(تصاویر) کلیساهای پنهان ایران، جواهرات تاریخی در دل طبیعت

در قلب طبیعت بکر و زیبای شمال غرب ایران، میان کوه‌ها، رودخانه‌ها و دشت‌های آرام، داستان‌هایی نهفته که تاریخ و معنویت را در هم آمیخته‌اند. کلیساهایی که هر یک چون گنجینه‌ای از هنر، معماری و ایمان، گوشه‌ای از این سرزمین را مزین کرده‌اند. این بناهای شگرف نه‌تنها یادگاری از گذشته‌های دور و روایتگر داستان‌های پررمز و راز است، بلکه پلی میان فرهنگ‌ها، اقوام و آئین‌ها نیز به‌شمار می‌رود.

از قره‌کلیسا که اولین کلیسای مسیحیت خوانده می‌شود تا کلیسای سنت استپانوس که چون نگینی در دل صومعه‌های سرخ‌رنگ جلفا می‌درخشد، از کلیسای مریم مقدس زور زور با چشم‌اندازهای خیره‌کننده‌اش در ماکو تا کلیسای ساده و بی‌آلایش چوپان در کنار رود ارس، هر یک قصه‌ای دارند که هر شنونده‌ای را به تفکر و تحسین وا می‌دارد.

بیایید سفری داشته باشیم به این شاهکارهای تاریخی و مذهبی، تا از نزدیک به رازهایی که در سنگ‌ها، دیوارها و محراب‌های آن‌ها پنهان شده‌اند، پی ببریم:

کلیسای قره‌کلیسا (تادئوس مقدس)

قره کلیسا یکی از شگفت‌انگیزترین و پرنقش‌ونگارترین کلیساهایی است که در ایران وجود دارد و این کلیسا قدمتی طولانی داشته و به‌عنوان نخستین کلیسای جهان مسیحیت شناخته می‌شود.

این کلیسای بسیار قدیمی روی مزار یکی از حواریون حضرت مسیح (ع) به‌اسم تاتائوس ساخته شده است، اما به‌دلیل قرارگیری در روستای قره و شهرستان چالدران، به آن قره کلیسا و کلیسای چالدران هم می‌گویند. البته بعضی از مردم به این کلیسا تاتاووس هم می‌گویند که تلفظ متفاوتی از همان اسم تاتائوس است.

بنای تاریخی کلیسای تادئوس مقدس به‌دلیل معماری ویژه و بی‌نظیری که دارد در تیر ۱۳۸۷ به ثبت جهانی رسید و یازدهم بهمن ۱۳۳۴ هم با شماره ۴۰۵ به ثبت ملی رسیده است.

کلیسای استپانوس مقدس (سنت استفان)

کلیسای سنت استپانوس (کلیسا خرابه جلفا) در سال ۱۳۴۱ در فهرست آثار ملی ایران و در سال ۱۳۸۶ در میراث جهانی یونسکو ثبت شد و حائز اهمیت است که این کلیسا نام خود را از یکی از حواریون حضرت مسیح می‌گیرد.

همچنین ارامنه یکی روز خاص از سال را برای دعا و زیارت به این کلیسا می‌روند که این روز در واقع روز مرگ تاتائوس از حواریون و مصادف با چهاردهم مرداد است.

در بعضی از منابع تاریخی مثل سفرنامه تارونیه، (جهانگرد مشهور فرانسوی که در دوره صفوی سفری به ایران داشت) گفته شده که این بنا متعلق به دوره صفویه است، اما از سبک معماری و تزئینات آن پیدا است که این کلیسا را بین قرن‌های دهم تا دوازدهم میلادی (چهارم تا ششم قمری) ساخته‌اند.

کلیسای سنت استپانوس یا استپانوس مقدس در استان آذربایجان شرقی و در ۱۷ کیلومتری شهر جلفا در منطقه صومعه سرخ (قزل وانک) قرار دارد.

لازم به ذکر است که کلیسای سنت استپانوس مقدس دومین کلیسای مهم مسیحیان شاخه گریگوری بعد از قره‌کلیسا است؛ این بنا در قرن نهم میلادی ساخته شد، اما به‌دلیل زلزله خسارت‌های بسیار دید و در دوران صفویه مرمت و بازسازی شد.

کلیسای زور زور (مریم مقدس)

کلیسای مریم مقدس زور زور ماکو از زیباترین کلیساهای آذربایجان غربی است که در رودخانه زنگی مار در حوالی روستای بارون واقع شده است و با داستان‌های تاریخی و چشم‌اندازهای زیبای اطراف خود گردشگران بسیاری را به سوی خود جذب می‌کند.

حاشیه شمال غربی ایران به وجود یادگارهای مذهبی و فرهنگی قدیمی افتخار می‌کند که یکی از این مکان‌ها کلیسای زور زور است که به کلیسای ماری مقدس نیز معروف است، در واقع این کلیسا تنها بقایای صومعه است که طی سال‌ها ویران شده است.

نام این کلیسا در فهرست آثار ملی ایران در تاریخ هفتم مهر ۱۳۸۱ ثبت شده است، همچنین به دلیل قرار گرفتن در فهرست میراث جهانی یونسکو مورد توجه جهانیان قرار گرفته است.

ساخت کلیسای زور زور در سال ۱۲۹۸ میلادی توسط اسقف اعظم سنت تادئوس به نام زکریا آغاز شد و به یکی از مراکز آموزش مذهبی، فرهنگی و ادبی ارامنه تبدیل شد؛ ساخت کلیسای زور زور در سال ۱۳۱۴ میلادی به پایان رسید.

کلیسای چوپان (آندره ورتی مقدس)

کلیسای چوپان در غرب شهر مرزی جلفا، در ساحل رود ارس و در در میان کوه‌های رسوبی سرخ‌رنگ واقع شده که مکان عبادت چوپانان ارمنی ساکن روستاهای اطراف دره شام بوده است، چراکه این مکان مورد استفاده قشر ساده و بی‌آلایشی همچون چوپانان بوده و بنای این کلیسا هم مثل زندگیشان ساده و زیبا و بی‌آلایش بوده است.

این کلیسا برای این منظور ساخته شده است که چوپانانی که مشغول چرای حیوانات در مراتع هستند، برای انجام عبادات خود به روستاهای دره شام مراجعت نکنند.

مصالح به‌کار رفته در ساختمان این کلیسا ملاط و سنگ است و سطح دیوارهای داخلی آن با گچ پوشانده شده و پوسته خارجی کلیسا به وسیله سنگ ساخته شده است، همچنین این بنا حجاری ندارد.

کلیسای چوپان که در زبان محلی به «ناخیرچی» مشهور است که در ماه مه ۲۰۰۸ میلادی در فهرست آثار یونسکو به ثبت جهانی رسید؛ این بنا توسط سازمان میراث فرهنگی و همکاری سازمان منطقه آزاد ارس در سال ۲۰۱۵ میلادی مرمت شد و در همان سال به یاد شهدای ارامنه تقدیس مجدد شد و این کلیسا در حال حاضر تخت مالکیت شورای خلیفه‌گری ارامنه آذربایجان اداره می‌شود.

منبع: ایمنا