزایش سن مادران در زمان بارداری و یا به‌کار بستن معیارهای جدید برای غربالگری وتشخیص دیابت می‌توانند از جمله دلایل افزایش شیوع این بیماری باشند.

رویکردهای مختلفی برای تشخیص زودرس و غربالگری دیابت بارداری وجود دارد و اختلاف‌نظرها در مورد تشخیص، زمان مناسب انجام تست غربالگری و حتی درمان دیابت بارداری کماکان باقی است. تست تحمل گلوکز خوراکی ۷۵ گرمی به عنوان تست استاندارد طلایی غربالگری دیابت بارداری در هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری در بسیاری از کشورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. اگرچه انجام آن در عمل با محدودیت‌ها و مشکلاتی همراه است.

با توجه به این اختلاف‌نظرها، مطالعات بر تشخیص دیابت بارداری بر اساس ویژگی‌های مادر، یافته‌های بالینی مادر و بیومارکرها در هفته‌های اول بارداری متمرکز شده‌اند.

شاخص دور کمر نمادی از توده چربی شکمی است که می‌تواند به عنوان یک شاخص مناسب و جایگزین شاخص توده بدنی باشد. دور کمر بالاتر از ۱۰۲ سانتی‌متر در مردان و بالاتر از ۸۸ سانتی‌متر در زنان به عنوان عامل افزایش‌دهنده خطر بیماری‌های دیابت، فشار خون بالا، افزایش چربی خون و بیماری‌های قلبی عروقی شناخته می‌شود.

افزایش اندازه دور کمر به تنهایی نمی‌تواند چربی احشایی را از چربی زیرجلدی شکم تشخیص دهد، ولی افزایش سطح تری‌گلیسیرید به عنوان یک نشانگر چاقی احشایی پذیرفته شده است. به همین دلیل ترکیب دور کمر و میزان تری‌گلیسیرید می‌تواند تجمع چربی احشایی را به طور جامع‌تری منعکس کند.

با توجه به این‌که استفاده از شاخص ترکیبی دور کمر و تری‌گلیسیرید در هفته‌های اول بارداری یک روش ارزان و ساده برای تشخیص دیابت بارداری است و مطالعات در مورد آن محدود است، پژوهشگران به بررسی ارتباط بین این شاخص ترکیبی با بروز  دیابت بارداری پرداختند.

در این مطالعه ۲۶۰ زن مبتلا به دیابت بارداری و ۲۶۰ زن سالم باردار مورد بررسی قرار گرفتند. دور کمر و میزان تری‌گلیسیرید تمام مادران در سه‌ماهه اول بارداری اندازه‌گیری شد و از نظر آماری مورد بررسی قرار گرفت.

بررسی‌های این مطالعه نشان داد که بروز دیابت بارداری با تری‌گلیسیرید بیشتر از ۱۵۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر ارتباط معنی‌داری نداشت. دور کمر بالای ۸۵ سانتی‌متر با افزایش خطر بروز دیابت بارداری همراه بود. خطر ابتلا به دیابت بارداری در مادرانی که دور کمر بیشتر از ۸۵ سانتی‌متر و تری‌گلیسیرید بیشتر از ۱۵۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر داشتند، بیشتر از دو شاخص مورد نظر به تنهایی بود.

پژوهشگران این مطالعه می‌گویند که در حالی که تری‌گلیسیرید به تنهایی ارتباط معنی‌داری با بروز دیابت بارداری ندارد و دور کمر بالا با وجود این‌که با ریسک قابل توجهی همراه است، ولی در مقایسه با شاخص ترکیبی، شانس کم‌تری برای پیش‌بینی بروز دیابت بارداری دارد.

به همین دلیل این پژوهشگران پیشنهاد می‌کنند از این شاخص نیز به همراه شاخص‌های دیگر در طراحی مدل‌های پیش‌بینی ابتلا به دیابت بارداری استفاده شود.

در انجام این مطالعه صدیقه نوح‌جاه، رؤیا ورزنده، لیلا مرادی، فردوس زمان، زهرا فرهنگیان و سید محمود لطیفی؛ پژوهشگران دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز با یکدیگر مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه فروردین ماه ۱۴۰۲ با عنوان «ارتباط شاخص ترکیبی دور کمر-تری‌گلیسیرید سه‌ماه اول بارداری با بروز دیابت بارداری» در مجله زنان، مامایی و نازایی ایران منتشر شده است.