روز مادر چه روزی است؛ آداب و رسوم آن در ایران و سایر کشورها

روز مادر به روزی گفته می‌شود که مردم دنیا در آن روز از مادران خود برای تمام خوبی‌ها و تلاش‌هایی که برای پرورش فرزندان خود کشیده‌اند، تشکر و قدردانی می‌کنند. در واقع، جشن روز مادر بهانه‌ای برای دیدار با مادران و هدیه دادن به آن‌ها می‌شود.

قدمت جشن‌های مربوط به روز مادر و بزرگداشت مقام زن به یونانیان و رومی‌های باستان می‌رسد که جشنواره‌هایی را به افتخار شخصیت‌های اسطوره‌ای و الهه‌های مادر رئا و سیبل برگزار می‌کردند اما شناخته شده‌ترین پیشینه‌ی مدرن برای روز مادر در سراسر دنیا، جشن اولیه‌ی مسیحیت است که به «یکشنبه مادری» معروف است.

این جشن زمانی یک سنت اصلی در بریتانیا و بخش‌هایی از اروپا بود. جشن روز مادر در چهارمین یکشنبه چله‌ی روزه‌داری مسیحی برگزار می‌شد و در اصل زمانی تلقی می‌شد که مومنان به «کلیسای مادر» خود یا همان کلیسای اصلی در مجاورت خانه‌شان می‌رفتند تا مراسم ویژه‌ای را برگزار کنند.

با گذشت زمان، سنت یکشنبه مادری کم کم رنگ و بوی دینی خود را از دست داد و کودکان به مادران خود گل و سایر هدایای نشان‌دهنده‌ی قدردانی هدیه می‌دادند. این رسم در نهایت پیش از ادغام با روز مادر آمریکایی در دهه‌های ۱۹۳۰ و ۱۹۴۰ میلادی، محبوبیت خود را از دست داد.

آداب و رسوم روز مادر در جهان

امروزه تقریباً هر کشوری در جهان نسخه‌ای از روز مادر را برای تشکر از مادران به خاطر نقش مهمی که در خانواده بازی می‌کنند، برگزار می‌کند.

کریستین گراس لو، نویسنده کتاب والدین بدون مرز می‌گوید: «علیرغم تفاوت‌های فرهنگی بسیاری که وجود دارد و انتظارات متفاوت از مادری در طول تاریخ و جهان، یک چیز همواره ثابت می‌ماند: تشخیص اینکه مادران نقش منحصر به فرد، مهم و ارزشمندی در کمک به رشد کودکان دارند.»

بسیاری از کشورها هماهنگ با ایالات متحده آمریکا روز مادر را جشن می‌گیرند و برای بزرگداشت مقام مادر سنت‌ها و آداب و رسوم مشابهی دارند. بااین‌حال، برخی کشورهای دیگر تاریخ‌های متفاوتی را به عنوان روز مادر تعیین کرده‌اند و از آداب و رسوم منحصر به فرد خود پیروی می‌کنند.

منشأ روز مادر در آمریکا

خاستگاه روز مادر که به عنوان مناسبتی خاص در آمریکا جشن گرفته می‌شود به قرن نوزدهم میلادی باز می‌گردد. در سال‌های قبل از جنگ داخلی، آنا ماریا ریوس جارویس، فعال اقتصادی اجتماعی از ویرجینیای غربی به راه‌اندازی «باشگاه‌های کاری روز مادر» کمک کرد تا به زنان محلی یاد دهند که چگونه به درستی از فرزندان خود مراقبت کنند. این باشگاه‌ها بعدها به یک نیروی متحدکننده در منطقه‌ای از این کشور تبدیل شدند که هنوز بر اثر جنگ داخلی تقسیم شده بودند. در سال ۱۸۶۸ میلادی، جارویس «روز دوستی مادران» را ترتیب داد، که در آن مادران با سربازان سابق اتحادیه و کنفدراسیون برای ترویج فرهنگ دوستی و آشتی جمع می‌شدند.

یکی دیگر از بنیانگذاران روز مادر جولیا وارد هوی از جنبش مبارزه با برده‌داری و دفاع از حق رأی زنان بود. در سال ۱۸۷۰ میلادی هاو «اعلامیه روز مادر» را نوشت. این اعلامیه فراخوانی بود که از مادران خواسته بود تا در ترویج صلح جهانی با یکدیگر متحد شوند. در سال ۱۸۷۳ میلادی، هاو برای «روز صلح مادر» که هر روز ۲ ژوئن برگزار می‌شود، کمپین برگزار کرد.

از دیگر پنیانگذاران روز مادر می‌توان به جولیت کالهون بلیکلی، یک فعال اجتماعی میانه‌رو اشاره کرد که الهام‌بخش روز محلی مادر در آلبیون، میشیگان، در دهه‌ی ۱۸۷۰ میلادی بود. در همین حال، زوج مری تاولز ساسین و فرانک هرینگ، هر دو برای بنیانگذاری سنت روز مادر در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم تلاش کردند. برخی حتی هرینگ را بنیانگذار اصلی روز مادر در آمریکا نامیده‌اند.

تبدیل روز مادر به مناسبت ملی آمریکا توسط آنا جارویس

مناسبت رسمی روز مادر در دهه‌ی ۱۹۰۰ میلادی در نتیجه تلاش‌های آنا جارویس، دختر آن ریوس جارویس به وجود آمد. او پس از مرگ مادرش در سال ۱۹۰۵ میلادی، روز مادر را به عنوان راهی برای ارج نهادن به فداکاری‌هایی که مادران برای فرزندان خود انجام داده‌اند، اعلام کرد.

جارویس پس از به دست آوردن حمایت مالی از سوی مالک یک فروشگاه بزرگ فیلادلفیا به نام جان وانامیکر، در می ۱۹۰۸ میلادی، اولین جشن رسمی روز مادر را در کلیسای متدیست در گرافتون، ویرجینیای غربی ترتیب داد. در همان روز هزاران نفر در مراسم روز مادر در یکی از فروشگاه‌هایWanamaker  در فیلادلفیا شرکت کردند.

پس از موفقیت در برگزاری اولین جشن روز مادر، جارویس که تا آخر عمر خود مجرد و بدون فرزند ماند، تصمیم گرفت مناسبت ابداعی خود را به تقویم ملی اضافه کند. او با این استدلال که تعطیلات و مناسبت‌ها در آمریکا بیشتر یادآور دستاوردهای مردان هستند، کمپین نامه‌نگاری گسترده‌ای را برای روزنامه‌ها و سیاستمداران برجسته آغاز کرد و خواستار تصویب یک روز ویژه برای گرامی‌داشت مقام مادر شد.

تا سال ۱۹۱۲ میلادی، بسیاری از ایالت‌ها، شهرها و کلیساهای آمریکا روز مادر را به عنوان مناسبتی سالانه پذیرفته بودند و جارویس انجمن بین‌المللی روز مادر را برای کمک به ترویج هدف خود تأسیس کرد. سرانجام، تلاش و پشتکار او در سال ۱۹۱۴ میلادی با امضای توافق‌نامه‌ای توسط رئیس جمهور وقت آمریکا وودرو ویلسون به نتیجه رسید. به موجب این موافقت‌نامه، به طور رسمی دومین یکشنبه ماه می به عنوان روز مادر تعیین شد.

محکومیت تجاری شدن روز مادر در آمریکا

آنا جارویس روز مادر را به عنوان روزی برای برگزاری جشنی خصوصی میان مادران و خانواده‌هایشان بنیانگذاری کرد. برنامه‌ای اصلی او برای این روز شامل در دست گرفتن یک گل میخک سفید به عنوان نشان و دیدار با مادر یا شرکت در مراسم کلیسا بود اما زمانی که روز مادر به یک جشن ملی تبدیل شد، دیری نپایید که گلفروشان، شرکت‌های تولید کارت پستال و سایر کسب و کارها از محبوبیت آن بهره بردند.

با اینکه جارویس در ابتدا با صنعت گل و گیاه همکاری می‌کرد تا به معرفی روز مادر کمک کند، تا سال ۱۹۲۰ میلادی از تجاری‌سازی این مناسبت منزجر شده بود. او ظاهراً این تحول را محکوم کرد و از مردم خواست که از خرید گل، کارت و آب‌نبات برای روز مادر خودداری کنند.

جارویس در نهایت به تشکیل یک کمپین آشکار علیه سودجویان روز مادر متوسل شد و علیه قنادی‌ها، گل‌فروشان و حتی موسسات خیریه سخنرانی کرد. او همچنین شکایت‌های بی‌شماری را علیه گروه‌هایی که از نام «روز مادر» استفاده می‌کردند به راه انداخت و در نهایت بیشتر ثروت شخصی‌اش را صرف انجام دادن اقدامات حقوقی در این زمینه کرد. جارویس تا زمان مرگش در سال ۱۹۴۸ میلادی مناسبتی را که ابداع کرده بود، به کلی انکار کرد و حتی فعالانه با دولت لابی کرد تا این مناسبت را از تقویم آمریکایی حذف کند.

