تصاویر؛ ساختمان‌های مدرنی که از «فولاد زنگ‌زده» ساخته شده‌اند

فرادید| در شهرهای معاصر به شکل فزاینده اقداماتی مانند بازیابی، احیا و تبدیل انجام می‌شود، جایی که معماری نقش به‌هم‌دوختن لایه‌های هم‌پوشان زمان را که شکل‌دهنده ساختار شهری هستند، ایفا می‌کند. معماران برای انجام این وظیفه استراتژی‌های مختلف طراحی را کاوش کرده‌اند. میان آن‌ها، یک ماده خاص به خاطر حضور مکرر و مؤثر در مداخلات روی ساختمان‌ها و زمینه‌های تاریخی برجسته شده: فولاد کورتن. 

به گزارش فرادید، کایکسافوروم (CaixaForum) شهر مادرید که توسط Herzog & de Meuron طراحی و سال ۲۰۰۸ افتتاح شد، به نماد معماری اسپانیا تبدیل شده و با ارائه دیدگاهی نو نسبت به مدرنیسم صنعتی، توجه هنری را به خود جلب کرده است. حضور مجسمه‌مانند آن بدون فولاد کورتن بدون‌شک تفاوت چشمگیری داشت. «کلاه‌خود آهنی»، همانطور که خود معماران توصیف کرده‌اند، نشانه مداخله است و در عین حال با ساختار موجود وارد گفتگو می‌شود، درست به همین دلیل این ماده انتخاب شده است. به گفته معماران، فولاد کورتن به دلیل شباهت ظاهری به آجر صنعتی، هم از دید رنگ و هم از دید بافت انتخاب شده است. 

قدرت بیانگر این ماده نشان می‌دهد چیزی که شاید در ظاهر تنها یک انتخاب کاربردی یا اقتصادی به نظر برسد، در واقع عمیق بسیار بیشتری دارد. اهمیت این ماده که دوامش بر پایه خوردگی است، در توانایی دیالکتیکی آن نهفته تا ایده‌های متضاد را همزمان القا کند: گذرا بودن و پایداری، استحکام و سبکی، انسداد و گشودگی. 

با توجه به این ویژگی‌ها، معماری با فولاد کورتن بدون شک پتانسیلی بیانی بدست آورده که زمانی منحصراً در انحصار مجسمه‌سازی بود. فولاد کورتن می‌تواند به شکل سوراخ‌دار، مجسمه‌وار، بافته‌شده یا تاشده، شرایط مختلف را شبیه‌سازی کند. در این تنوع کاربرد، دو رویکرد اصلی در بازسازی ساختمان‌های موجود وجود دارد: یکی رویکردی ظریف که به شکل دقیق به عناصر خاصی توجه می‌کند و دیگری رویکرد جسورانه‌تر که از حجم‌های بزرگ برای دربرگیری و بازآفرینی شاعرانه استفاده می‌کند. 

دقت و سبکی: فولاد کورتن در جزئیات

فولاد کورتن در نقاط کلیدی مانند جایگزینی قاب پنجره‌ها، تعریف مجدد آستانه درها یا معرفی امکانات دسترسی مانند رمپ‌ها و نرده‌ها استفاده می‌شود. این ماده قصد ندارد مخفی شود بلکه می‌خواهد حضورش را با ظرافت احساس شود. این افزوده‌های جدید باریک، متناسب و کم و بیش مانند خطوط نوری هستند که بر معماری موجود کشیده شده‌اند و این امکان را به ناظران می‌دهد تا به روشنی بین قدیم و جدید تمایز قائل شوند بدون اینکه خوانش کلی ساختار اصلی مختل شود. 

نمونه جالب رویکرد ظریف‌تر، مرکز بازدیدکنندگان صومعه ویلرز است که در بلژیک توسط دفتر معماری بیناریو طراحی شده است. اینجا، فولاد کورتن برای هدایت بازدیدکنندگان از منطقه پارکینگ به سمت ویرانه‌ها استفاده می‌شود، گاه برجسته و گاه در ترکیب با چشم‌انداز. 

محصورسازی و تضاد: فولاد کورتن به عنوان ساختار نو

از سوی دیگر، در برخی پروژه‌ها فولاد کورتن فراتر از عنصر مکمل عمل میکند و حضور غالب و جسورانه‌ای دارد و ساختار موجود را در آغوش می‌کشد. شخصیت بیانی این ماده با سطوح سنگین و بافت‌دارش مانند لایه‌ای انتقادی عمل می‌کند، که به شکل بصری و فیزیکی به ساختمان اصلی واکنش نشان می‌دهد. حجم‌های جدید از ساختار قدیمی مانند اندام‌های زنده بیرون می‌زنند و اغلب روایت فضایی جدیدی خلق می‌کنند. در این موارد، تضاد نه تنها پذیرفته می‌شود بلکه تقویت می‌شود؛ طوری که مداخله معماری به عنوان بدن جدیدی ظاهر میشود که انگل‌وار در ساختار قدیمی جای می‌گیرد و با ایجاد تنش هدفمند و هماهنگ در ابعاد بصری و عملکردی، آن را دوباره زنده می‌کند. 

یکی از نمونه‌های برجسته، کلیسای باستانی فرایائو در پرتغال است که نونو فریرا کاپا طراح آن است. در این پروژه، فولاد کورتن به عنوان پوششی برای الحاقات جدید بکار رفته و با بافت و رنگ خود، حضوری مدرن و همزمان هماهنگ با ساختمان تاریخی ایجاد میکند. پتینه طبیعی این ماده گذر زمان را تداعی می‌کند و اجازه می‌دهد مداخله معماری به موازات ساختار موجود پیر شود. 

مترجم: زهرا ذوالقدر