چگونه می‌توان از فلسفه‌های کهن برای نجات از شرایط سخت کمک گرفت؟

آموزه‌های فیلسوف‌های رواقی برای کمک به مردم در شرایط سخت و چالشی ارائه شدند.

ازآنجاکه انسان به‌راحتی خطاهای قابل کنترل و غیرقابل کنترلی را مرتکب می‌شود، اپیکتتوس این عادت ذهنی را توصیه می‌کند:

رواقی‌ها حتی پا را فراتر از این گذاشتند. با اینکه تمام انسان‌ها ترجیح می‌دهند سالم باشند یا حتی به خاطر عزیزانشان زنده بمانند، آن‌ها عوامل خارجی را ذاتاً خوب یا بد نمی‌دانند. در واقع معتقدند، دنبال کردن عوامل خارجی می‌تواند به شرایط بدتری بینجامد.

قطعاً آن‌ها تأیید می‌کنند این بخشی از ماهیت وجودی انسان است؛ اما اگر به این درک برسید که یک عامل خارجی خاص فقط شما را هدف قرار نداده است باید آن را بپذیرید و رهایش کنید. به گفته‌ی اپیکتتوس:

رواقی‌ها معتقدند ازآنجاکه نمی‌توانید عوامل خارجی را کنترل کنید، احساس ناراحتی نسبت به این عوامل هم بیهوده است. از طرفی برای خوشحال بودن نیازی به هیچ‌کدام از این دوران بی‌طرف نداریم. تنها چیزی که اهمیت دارد چگونگی مواجه شدن با آن‌ها است. اگر این تفکر، امروزه به نظر آشنا می‌رسد به این دلیل است سال‌ها به شکل‌های مختلف در آموزه‌ها منعکس شده است.

در اینجا دومین اصل فلسفه‌ی رواقی مطرح می‌شود. پذیرش شرایط خارج از کنترل به معنی منفعل بودن نیست زیرا شما همیشه تحت کنترل خود هستید. به گفته‌ی مارکوس اورلیوس، فیلسوف مشهور امپراطوری روم در خاطراتش با عنوان مراقبه‌ها:

رواقی‌ها حل هر چالشی را با عدالت، خودکنترلی و استدلال توصیه می‌کنند. آن‌ها با اینکه می‌دانند این نشانه‌ها احساسات طبیعی انسان هستند، زمان کمی را صرف احساساتی مثل خشم یا غم می‌کردند و این احساسات را نشانه‌ی وابستگی به نتایج غیرقابل کنترل می‌دانستند.

سنکا، دیگر مدافع شناخته‌شده‌ی رواقیون، سخنانی را درباره‌ی سناتور رومی، سیسرو به زبان آورده است. او می‌گوید: «سیسرو نه در زمان کامیابی، آرامش داشت و نه در زمان فلاکت، صبور بود». براساس نوشته‌های سنکا، سیسرو در نامه‌ای، خشم خود نسبت به گذشته، احساس اندوه از زمان حال و نومیدی نسبت به آینده را بیان می‌کند. به گفته‌ی سنکا:

نه‌تنها می‌توان در مواجهه با موقعیت‌های پرتنش آرامش خود را حفظ کرد بلکه این چالش‌ها روش یادگیری آرامش هستند درنتیجه می‌توان براساس این اصطلاح دنیای مدرن به استقبال آن‌ها رفت: آنچه تو را نکشد قوی‌ترت خواهد کرد.

به گفته‌ی سنکا مصیبت‌ها نشانه‌ی لطف خداوند هستند. او می‌گوید خداوند می‌خواهد انسان‌های خوب مقاومت خود را تا حد ممکن حفظ کنند درنتیجه آن‌ها را درمعرض آزمون الهی قرار می‌دهد. چنین چالش‌هایی به انسان امکان درک زندگی را به صورت کلی می‌دهند. سنکا می‌نویسد: «زندگی بدون تنش روحی به معنی بی‌تفاوتی به نیمه‌ی دنیای طبیعی است.»

از طرفی نتیجه غیرقابل پیش‌بینی است. باید به خاطر داشته باشیم سنکا و رواقیون معتقد بودند حتی در بدترین شرایط ممکن است اتفاقات خوبی برایمان رخ دهد.

به نظر غیرممکن می‌رسد که تحت تأثیر عوامل خارجی مثل مرگ عزیزان قرار نگیریم و آزار نبینیم؛ اما رواقیون به شکلی رادیکال واقعیت را در آغوش می‌کشیدند و واقعیت به عقیده‌ی آن‌ها تغییر، خسران و رنج دائمی است. به گفته‌ی مارکوس آرلیوس:

