مغز‌هایی که کمتر دچار نقص می‌شوند

امیر رحمانی | آیا می‌دانستید آقایان بسیار بیشتر از خانم‌ها دچار برخی ناهنجاری‌های رفتاری و روانی می‌شوند؟ برای مثال، تعداد مردان مبتلا به اُتیسم، خوانش‌پریشی (دیس‌لکسی) یا کم‌توجهی‌-بیش‌فعالی (ADHD) تقریبا چهار برابر خانم‌هاست. اسکیزوفرنی در آقایان ۵۰ درصد بیشتر از خانم‌هاست. حتی لکنت زبان هم در مردان دو و نیم برابر زنان است و سندرم تورِت در آقایان تقریبا ۱۰ برابر بیشتر از خانم‌ها یافت می‌شود.

از طرف دیگر، خانم‌ها بیشتر دچار افسردگی و اضطراب می‌شوند. ولی به‌طور کلی، می‌توانیم بگوییم خانم‌ها، همان‌طور که فیزیولوژی بهتر و مستحکم‌تری دارند، سیم‌کشی مغزشان نیز استحکام بیشتری از آقایان دارد و کمتر دچار نقص و ایراد می‌شوند.

هرچند همه عوامل مرتبط را به‌درستی نمی‌شناسیم، اما بی‌تردید یکی از عوامل مهم این است که خانم‌ها دو نسخه از کروموزوم ایکس دارند که کروموزوم مهمی است، چراکه حدود دو هزار ژن دارد و حدود ۲۰۰ ژن از آن میان، در شکل‌گیری قوای عقلی و ادراکی نقش دارند. اگر قسمتی از یکی از کروموزوم‌های ایکس در خانمی به دلیل انباشت جهش‌های تصادفی، درست عمل نکرده و پروتئین‌های ناقص و معیوب تولید کند، ماشین سلولی یک کروموزوم دیگر ایکس در اختیار دارد تا با کمک آن پروتئین سالم تولید کند.

احتمال اینکه قسمت مشابهی در هر دو کروموزوم ایکس (که از دو والد مجزا به ارث رسیده‌اند)، معیوب باشد، بسیار کم است. اما آقایان فقط یک کروموزوم ایکس دارند که از مادر خود گرفته‌اند و اگر قسمتی از آن معیوب باشد، کروموزوم زاپاس موجود نیست که از اطلاعات آن استفاده شود.

آقایان درعوض یک کروموزوم ایگرگ دارند که بسیار کوچک و فقط حاوی ۲۰۰ ژن است. نقش کروموزوم ایگرگ در تکوین قوای عقلی و ادراکی به اندازه کروموزوم ایکس نیست. شاهدی دیگر بر مدعای فوق این است که میانگین ضریب هوشی در خانم‌ها و آقایان یکسان است که موضوع عجیبی است، چون نسبت وزن مغز به وزن بدن در آقایان بالاتر است.

در میان هر دو جنس، چه زن و چه مرد، آن‌ها که مغز بزرگ‌تری دارند، به‌طور میانگین کمی باهوش‌تر هستند. پس چگونه است که میانگین ضریب هوش مردان و زنان یکسان است در حالی‌که مردان مغز بزرگ‌تری دارند؟ یک توضیح محتمل این است که سیم‌کشی مغز خانم‌ها استحکام بالاتری دارد، به این معنی که کمتر دچار نواقصی می‌شوند که محصول جهش‌های تصادفی در ژن‌مایه یا تغییرات تصادفی در دوران رشد است.

آزمون‌ها نشان می‌دهد پراکندگی یا واریانس ضریب هوشی در خانم‌ها کمتر است. ضریب هوشی بسیاری از خانم‌ها در همان حول و حوش ضریب هوش متوسط است و تعداد خانم‌هایی که در دو انتهای نمودار هوش قرار می‌گیرند، یعنی یا بسیار باهوش یا کم‌هوش هستند، کمتر است. اما ضریب هوشی در آقایان پراکنده‌تر است. تعداد مردان کم‌هوش به‌مراتب بیشتر از زنان کم‌هوش است، ولی از طرف دیگر وقتی افراد با ضریب هوش بالا را حساب می‌کنیم، می‌بینیم تعداد آقایان بیشتر از خانم‌هاست.