روز مادر در انگلستان

روز مادر در انگلستان در چهارمین یکشنبه چله‌ی روزه مسیحی برگزار می‌شود. این تاریخ در هر سال متفاوت است. این جشن در قرون وسطی به عنوان یک مناسبت مذهبی به نام یکشنبه مادر آغاز شد. در روز مادر شناخته شده در انگلستان، سربازان اجازه داشتند به خانه خود، خانه مادر خود بازگردند و این مناسبت را در کلیسا و اغلب  همراه با خانواده خود جشن بگیرند.

تحت تأثیر جشن مدرن آمریکایی، یکشنبه مادر در انگلستان تا دهه‌ی ۱۹۵۰ میلادی تا حد زیادی سکولار شد، اگرچه تاریخ سنتی خود در چله روزه مسیحی را حفظ کرد. امروزه این مناسبت در انگلستان با عنوان روز مادر و یکشنبه مادر شناخته می‌شود و مانند ایالات متحده آمریکا جشن گرفته می‌شود. یکی از غذاهای سنتی یکشنبه مادر، کیک سیمنل است. کیک سیمنل به یک کیک میوه‌ای سبک گفته می‌شود که با مارزیپان یا خمیر بادام درست می‌شود. این کیک به عنوان کیک مخصوص عید پاک نیز محبوب است.

روز مادر در مکزیک

مردم مکزیک روز مادر را از سال ۱۹۲۲ میلادی تا کنون جشن می‌گیرند. این مناسبت به عنوان بخشی از تلاش برای ترویج مادری با گسترش نقش زنان در خارج از خانه بنیانگذاری شد. رافائل آلدوسین، بنیانگذار روزنامه مکزیکوسیتی ال اکسلسیور، برای اولین بار در ۱۰ می ۱۹۲۲ میلادی به این مناسبت جشنی ترتیب داد.

امروزه خانواده‌های مکزیکی علاوه بر دادن گل، کارت و هدایای دیگر به مادران خود، از غذاهای سنتی مکزیکی و موسیقی لذت می‌برند. این جشن همچنین اغلب شامل سرنا نواختن برای مادران در صبح می‌شود. برخی از ‌خانواده‌ها حتی آوازه‌خوان‌هایی را برای همراهی با سرنانوازان استخدام می‌کنند و این مراسم با گردهمایی‌های ویژه و اجرا در مدرسه‌ها ادامه می‌یابد.

روز مادر در ژاپن

روز مادر در ژاپن در ابتدا در ۶ مارس ۱۹۳۱ میلادی برای جشن تولد ملکه کوجون، مادر امپراتور سابق آکیهیتو برگزار می‌شد اما در طول جنگ جهانی دوم به عنوان یکی از راه‌های نفوذ غرب در این کشور ممنوع اعلام شد. در سال ۱۹۴۹ میلادی، ژاپن جشن گرفتن روز مادر را در دومین یکشنبه ماه می آغاز کرد. امروزه ژاپنی‌ها با اهدای هدایا، کارت پستا‌ل‌ها و گل‌هایی (معمولاً گل میخک قرمز که نمادی از عشق و فداکاری مادر است) به مادران خود و خوردن غذاهای سنتی مانند املت ژاپنی روز مادر را گرامی می‌دارند.

روز مادر در اتیوپی

روز مادر در اتیوپی در آنتروشت برگزار می‌شود. آنتروشت جشنی سه روزه است که هر زمان که فصل بارانی به پایان می‌رسد، بین اکتبر و نوامبر برگزار می‌شود. در این مناسبت خانواده‌ها با خواندن آواز سنتی، رقص و جشنی که در آن خوراک گوشت و سبزیجات طبخ شده توسط مادر خورده می‌شود، گرد هم می‌آیند. مواد اولیه این خوراک توسط فرزندان هر مادر آماده می‌شوند. پسران گوشت بره یا گاو نر می‌آورند و دختران سبزیجات، ادویه‌ها و لبنیات را آماده می‌کنند.

روز مادر در پرو

با اینکه پرو روز مادر را در همان تاریخ هماهنگ با آمریکا و با بسیاری از آداب و رسوم یکسان با مردم این کشور، از جمله دادن گل و پخش کردن غذا و خوراکی، جشن می‌گیرد، بسیاری از پرویی‌ها در این روز از اقوام زن متوفی خود یاد می‌کنند. آن‌ها برای جشن گرفتن بر سر مزار این زنان جمع می‌شوند و اغلب همراه با خود گل می‌برند و غذا و نوشیدنی پخش می‌کنند. این سنت در پرو به حدی محبوب است که فروشندگان گل، بادکنک و تابلوهایی را در خارج از گورستان‌ها می‌فروشند.

روز مادر در تایلند

مردم تایلند برای اولین بار در سال ۱۹۵۰ میلادی روز مادر را جشن گرفتند. این جشن نخستین بار در ۱۵ آوریل این سال، روزی نزدیک به سونگ کران، سال نو تایلندی برگزار شد اما بعدها برای گرامی‌داشت روز تولد ملکه سیریکیت، که مادر این کشور در نظر گرفته می‌شود، به ۱۲ آگوست سال ۱۹۷۶ میلادی منتقل شد. در این روز، فرزندان تایلندی به مادرشان دسته گل‌هایی از یاس می‌دهند که نماد پاکی و عشق است. خانواده‌ها نیز اغلب به راهبان بودایی صدقه می‌دهند و به خیریه‌ها کمک می‌کنند. مدارس هم میزبان نمایش‌هایی برای مادران هستند و هم‌زمان با آن، با برگزاری مراسم شمع افروختن، رژه و آتش بازی مقام ملکه فقید این کشور را گرامی می‌دارند.

روز مادر در فرانسه

فرانسوی‌ها معمولاً در آخرین یکشنبه ماه می از مادران خود قدردانی می‌کنند، مگر اینکه این روز با عید پنطیکاست یا پنجاهه مسیحی مصادف شود. در این صورت، این مناسبت به اولین یکشنبه ماه ژوئن منتقل می‌شود. بزرگداشت مادر در این روز در ابتدا به عنوان راهی برای تکریم مادران خانواده‌های پرجمعیت آغاز شد و از دهه ۱۹۲۰ میلادی به صورت ملی جشن گرفته می‌شد اما در سال ۱۹۵۰ میلادی دولت فرانسه تاریخ مشخصی برای آن تعیین کرد. مانند بسیاری از کشورهای دیگر، خانواده‌های فرانسوی به مادران خود هدیه، کارت پستال و گل تقدیم می‌کنند. در فرانسه، گل موگه به عنوان گل روز مادر شناخته و ترجیح داده می‌شود. فرانسویان در این روز بعد از صرف غذای ویژه مراسمی برگزار می‌کنند. در این مراسم، کودکان شعر می‌خوانند و کیک‌هایی به شکل دسته گل یا قلب به مادران تقدیم می‌شود.

روز مادر در ایتالیا

روز مادر در ایتالیا در دومین یکشنبه ماه می جشن گرفته می‌شود و به La Festa della Mamma معروف است. به این مناسبت، مادران مجاز به انجام کارهای خانه یا آشپزی در روز خاص خود نیستند. به آن‌ها هدایای خانگی ویژه و شیرینی‌های تازه تقدیم می شود. برای هدیه دادن به مادر در روز مادر ایتالیایی، کاردستی‌هایی به شکل گل درست می‌کنند. این کاردستی‌ها با استفاده از کاغذ کاپ کیک، کاغذ، قیچی، عکس کودکان و چسب ساخته می‌شوند. در این روز، فرزندان می‌توانند یک پیام خاص در پشت گل‌های کاردستی اضافه کند.

روز مادر در برزیل

روز مادر یک مناسبت بسیار مهم در برزیل محسوب می‌شود که بعد از کریسمس دومین تعطیلات است. این مناسبت اغلب یک جشن چند نسلی به حساب می‌آید که در آن از مادربزرگ‌ها و خاله‌ها قدردانی می‌شود. دسر و گل برای برگزاری مراسم روز مادر در برزیل ضروری است. در این روز، همه اعضای خانواده با هم از بازار‌های روز محلی خود دیدن می‌کنند و چند گل زیبا برای مادران انتخاب می‌کنند. همچنین در برزیل می‌توانید این روز را در مزرعه‌ای بگذرانید که گل‌های «u-pick» پرورش می‌دهند. در این روز در مزارع لاله تعداد زیادی عکس گرفته می‌شود و در نهایت، دسته گل‌هایی برای مادران درست می‌کنند.

روز مادر در نپال

در نپال، بسیاری از مردم با بازدید از حوضچه Mata Tirtha برای روز مادر به مادران درگذشته‌ی خود احترام می‌گذارند. همچنین هدایا و غذایی به مادران اهدا می‌شود. در این مناسبت از فرزندان خواسته می‌شود که برای زن خاص زندگی خود گل‌هایی با طرح چاپ دستی بسازند. آن‌ها برای این پروژه هنری به مقوای رنگی، چسب، قیچی، مداد و چوب دستی رنگی نیاز دارند. درست کردن این کاردستی‌ها آسان است و یادگاری عالی برای روز مادر محسوب می‌شود.

روز مادر در هند

در پاییز، هندوها مقام الهه اساطیری هند دورگا را در جشنواره ۱۰ روزه معروف به دورگا پوجا گرامی می‌دارند. در هند، اعتقاد بر این است که قدمت این جشن به قرن شانزدهم میلادی می‌رسد و هم یک مراسم مذهبی و هم زمانی برای گردهمایی خانوادگی است. داستان قدیمی مربوط به روز مادر در این روز از این قرار است که دورگا به خانه والدینش باز می‌گردد تا فرزندان خود را به آن‌ها نشان دهد. خانواده‌های هندی هفته‌ها را صرف تهیه غذا، جمع‌آوری هدایا و تزئین خانه‌های خود برای برگزاری این جشن می‌کنند.

روز مادر در چین

روز مادر در چین به طور فزاینده‌ای محبوبیت دارد. در این کشور، یکی از اهداف اصلی گرامیداشت این مناسبت جشن گرفتن برای مادران فقیری بود که از خانواده‌های خود در روستا مراقبت می‌کردند.

روز مادر در مصر

مانند بسیاری از کشورهای عربی دیگر، روز مادر در مصر در ۲۱ مارس و اولین روز بهار جشن گرفته می‌شود. روز مادر یکی از محبوب‌ترین تعطیلات در مصر است. رستوران‌ها، فروشگاه‌ها و هتل‌ها در این تعطیلات کار می‌کنند و اغلب در این روز تخفیف‌های ویژه‌ای ارائه می‌دهند.

روز مادر در اسپانیا

در اسپانیا روز مادر در ۸ دسامبر جشن گرفته می‌شود. مانند سایر کشورهایی که جمعیت کاتولیک زیادی دارند، این مناسبت با بزرگداشت مقام حضرت مریم ارتباط نزدیکی دارد.

روز مادر در سوئد

در سوئد، روز مادر در آخرین یکشنبه ماه می جشن گرفته می‌شود. صلیب سرخ سوئد در روزهای منتهی به روز مادر گل‌های پلاستیکی کوچکی می‌فروشد و پول جمع‌آوری شده را صرف کمک به مادران نیازمند و فرزندانشان می‌کند.

روز مادر در ایران

روز مادر در ایران به مناسبت ولادت حضرت فاطمه زهرا (س) جشن گرفته می‌شود. این روز در تقویم قمری ۲۰ جمادی‌ الثانی است اما در تاریخ شمسی این روز ثابت نیست. در تقویم شمسی، روز مادر روزی خواهد بود که با ۲۰ جمادی‌ الثانی مصادف می‌شود. در ایران این روز بهانه‌ای برای بزرگداشت مقام زن و مادر است و جشن گرفته می‌شود اما امسال روز زن چه تاریخی است؟

روز مادر و روز زن سال ۱۴۰۳ دوم دی‌ ماه خواهد بود که مصادف با ۲۰ جمادی الثانی ۱۴۴۶ قمری و ۲۲ دسامبر ۲۰۲۴ است. در این روز، زنان و مادران مسلمان ایرانی از حضرت فاطمه زهرا (س) درس فداکاری و مهربانی می‌آموزند. روز مادر در ایران فرصتی برای قدردانی از همه‌ی مادرانی است که عمر خود را صرف پرورش و تربیت فرزندان خود کرده‌اند. همچنین، این روز به عنوان روز زن جشن گرفته می‌شود تا از همه‌ی زنان مستقل و توانمند ایرانی تجلیل شود.

کلام آخر

روز مادر در سراسر دنیا تاریخ‌های مختلفی دارد اما در تمام این تاریخ‌ها مقام زن و مادر گرامی داشته می‌شود. در ایران نیز این مناسبت مصادف با سالروز تولد حضرت فاطمه زهرا (س) است و تاریخ ثابتی ندارد. در سال ۱۴۰۳ روز مادر یکشنبه ۲ دی است و در این روز جشن گرفته می‌شود.

منبع: خبرآنلاین