رواقی‌ها به همان اندازه که از پذیرش واقعیت دفاع می‌کردند خود را برای شرایط سخت هم آماده می‌کردند. به‌ویژه آن‌ها درمقابل این تله‌ی انسانی گارد می‌گرفتند: «این اتفاق هرگز برای من رخ نمی‌دهد». انسان‌ها معمولاً تفکری رویایی درباره‌ی آینده دارند؛ برای مثال تصور نمی‌کنند هرگز گرفتار فاجعه‌ای طبیعی، بیماری یا جنگ شوند و تمام تصوراتشان به آینده و روابط عاطفی خوب ختم می‌شود. اما سنکا هشدار می‌دهد اگر اتفاقی برای اشخاص دیگر رخ می‌دهد قطعاً ممکن است برای شما هم رخ دهد. او می‌گوید:

بااین‌حال بسیاری از افراد دوست ندارند درباره‌ی اتفاقات ناگوار فکر یا برنامه‌ریزی کنند. سنکا می‌نویسد:

براساس فلسفه‌ی رواقی، تمام این چشم‌پوشی‌ها انسان را برای ناامیدی بزرگی آماده می‌کنند. با پذیرفتن نتایج احتمالی بد می‌توانیم از نظر احساسی خود را برای وقوع حوادث آماده کنیم. البته قبل از هر چیزی باید برای این احتمالات آماده شویم، درنتیجه در صورت وقوع حادثه می‌توانیم مسائل را راحت‌تر کنترل کنیم. یکی از تمرین‌های رایج در اداره‌ها و ساختمان‌های دولتی بزرگ، تمرین «پیش از واقعه» نامیده می‌شود.

برای آینده برنامه‌ریزی کنید اما در آینده نمانید. به توانایی خود برای تطبیق با هر شرایطی ایمان داشته باشید. به گفته‌ی مارکوس آرلیوس:

در عوض روی زمان حال تمرکز کنید و قدر داشته‌هایتان را در زمان حال بدانید. روی چیزهایی که در آینده خواهید داشت یا باید از آن‌ها اجتناب کنید تمرکز نکنید.

آرلیوس همچنین درباره‌ی اضافه کردن فرضیه‌های بیشتر به مشاهدات هشدار می‌دهد. او می‌‌گوید:

مانند افلاطونی‌ها، رواقی‌ها هم هدف اصلی خود در زندگی را برتری یافتن به‌عنوان موجودیتی انسانی می‌دانستند. آن‌ها ماهیتی اجتماعی برای انسان قائل هستند. به‌طوری‌که عدالت را یکی از مهم‌ترین فضیلت‌های آن زمان می‌دانستند (در فلسفه‌ی باستان عدالت فراتر از مفهوم برابری است و تعهدات افراد به یکدیگر و جامعه را هم در برمی‌گیرد).

درنتیجه کمک به دیگران اهمیت دارد؛ اما محافظت از خود دربرابر خشم و اندوه شخص دیگر هم به همان اندازه مهم است. اپیکتتوس درباره‌ی همدردی با شخصی که اندوهگین است می‌نویسد: «با تمام قلب و روح خود برای شخصی دلسوزی نکنید.»

تعداد کمی مسائل تنش‌زا در حوادث وجود دارند که خارج از کنترل انسان هستند

مارکوس آرلیوس می‌گوید: شرمی برای درخواست کمک نداشته باشید گاهی تنها راه برای انجام یک وظیفه در زندگی کمک خواستن است.

با اینکه رواقیون، احساساتی مثل اندوه را حقیر می‌شمردند و توصیه می‌کردند درگیر چنین احساساتی نشویم به خوبی می‌دانستند این احساسات در اغلب انسان‌ها ناخواسته بروز می‌کنند. درنتیجه سخنرانان مدرن مثل برن براون توصیه می‌کنند احساسات منفی را سرکوب نکنید. به عقیده‌ی رواقی‌ها انسان نباید احساسات خشم و اندوه خود را انکار کند.

با رفتن به تعطیلات یا مشغول شدن به کار می‌توانید به صورت موقتی از این احساسات رها شوید اما وقتی به حالت عادی بازگردید این احساسات با قوای بیشتری بازمی‌گردند. سنکا می‌نویسد: «بهتر است بر احساس اندوه غلبه کنید تا اینکه آن را انکار کنید.»

اما چگونه؟ روانپزشک‌ها «حس کردن احساسات»، پردازش آن‌ها و صحبت درباره‌ی آن‌ها را پیشنهاد می‌دهند. تارا براخ، روانشناس بالینی معروف، توقف مقدس (معنی توقف لحظه‌ای و تنظیم احساسات حتی در میانه‌ی خشم یا غم) را پینشهاد می‌دهد. برای سنکا راه‌حل، مطالعه‌ی فلسفه است.

یکی از تمرین‌های پیشنهادی مارکوس آرلیوس این بود که تصور کنید از بالا به زمین نگاه می‌کنید و تمام اتفاقات را می‌بینید. کل تاریخ انسان را درنظر بگیرید: افرادی که مدت‌ها پیش از شما زیستند و افرادی که پس از شما خواهند زیست. این تمرین نسخه‌ی باستانی تمرین بصری گرند کنیون است که برخی روان‌درمان‌گرها پیشنهاد می‌دهند. آرلیوس می‌افزاید: